Ένας τόπος μνήμης στο Σταυράκι

Ένας τόπος μνήμης... Πάνω σε έναν μικρό λόφο στο Σταυράκι Ιωαννίνων, μέσα στα πεύκα, βρίσκεται το μνημείο εκτελεσθέντων Γιαννιωτών το καλοκαίρι του 1948, κατά τον εμφύλιο πόλεμο. Στο Σταυράκι, βρέθηκαν απέναντι στο εκτελεστικό απόσπασμα δεκάδες Γιαννιώτες. Κάθε Αύγουστο, στα τέλη, το μνημείο «καλωσορίζει» τις επίσημες αρχές, συγγενείς των θυμάτων, απλούς πολίτες, με τη μνήμη να αναδεικνύεται στη δύναμη αυτή που διαμορφώνει την πολιτισμική ταυτότητα της πόλης.

Και φέτος, η πόλη ξαναθυμάται μια από τις πιο θλιβερές σελίδες στην ιστορία της: τη δίκη Πρίντζου και τους 16 εκτελεσθέντες (το καλοκαίρι του 1948, τρεις δίκες άφησαν το στίγμα τους, της υπόθεσης Πρίντζου φυσικά, της υπόθεσης Φαρίδου και της υπόθεσης των γιατρών).

Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου εκτελεσθέντων στο Σταυράκι, το οποίο φιλοτέχνησε ο γλύπτης Κώστας Καζάκος, έγιναν στις 25 Αυγούστου του 1985 από τον τότε δήμαρχο Χαρίλαο Τόλη: «Ήρθε επιτέλους η ώρα να κλάψουμε κι εμείς τους νεκρούς μας που τότε δεν μπορούσε κανένας να κλάψει […]. Από τώρα κι εμπρός δεν θα γίνεται λόγος για προδότες, για ανθέλληνες και εγκληματίες, αλλά για αδικημένους και κατασυκοφαντημένους πατριώτες που πόνεσαν για την πόλη και το λαό της και ακολούθησαν τον δρόμο της θυσίας. Γι’ αυτό η σημερινή μέρα θα μείνει αξέχαστη για την πόλη μας».

Δύο χρόνια πριν, στις 11 Φεβρουαρίου του 1983, είχε προηγηθεί η ιστορική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου της πόλης για την ανέγερση μνημείου εκτελεσθέντων, στον απόηχο της αναγνώρισης της εθνικής αντίστασης, με δήμαρχο τον Σπύρο Κατσαδήμα. Μια απόφαση που δεν πάρθηκε με ομοφωνία, καθώς η δημοτική παράταξη της ΝΔ αποχώρησε, καταθέτοντας υπόμνημα. «Διερωτώμεθα λοιπόν σε τι αποβλέπει η εσπευσμένη αυτή ενέργεια να φέρετε στο Δημοτικό Συμβούλιο προς συζήτηση ένα τόσο σοβαρό θέμα με έντονο πολιτικό χαρακτήρα το οποίο οπωσδήποτε θα αναμοχλεύσει τα πάθη και αντί της ομοψυχίας, την οποία επιδιώκει η κυβέρνηση, θα οξύνει τα μίση και τις αντιθέσεις» ανέφερε η παράταξη της ΝΔ.

Πρώτη μίλησε η δημοτική σύμβουλος Άρτεμη Καράσσα, δίνοντας την απάντηση: «Η πρόταση του δημάρχου ανταποκρίνεται πέρα για πέρα σε αυτή τη λαϊκή επιταγή μαζί με την ευχή όλων μας να μην ξανάρθουν στην πόλη μας τέτοιες μέρες. Αυτή άλλωστε είναι και η παρακαταθήκη που μας άφησε με τα τελευταία της λόγια ένα από τα θύματα, η Ευτυχία Πρίντζου που είπε: ‘Εύχομαι να είμαι το τελευταίο θύμα αυτή της αδελφοσφαγής και η αγάπη και η ειρήνη να βασιλέψει στην πατρίδα μας’ […]. Ο χώρος εκτελέσεων στο Σταυράκι απόμεινε σαν ο τόπος μαρτυρίου της Δημοκρατίας».

Ο τότε δημοτικός σύμβουλος Φίλιππας Φίλιος ανέφερε: «Τάσσομαι ανεπιφύλακτα υπέρ της πρότασης. Πρέπει αυτή η εκδήλωση να πάρει χαρακτήρα εθνικής ομοψυχίας και ανάλυσης της νεότερης ιστορίας». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η τοποθέτηση του δημοτικού συμβούλου Κίμωνα Χολέβα, γιου του ενός από τους εκτελεσθέντες: «Τιμή και δόξα σε αυτούς που στήσαν το κορμί τους στα 4 μέτρα για αυτά τα ιδανικά τους. Εκτελέσεις παραδειγματισμού με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας με μόνη δικαιολογία των δικαστικών την προσφορά των εκτελεσθέντων με οικονομική βοήθεια προς την αλληλεγγύη από 5 έως 20 δραχμές. Πρέπει να θεωρηθεί από όλους μας η απόφασή μας απόφαση λαϊκής ομοψυχίας του δημοτικού συμβουλίου, και κατ’ επέκταση του γιαννιώτικου λαού. Θα παρακαλέσω να είναι η απόφαση ομόφωνη. Είμαι ο γιος του Κώστα Χολέβα».

Τη συζήτηση έκλεισε ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Αλέκος Σόφης: «Οι εκτελεσθέντες πρόσφεραν υπηρεσίες στην Εθνική Αντίσταση. Η θανάτωσή τους είχε τεράστια απήχηση. Ο εμφύλιος πόλεμος στην πόλη μας σήμερα λήγει. Η μέρα τούτη είναι ιστορική. Αποκαθιστούμε τη δικαίωση»…