Μια βαριά «σκιά» πάνω στον Γράμμο

Μνημείο Γκέσου στην Αετομηλίτσα-Γράμμουστα (ή Γράμμος): Μόλις ένα χιλιόμετρο, στα «σύνορα» των Περιφερειών Ηπείρου και Δυτικής Μακεδονίας, στο σημείο της Κιάφας (κάτω από την κορυφή Περήφανο), έχει απομείνει για τη «σύνδεση» των δύο αυτών τόπων.

Ο Στρατός, το ΓΕΣ δηλαδή, από την πλευρά της Δυτικής Μακεδονίας, και η Περιφέρεια Ηπείρου δούλεψαν εντατικά τις τελευταίες δέκα μέρες και κατάφεραν από κοινού να ανοίξουν έναν δρόμο εκεί που μέχρι πρόσφατα υπήρχε ένα ορειβατικό μονοπάτι. Κι όλα αυτά πάνω σε μια κορυφογραμμή του Γράμμου, σε υψόμετρο 2.200-2.400 μ., σε προστατευόμενη περιοχή Natura και σε «περιοχή άνευ δρόμων».

13 Οκτωβρίου, 12 το μεσημέρι: Ο εκσκαφέας της αναδόχου εταιρίας, στην οποία η Περιφέρεια Ηπείρου έχει προχωρήσει σε απευθείας ανάθεση των επίμαχων εργασιών, «ξεκουράζεται» ανάμεσα από το μνημείο του εθνικού στρατού για τους «αγώνες Γράμμου 1948-1949» και το παρεκκλήσι της Παναγίας της Γοργοϋπηκόου, το οποίο ανεγέρθηκε το 2021 στη μνήμη των πεσόντων του εθνικού στρατού με πρωτοβουλία του Φράγκου Φραγκούλη, πρώην αρχηγού ΓΕΣ και υπουργού Εθνικής Άμυνας, μετά από αίτημα του, γνωστού για τις μισαλλόδοξες θέσεις του, μητροπολίτη Κονίτσης Ανδρέα… 

Τελευταία φορά που λειτούργησε το παρεκκλήσι ήταν το Σάββατο 31 Αυγούστου του 2024, όταν έγινε θεία λειτουργία παρουσία του μητροπολίτη Κονίτσης και εκπροσώπων Ενώσεων Αποστράτων.

Ενάμιση μήνα μετά, μέλη του ΚΚΕ, ο βουλευτής Ιωαννίνων του ΚΚΕ Νίκος Έξαρχος και ο επικεφαλής της «Λαϊκής Συσπείρωσης» στον Δήμο Κόνιτσας Δημήτρης Σδούκος, που λίγη ώρα πριν είχαν κάνει μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Αετομηλίτσας, ορειβάτες από τα Γιάννενα, την Πρέβεζα, τη Θεσσαλονίκη και άλλες περιοχές, αλλά και μεμονωμένοι περιπατητές προσπαθούν να ενώσουν το παζλ των δικαιολογιών, των προφάσεων, των προσχημάτων, των δηλώσεων και των διαρροών για τη διάνοιξη αυτού του δρόμου υπό τη «σκιά» του μνημείου, του παρεκκλησίου και του εκσκαφέα.

Κι όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, όταν ένας δρόμος γίνεται χωρίς να έχουν ακολουθηθεί όλες οι απαραίτητες διαδικασίες και χωρίς να υπάρχουν σαφείς και πειστικές απαντήσεις για την αναγκαιότητά του, η καλή πίστη χάνεται.

Το μόνο δεδομένο που υπάρχει, είναι μια απόφαση της Περιφερειακής Επιτροπής Ηπείρου, στις αρχές Σεπτεμβρίου, για έγκριση πίστωσης 24.800 ευρώ που αφορά την «αποκατάσταση βατότητας από μνημείο Γκέσου έως τα όρια του νομού Καστοριάς» με απευθείας ανάθεση.

Από κει και πέρα τα πράγματα είναι θολά. Κάποιες υπηρεσίες αλλά και το υπουργείο Εθνικής Άμυνας (με διαρροές) υποστηρίζουν ότι προϋπήρχε δρόμος και άρα γίνεται αποκατάσταση της βατότητας. Σίγουρα αυτός ο δρόμος δεν προϋπήρχε πριν από λίγα χρόνια. Το μονοπάτι που έχει απομείνει, το αποδεικνύει. Ακόμα και αν προϋπήρχε, οι ανάγκες της δεκαετίας του ’60 ή του ’70 δεν είναι οι ίδιες με αυτές του 2024. Όπως δεν είναι ίδια και η διοίκηση του κράτους, που λειτουργεί με συγκεκριμένους κανόνες και όρους.

Για την παρέμβαση αυτή, δεν υπάρχει καμία περιβαλλοντική αδειοδότηση ή απαλλαγή από περιβαλλοντικούς όρους (σε περίπτωση που ο δρόμος προϋπήρχε) που απαιτεί και γνωμοδότηση του ΟΦΥΠΕΚΑ, λόγω περιοχής Natura. Και γι αυτό το ζήτημα υπόλογο είναι το υπουργείο Περιβάλλοντος, από το οποίο ζητούν εξηγήσεις όλα τα κόμματα, μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου.

Και η συνεργασία Περιφέρειας Ηπείρου-υπουργείου Εθνικής Άμυνας; Για αυτή τη συνεργασία μόνο ερωτήματα προκύπτουν.

Ο περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέκος Καχριμάνης έχει πει ότι υπήρχε «εμπιστευτικό έγγραφο» από το Γενικό Επιτελείο Στρατού. Με… όχι και τόσο εμπιστευτική διαρροή του, το υπουργείο υποστηρίζει ότι ήταν αίτημα της Περιφέρειας Ηπείρου –σημειωτέον ότι το δημοσίευμα αυτό με τη διαρροή και άρα τη διάψευση των λεγόμενων του περιφερειάρχη, το ανάρτησε στο facebook και ο ίδιος ο περιφερειάρχης.

Σε πολιτικό επίπεδο, με αυτό το δημοσίευμα, το υπουργείο καλύπτει τις ενέργειες του κ. Καχριμάνη και του δίνει ένα «συγχωροχάρτι». Από την άλλη, βέβαια, μένει εκτεθειμένο το ίδιο το υπουργείο, καθώς για τον δρόμο αυτόν επικαλείται «κάλυψη επιχειρησιακών αναγκών του στρατού, καθώς ο δρόμος συνδέει δύο στρατιωτικά φυλάκια και ένα μνημείο πεσόντων στον Γράμμο», βάζοντας στην εξίσωση και τα περί «καλύτερης εξυπηρέτησης των αναγκών της τοπικής κοινωνίας».

Καταρχάς, αν υπήρχαν «επιχειρησιακές ανάγκες», το ερώτημα που προκύπτει, είναι: Γιατί τότε ο Στρατός δεν έκανε μόνος του όλο τον δρόμο, και επί ηπειρώτικου εδάφους; Και αντίστροφα, αν υπήρχε ανάγκη για «καλύτερη εξυπηρέτηση των αναγκών της τοπικής κοινωνίας», γιατί τότε η Περιφέρεια Ηπείρου δεν συνεργάστηκε με την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας; Επιπλέον, ποια «επιχειρησιακή ανάγκη» προκύπτει από ένα Μνημείο Πεσόντων;

Ας δούμε όμως το ζήτημα της καλύτερης μετακίνησης των κατοίκων. Ο δρόμος που διανοίχτηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου στον Γράμμο είναι βατός και σε συμβατικά αυτοκίνητα (ήδη δύο-τρία διερχόμενα αυτοκίνητα με κυνηγούς πέρασαν από εκεί, την περασμένη Κυριακή).

Η απόσταση για να φτάσει κανείς από την Αετομηλίτσα στο μνημείο στον Γκέσο, είναι 10 χλμ. Δέκα πολύ δύσκολα χιλιόμετρα, τα οποία διασχίζονται μόνο με οχήματα 4x4. O δρόμος δεν είναι εύκολος, αν αναλογιστεί κανείς ότι για τα 10 αυτά χλμ. χρειάζονται 45’.

Αυτός ο δρόμος όμως, χρησιμοποιείται. Υπάρχουν εκεί δύο κτηνοτροφικές μονάδες, οι ιδιοκτήτες των οποίων δεν φτάνουν και πολύ εύκολα σε αυτές. Αυτή είναι μια σημαντική παράμετρος, μιας και το επιχείρημα της στήριξης της κτηνοτροφίας μπαίνει μπροστά, με τον περιφερειάρχη Ηπείρου κ. Καχριμάνη να γράφει στα social media ότι «και οι κτηνοτρόφοι έχουν ψυχή».

Ναι, έχουν… Γι αυτό και πρέπει να καλύπτονται οι πραγματικές τους ανάγκες.

Πριν φτάσει κανείς στο μνημείο στον Γκέσο από τη μεριά της Αετομηλίτσας, συναντά κανείς έναν χωμάτινο δρόμο που έρχεται από το Πληκάτι. Το Πληκάτι μέσω αυτού του χωμάτινου, πιο βατού, δρόμου είναι πιο κοντά στον Γκέσο από ό,τι η Αετομηλίτσα (και άρα η «επιχειρησιακή ανάγκη» για το Μνημείο Πεσόντων καλύπτεται).

Τον διανοιγμένο αυτόν δρόμο, από το Μνημείο Γκέσου μέχρι τα όρια Καστοριάς από τη μεριά της Ηπείρου, τον έχει αγκαλιάσει περισσότερο από όλους το Πληκάτι. Στη διαδρομή του νέου δρόμου, έχουν τοποθετηθεί ήδη παγκάκια καθιστώντας την περιοχή ως σημείο θέασης (για ποιους;), με πρωτοβουλία κάποιων κατοίκων του Πληκατίου όπως φαίνεται από αναρτήσεις στο facebook.

(Σημείωση: Πριν από λίγη ώρα, η Περιφέρεια Ηπείρου εξέδωσε ανακοίνωση για συνάντηση που είχε με μετακινούμενους κτηνοτρόφους της Ηπείρου. Για τη συνάντηση αυτή θα ακολουθήσει άλλο κείμενο).

Όσο για την κάλυψη των κτηνοτροφικών αναγκών, στα 2.200-2.400 μ. του Γράμμου δεν υπάρχει καμία πρόσβαση σε νερό. Και χωρίς νερό, κτηνοτροφία δεν γίνεται.

Οι κτηνοτροφικές μονάδες δε, που έχουν μείνει στην περιοχή της Αετομηλίτσας, είναι λίγες. Μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού. Στο σύνολό τους, τα ζώα δεν ξεπερνούν τα 3.000, όταν κάποτε ήταν 40.000. 

Και για αποφυγή παρεξηγήσεων, στον Γράμμο υπάρχουν διανοιγμένοι δρόμοι. Ένας από αυτούς ενώνει την Αετομηλίτσα με τη Γράμμουστα, αλλά από την άλλη πλευρά της Αετομηλίτσας, ακολουθώντας τη διαδρομή Πάτωμα-Στάνη Λάμπρου (υπάρχουσα κτηνοτροφική μονάδα)-Καζάνι (που βρίσκεται σε χαμηλότερο υψόμετρο από την Κιάφα).

Και όπως λένε κάποιοι κάτοικοι, αν η Περιφέρεια Ηπείρου ήθελε να ενώσει καλύτερα τα δύο χωριά της Αετομηλίτσας και της Γράμμουστας, σε αυτόν τον δρόμο θα έπρεπε να γίνει αποκατάσταση βατότητας (πραγματική αποκατάσταση, και όχι διάνοιξη νέου δρόμου). Και φυσικά, μιας και μιλάμε για αποκατάσταση βατότητας, ο επαρχιακός δρόμος των 17χλμ προς Αετομηλίτσα είναι σε ιδιαίτερα κακή κατάσταση…

Ωστόσο, ο περιφερειάρχης Ηπείρου παρέβλεψε αυτές τις… λεπτομέρειες και αποφάσισε να ανοίξει έναν δρόμο, σε σύμπραξη με τον Στρατό, στην κορυφογραμμή του Γράμμου. 

Παράλληλα, ο κ. Καχριμάνης, με τον τρόπο που αποφασίζει και παρεμβαίνει, κατάφερε να προκαλέσει μια αναστάτωση σε ένα χωριό όπως είναι η Αετομηλίτσα, και να βάλει τους χωριανούς τον έναν απέναντι στον άλλον. Άνθρωποι, όπως ο καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Βασίλης Νιτσιάκος και η Άσπα Σκαπέρδα, μέλος του Συλλόγου Αετομηλιτσιωτών Γράμμου «Η Αετομηλίτσα» , που βρίσκονται στο «μέτωπο» του αγώνα για να μην υπάρξει συγκάλυψη των ευθυνών για την παρέμβαση αυτή στην προστατευόμενη περιοχή και για να δοθούν πειστικές απαντήσεις από τους αρμοδίους, έχουν απέναντί τους τους συγχωριανούς τους, ακόμα και συγγενείς τους.

Ο κ. Νιτσιάκος κατά την τοποθέτησή του στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας που έγινε στην πλατεία της Αετομηλίτσας, την Κυριακή

Σε τέτοιους μικρούς τόπους, που ερημώνουν τον χειμώνα, τέτοιου είδους εντάσεις διασπούν τους συνεκτικούς δεσμούς. Και αυτό δεν είναι ένα αμελητέο ζήτημα.

Εν κατακλείδι, το ζήτημα του Γράμμου δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό. Μέρος της κοινής γνώμης μπορεί να μην την απασχολεί τι γίνεται σε μια κορυφογραμμή στον Γράμμο. Μπορεί να φαίνεται κάτι απόμακρο που δεν την αγγίζει. Ως έναν βαθμό, δικαιολογημένα, όταν, για παράδειγμα, σε υψόμετρο 400μ. υπάρχουν δυσκολίες, όπως ακρίβεια, ανεργία κ.λπ.

Ωστόσο το ζήτημα του Γράμμου είναι βαθιά πολιτικό και ουσιώδες. Γιατί είναι μια σαφέστατη περίπτωση αποφάσεων της διοίκησης με το «έτσι θέλω», που, όταν στριμώχνεται, επικαλείται κατά το δοκούν τις ανάγκες μιας τοπικής κοινωνίας.