Τζαμί Καλούτσιανης: Υπάρχουν ελπίδες;

Το Τζαμί της Καλούτσιανης είναι ένα ιδιαίτερο μνημείο, ένα τοπόσημο. Για τους Γιαννιώτες είναι «το Τζαμί», ο πυρήνας μιας ολόκληρης, και ιστορικής, συνοικίας, το οικοδόμημα που έχει καθορίσει σε σημαντικό βαθμό την πορεία και τη διαδρομή της Καλούτσιανης. Σήμερα, το μνημείο αυτό δεν βρίσκεται και στην καλύτερη κατάστασή του. Εγκαταλελειμμένο, με τα όποια σημάδια «ζωής» είχε μέχρι και πριν από μια δεκαετία, μοιάζει πια σαν μια ξεθωριασμένη ανάμνηση της πόλης.

Υπάρχει ελπίδα; Φαίνεται πως ναι. Μετά από τέσσερα χρόνια (κι αφού υπήρξαν αρκετά γραφειοκρατικά κι άλλα προβλήματα), η μελέτη για την αποκατάσταση του τζαμιού της Καλούτσιανης είναι έτοιμη. Η επιστημονική ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με επικεφαλής την επίκουρη καθηγήτρια Ελευθερία Τσακανίκα, παρέδωσε πριν από λίγες ημέρες τη μελέτη στις αρμόδιες υπηρεσίες των Ιωαννίνων. Την ερχόμενη εβδομάδα, αναμένεται να γίνουν οι τελικές διορθώσεις, αν χρειαστούν, και η μελέτη θα πάρει τον δρόμο προς το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) του υπουργείου Πολιτισμού. Η ανάθεση της μελέτης στην ομάδα του ΕΜΠ έγινε μετά από πρωτοβουλία της Περιφέρειας Ηπείρου, η οποία είχε παρέμβει στο μνημείο για τη στερέωση του θόλου, και σε συνεργασία με τις αρχαιολογικές  υπηρεσίες.

Η συγκεκριμένη μελέτη «κινήθηκε» σε πολλά επίπεδα. Μελετήθηκαν δομικά, αρχιτεκτονικά και ιστορικά στοιχεία, προκειμένου να γίνει μια ανασύνθεση των διάφορων φάσεων του μνημείου, με απώτερο στόχο μια αποκατάσταση-αναστήλωση η οποία θα βρίσκεται πιο κοντά στην αρχική μορφή του τζαμιού. Από τα ενδιαφέροντα νέα στοιχεία που είχαν δημοσιοποιηθεί κάποια στιγμή, είναι ότι τα θεμέλια του τζαμιού βρίσκονται σε βάθος τριών μέτρων, ότι το προστώο είχε τελείως διαφορετική μορφή (με τη διενέργεια ανασκαφής να θεωρείται απαραίτητη) όπως και ότι υπάρχει παλιότερη τοιχοποιία. Σημειωτέον, ως έτος ίδρυσης του τζαμιού φέρεται το 1730 (κι όχι το 1740 όπως είχε εκτιμηθεί). Όσον αφορά τη στατικότητα του μνημείου, η μεγαλύτερη ανησυχία υφίσταται για τον μιναρέ.

To τζαμί τη δεκαετία του '20, όπως το φωτογράφισε ο γάλλος αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Ernest Hébrard

Όπως εξελίσσεται πια η υπόθεση, το επόμενο βήμα, ιδιαίτερα κρίσιμο, είναι το ΚΑΣ. Αν όλα πάνε καλά, θα πρέπει να ακολουθήσει η μελέτη εφαρμογής, και στη συνέχεια να βρεθούν κονδύλια για την αποκατάσταση του οθωμανικού μνημείου. Ο περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέκος Καχριμάνης, με δήλωσή του στον «Τύπο Ιωαννίνων», διαβεβαιώνει ότι «η χρηματοδότηση θα βρεθεί».

Το τζαμί της Καλούτσιανης ήταν από τα πρώτα κτίρια της πόλης των Ιωαννίνων που χαρακτηρίστηκαν μνημεία από το υπουργείο Πολιτισμού. Συγκεκριμένα, έχει χαρακτηριστεί ιστορικός και αρχαιολογικός χώρος από το 1925 ήδη (ΦΕΚ 306/Α/15-10-1925). Τη δεκαετία του ’20, το τζαμί, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών βάσει της συνθήκης της Λωζάνης, πέρασε σε χέρια ιδιωτών, οι οποίοι το μίσθωναν για διάφορες χρήσεις εμπορικού χαρακτήρα κυρίως. Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, το υπουργείο Πολιτισμού ξεκίνησε τις διαδικασίες απαλλοτρίωσης του τζαμιού. Το 2005, από το μνημείο αποχώρησαν και οι τελευταίες εμπορικές δραστηριότητες. Από τότε, περιμένει…

Το τζαμί τη δεκαετία του '90 όταν και συνεχιζόταν η στέγαση εμπορικών καταστημάτων και γραφείων (από το λεύκωμα του Αναστάσιου Παπασταύρου "Ιωαννίνων Εγκώμιον")