Όταν η ψηφιακή τέχνη «μιλάει» για την πόλη

Τόποι και άνθρωποι, βιώματα και γεγονότα, μύθοι και σκιές. Κάθε πόλη έχει τη μνήμη της, πολλές φορές ερειπωμένη, αλλά πάντα παρούσα και καθοριστική για την οντότητα και την ταυτότητα ενός τόπου. Με κάθε ευκαιρία και με κάθε μέσο, η μνήμη είτε αναδύεται είτε υπογραμμίζεται, γιατί έτσι πρέπει. Και ένα τέτοιο μέσο είναι η τέχνη, που με τη δύναμη της εικόνας ή του ήχου έρχεται να αφηγηθεί ή ακόμα και να μετασχηματίσει τις αναμνήσεις μιας πόλης και εντέλει να βαθύνει τη μνήμη.

Από τα μέσα του καλοκαιριού, στην πόλη των Ιωαννίνων θα υπάρχουν ψηφιακές εικαστικές εγκαταστάσεις που θα θυμίζουν στιγμές του παρελθόντος της και που θα «καταγράφουν» αφηγηματικά στοιχεία. Τα αφηγηματικά στοιχεία προήλθαν μέσα από προφορικές ιστορίες τις οποίες κατέγραψαν μαθητές των Ιωαννίνων από τους παππούδες τους ή άλλους συγγενείς, και οι οποίες έτυχαν και της ανάλογης τεκμηρίωσης.

Ένα πρότζεκτ που «δουλεύτηκε» μέσα από το έργο με τίτλο «Palimpsest» και με χρηματοδότηση από το διακρατικό πρόγραμμα «Interreg V-A Ελλάδα-Ιταλία» . Το Palimpsest αφορά τις περιοχές της Ηπείρου και της Απουλίας, με εταίρους το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και συγκεκριμένα τη Σχολή Καλών Τεχνών (επικεφαλής εταίρος), την Περιφέρεια Ηπείρου, το Πανεπιστήμιο του Μπάρι και την Επαρχία του Λέτσε και συνδεδεμένο εταίρο τον Δήμο Ιωαννιτών. Η φιλοσοφία του προγράμματος είναι η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες και καλλιτεχνικές παρεμβάσεις αλλά και του δημόσιου αστικού χώρου.

Το ιδιαίτερο αυτό πρότζεκτ, κάνει λοιπόν το επόμενο βήμα. Δέκα καλλιτέχνες ανέλαβαν να μετα-γράψουν κάποιες από τις ιστορίες στο αστικό τοπίο των Ιωαννίνων, σε σημεία που συνδέονται με τα αφηγηματικά στοιχεία, όπως είναι το Κάστρο, η λίμνη, η πρώην Παπαζόγλειος Σχολή, το ιστορικό κέντρο… Ο κάθε καλλιτέχνης με τον δικό του τρόπο. Ο Σπύρος Παπαδόπουλος, ο Παναγιώτης Βορριάς, η Μαρία Βαρελά, ο Ιωάννης Κόκκαλης, η Αθηνά Παύλου-Μπενάζη, ο Αλέξανδρος Ψυχούλης, ο Χρήστος Βαγιατάς, η Μαριλένα Γεωργαντζή, ο Θοδωρής Ζαφειρόπουλος και η Ηρώ Λάσκαρη έχουν ετοιμάσει ήδη τις δημιουργίες τους.

Την περίοδο αυτή γίνονται οι εργασίες εγκατάστασης του απαραίτητου εξοπλισμού σε επιλεγμένα σημεία της πόλης. Όλες οι ιστορίες θα προκύπτουν σε υπαίθριους, δημόσιους χώρους, με την ενεργοποίηση του άυλου αφηγηματικού «μουσείου» μέσω μιας ψηφιακής εφαρμογής (app).

Η υπεύθυνη επικοινωνίας, καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Πολυξένη Μάντζου, μάς εξηγεί το σκεπτικό του ιδιαίτερου αυτού «μουσείου» όπως και τον τρόπο λειτουργίας του.

«Η τυπολογία του Μουσείου υφίσταται σημαντικές αλλαγές εξαιτίας της εξάπλωσης της χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών. Το Μουσείο είχε στο παρελθόν ως αποστολή την οργάνωση από ειδικούς μίας ταξινομημένης και κανονικοποιημένης αναπαράστασης του κόσμου. Στο ανοικτό, αστικό, διαδραστικό Μουσείο που προτείνει το Palimpsest οι ιστορίες από τοπαρελθόν της πόλης, που είχαν χαθεί στο παλίμψηστο του δημόσιου χώρου, συλλέγονται, ερμηνεύονται, μετατρέπονται σε εικαστικές εγκαταστάσεις και βιώνονται ως εμπειρία υποκειμενική, προσωπική και εξατομικευμένη. Η αναβίωση του παρελθόντος γίνεται με την επαναφορά του στο παρόν. Η ίδια η πόλη και οι κάτοικοί της και κυρίως οι μικροί μαθητές που συνέλεξαν και επεξεργάστηκαν τις ιστορίες γίνονται οι επιμελητές του Μουσείου» αναφέρει στον Τύπο Ιωαννίνων. 

Προσθέτει δε ότι «το αρχείο που θα τροφοδοτεί το Μουσείο, θα συνεχίσει να μεγαλώνει με ιστορίες που θα καταγράφουν στην εφαρμογή (app) οι κάτοικοι και τα videos που θα μπορούν να δημιουργήσουν αυτόματα με το εργαλείο το οποίο σχεδιάστηκε ειδικά για αυτό τον σκοπό. Μουσείο και Αρχείο λειτουργούν συμμετοχικά, ερμηνευτικά και υποστηρίζοντας τη συνεχή μεταπαραγωγή της πολιτιστικής κληρονομιάς ως τη μεγαλύτερη εγγύηση για τη διαφύλαξή της».

Όσο για τις ιστορίες που θα «λένε» οι ψηφιακές εικαστικές εγκαταστάσεις, αφορούν διάφορα γεγονότα, βιώματα και δοξασίες: από την κήρυξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τον εκτοπισμό των Εβραίων τον Μάρτιο του 1944 μέχρι τη μυθιστορία του Ντουραχάν πασά, τους παγετούς και τα μπουρίνια στη λίμνη και τα θεριά.