Ένας επαναστάτης στις φυλακές Σταυρακίου

Στα Γιάννενα υπάρχει οδός με το όνομα του επαναστάτη Τιτάνα Προμηθέα. Είναι ένας «ανύποπτος» δρόμος και η ταμπέλα της σήμανσης βρίσκεται σε ένα σχεδόν «κρυφό» σημείο, πάνω σε μια αποθήκη. Έτσι και αλλιώς στον δρόμο βρίσκονται κυρίως αποθήκες, μικροί στάβλοι, αλλά και ένα κτίριο, στο οποίο καταλήγει η οδός και συντελεί στην ιδιαίτερη ειρωνεία: στις φυλακές Σταυρακίου.

Ο Προμηθέας ήταν ένας από τους Ιαπετίδες, παιδιά του τιτάνα Ιαπετού και της ενάλιας νύμφης, ωκεανίδας, Ασίας. Τα αδέρφια του ήταν ο Επιμηθέας, ο Άτλαντας και Μενοίτιος.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, κατά την Τιτανομαχία ο Προμηθέας τάχθηκε στο στρατόπεδο του Δία και δεν τιμωρήθηκε όπως για παράδειγμα τα αδέρφια του: Ο Επιμηθέας άνοιξε το κουτί της Πανδώρας και ακολούθησε τον Μενοίτιο στο Έρεβος και ο Άτλαντας καταδικάστηκε να σηκώνει στις πλάτες του τον ουρανό.

Σύμφωνα με τον Λουκιανό, ο Προμηθέας ήταν ο δημιουργός του πρώτου ανθρώπου, με τις εκδοχές για το «υλικό» να ποικίλλουν. Όταν ο άνθρωπος είδε το φως της μέρας, δεν είχε κανένα όπλο να αμυνθεί απέναντι στα υπόλοιπα πλάσματα (που τα προίκισε όπως νόμιζε καλύτερο, ο Επιμηθέας).

Ο Προμηθέας λοιπόν, προκειμένου να σώσει τον άνθρωπο, του «χάρισε τη φωτιά», όπως καταγράφεται μυθολογικά και συμβολικά η κατάκτηση της διάνοιας. Επειδή την έκλεψε όμως από τον Ήφαιστο και προκειμένου να εξευμενίσει τους θεούς, από τους οποίους… έκλεψε και άλλα πράγματα, όπως την επιστήμη από την Αθηνά, καθιέρωσε τη λατρεία τους και τις θυσίες προς αυτούς.

Τη δεύτερη φορά όμως, ο Προμηθέας δεν γλίτωσε. Όταν ο Δίας αποφάσισε να κατακλύσει στους ωκεανούς το ανθρώπινο είδος, ο Προμηθέας ενημέρωσε το γιό του, Δευκαλίωνα και αυτός με τη γυναίκα του Πύρρα, κατασκεύασαν κιβωτό και διαιώνισαν ανθρώπους και ζώα.

Ο Προμηθέας όμως προκάλεσε έτσι την οριστική μήνη του Δία, ο οποίος τον έδεσε στον Καύκασο και επειδή ό Προμηθέας ήταν αθάνατος, τον υπέβαλε στο μαρτύριο του αετού που κατέτρωγε κάθε μέρα το συκώτι του, αφού αυτό ξαναγινόταν από την αρχή. Τελικά, τον Προμηθέα απελευθέρωσε ο Ηρακλής, πηγαίνοντας προς τη χώρα των Εσπερίδων προκειμένου να ολοκληρώσει τον ενδέκατο άθλο που του είχε αναθέσει ο Ευρυσθέας.

Ο Προμηθέας Δεσμώτης λοιπόν, έδωσε στη σύγχρονη εποχή στα Γιάννενα, το όνομά του στο δρόμο που οδηγεί στο σύγχρονο δεσμωτήριο.

Ο μύθος του Προμηθέα είναι από τους πιο γνωστούς, αλλά και διαδομένους με διαφορετική μορφή και περιεχόμενο στις μεταγενέστερες θρησκείες. Ο Αισχύλος δημιούργησε τον «Προμηθέα Δεσμώτη», μια από τις κορυφαίες τραγωδίες του (η οποία πάντως αποδίδεται στον γιο του, Ευφορίωνα). Το πιο πιθανό ενδεχόμενο είναι η τραγωδία να ήταν η «μεσαία» στην τριλογία «Προμηθέας Πυρφόρος» και Προμηθέας Λυόμενος», όπως αναφέρει και ο Κορνήλιος Καστοριάδης.

Ο Νίκος Καζαντζάκης, εμπνεόμενος από το έργο του Αισχύλου, δημιούργησε εν μέσω πολέμου τη δική του τριλογία με τους ίδιους τίτλους.