Η Βελλά στο πολιτικό σταυροδρόμι

Η υπόθεση της Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Βελλάς έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις στα Γιάννενα, οι οποίες εκφράζονται ακόμα και με ακραίο τρόπο, με τον μητροπολίτη Ιωαννίνων να κηρύσσει «ανεπιθύμητους» τους ιεράρχες που συναποφάσισαν την πρόταση να μη δημιουργηθεί Σχολή Μαθητείας Υποψηφίων Κληρικών στη μονή. 

Γιατί όμως τόσος θόρυβος και αντεγκλήσεις, ρητές, μεταξύ ιερωμένων και θεσμικών φορέων και άρρητες, μεταξύ στελεχών της κυβέρνησης;

Βασικά, για τρεις λόγους:

Πρώτον, γιατί η εκκλησιαστική εκπαίδευση είναι ένα νέο μήλο της έριδος, γενικά. Τα δύο μεγαλύτερα πανεπιστήμια της χώρας, το Καποδιστριακό και το ΑΠΘ, με «όχημα» τις θεολογικές τους σχολές, προσπαθούν να συγκεντρώσουν όλο το φάσμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, σε προπτυχιακό, μεταπτυχιακό επίπεδο, ακόμα και σε εξωσχολική κατάρτιση.

Δεύτερον, γιατί το σχέδιο νόμου συνολικά 63 άρθρων που υποβάλλει το Υπουργείο Παιδείας, στην πράξη κλείνει την ακαδημία Βελλάς. Στο άρθρο 51 προβλέπεται ότι το  λύκειο Βελλάς λειτουργεί και το επόμενο σχολικό έτος και μετά, κλείνει. Οι μαθητές θα εγγραφούν σε άλλο σχολείο επιλογής τους (δημόσιο, εκκλησιαστικό κ.λπ.). Σημειώνεται ότι εδώ και ένα μήνα περίπου που είναι γνωστό το σχέδιο νόμου, δεν υπήρξαν δημόσιες αντιδράσεις για το κλείσιμο του λυκείου. Στο άρθρο 61 αναφέρεται ότι από το ακαδημαϊκό έτος 2022 - 2023 λειτουργούν οι Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδημίες (Α.Ε.Α.) Αθηνών και η Πατριαρχική Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία (Π.Α.Ε.Α.) Κρήτης. Από το ίδιο ακαδημαϊκό έτος παύει η λειτουργία των Α.Ε.Α. Θεσσαλονίκης και Βελλάς Ιωάννινων.

Τρίτον, γιατί η νυν ηγεσία της μητρόπολης Ιωαννίνων επενδύει στη μονή Βελλάς πολύ περισσότερα πράγματα από την ιστορική υπόσταση του θρησκευτικού συγκροτήματος. Φρόντισε να το υπογραμμίσει αυτό, υποδεχόμενη τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη σε μια από τις πρώτες επίσημες επισκέψεις του με αυτή την ιδιότητα, το 2019. Τότε ο πρωθυπουργός έβλεπε θετικά την προοπτική δημιουργίας γεωργικής σχολής...

Το δεύτερο σημείο είναι και το σημαντικότερο σε διοικητικό επίπεδο αυτή τη στιγμή. Η κυβέρνηση πρακτικά υποβαθμίζει λειτουργικά τις εκπαιδευτικές δομές της Βελλάς και της αφήνει μόνο τη Σχολή Μαθητείας Υποψηφίων Κληρικών. Το διετούς φοίτησης πρόγραμμα εντάσσεται στη γενική αντίληψη του υπουργείου για τη μεταλυκειακή και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τυπικά, στα Γιάννενα θα λειτουργήσει από το 2022. Αν λειτουργήσει, γιατί η Διαρκής Ιερά Σύνοδος προτείνει να μεταφερθεί η σχολή στη Θεσσαλονίκη.

Το υπουργείο μέχρι στιγμής δεν έχει πάρει επίσημη θέση και αυτό πρακτικά ανανεώνει την ανησυχία των αρχών. Ο μητροπολίτης Μάξιμος έχει τονίσει ότι φορείς του υπουργείου τον διαβεβαιώνουν ότι η ΣΜΥΚ θα γίνει στα Γιάννενα, αλλά απουσία επίσημης ανακοίνωσης, όλα πρέπει να θεωρούνται πιθανά. Εντύπωση επίσης προκαλεί το γεγονός ότι το υπουργείο δεν απάντησε στην ερώτηση του κυβερνητικού βουλευτή Ιωαννίνων Στ. Καλογιάννη, από τα τέλη Μαΐου, για την αλλαγή καθεστώτος στη Βελλά.

Η κυβερνητική αντίληψη περί μαθητείας, η οποία δημιουργεί αρκετές ανακολουθίες στην εκπαίδευση, «γειώνεται» στην εκκλησιαστική εκπαίδευση με τις ΣΜΥΚ, για αποφοίτους λυκείου. Ένας λόγος που αυτές οι μεταλυκειακές σχολές είναι δέλεαρ, είναι ότι κληρικός θα μπορεί να ακολουθεί ένα παράλληλο δρόμο, χωρίς να έχει δίπλωμα ιερατικής μαθητείας, αλλά να διορίζεται, να εγγράφεται σε ΣΜΥΚ επιπλέον του αριθμού εισακτέων και κατόπιν, να παρακολουθεί μαθήματα «σύγχρονης ή ασύγχρονης εκπαίδευσης». Επίσης, θα μπορεί να μπαίνει με κατατακτήριες σε ανώτατες εκκλησιαστικές σχολές.

Ένας άλλος, πιο σημαντικός ακόμα λόγος, ότι με τη δεδομένη κατάργηση της Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Βελλάς, η ΣΜΥΚ θα είναι μοναδικός τρόπος να κρατήσει την (ημι)κρατική εκπαιδευτική της υπόσταση, απολαμβάνοντας τα όποια υλικά και συμβολικά πλεονεκτήματα παρέχει αυτή η ιδιότητα. Αν η ΣΜΥΚ δεν γίνει στη Βελλά, τότε η μονή θα αρκεστεί στην ιστορία της και στα εκκλησιαστικά της καθήκοντα, καθώς και στις παράλληλες δραστηριότητες που αναπτύσσει εκεί η Μητρόπολη Ιωαννίνων.

Αυτές, είναι μια άλλη υπόθεση. Ο μητροπολίτης Μάξιμος «επένδυσε» σημαντικά σε τέτοιου είδους δραστηριότητες, με τη στήριξη της Περιφέρειας Ηπείρου, προκειμένου μεταξύ άλλων να αλλάξει το «οικονομικό πρόσημο» της μητρόπολης και να βρει αυτή οικονομική διέξοδο.  

Σε όλα αυτά φυσικά πρέπει να προστεθεί η πολιτική: Ο μητροπολίτης Μάξιμος ήρθε στα Γιάννενα ως ιερωμένος με σύγχρονες αντιλήψεις, σταλμένος από τον πνευματικό του πατέρα, αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, ο οποίος είχε χάσει τον καλό του φίλο Θεόκλητο. Το κλίμα μεταξύ Μάξιμου-Ιερώνυμου έχει αντιστραφεί εντελώς, στη δημόσια σφαίρα και τα ερωτήματα είναι κυρίως για τη στάση του αρχιεπισκόπου. Η ΔΙΣ, πριν καν βγει το σχέδιο νόμου στη δημοσιότητα, από τον περασμένο Απρίλιο ευχαριστούσε το Υπουργείο Παιδείας και συμφωνούσε καταρχήν.

Πριν από λίγες μέρες ο αρχιεπίσκοπος προσπάθησε να ανασκευάσει την πρόταση της ΔΙΣ με μια ελαφρώς ετεροχρονισμένη δήλωση στήριξης της Βελλάς. Η δε ΔΙΣ φαίνεται ότι υποκύπτει σε πολιτικές πιέσεις και «γραμμάτια» που έμειναν από την εποχή της «μακεδονομαχίας», την οποία η κυβέρνηση της ΝΔ αξιοποίησε στο έπακρο ώστε να πάρει την εξουσία, μεταφέροντας μια εκκλησιαστική δομή «για εθνικούς λόγους» στη Θεσσαλονίκη, με τη σύμφωνη γνώμη ιερωμένων γνωστών για τις εθνικιστικές τους εξάρσεις και ακροδεξιές απόψεις, όπως ο μητροπολίτης Κονίτσης…

Το θέμα είναι ότι η Βελλά δεν θα είναι ποτέ αυτό που είναι μέχρι σήμερα, σε εκπαιδευτικό επίπεδο. Παρά την σημαντική της ιστορία και προσφορά, δεν μπορεί να βρει επιχειρήματα στήριξης στις χαμηλές βάσεις εισαγωγής, αλλά και να βγει αλώβητη από τις αντίρροπες πολιτικές πιέσεις και συμφέροντα.