Τι «πάρκο» θέλουμε: Μια δημόσια συζήτηση για τις ανοιχτές τεχνολογίες

Το θέμα του Πάρκου Υψηλής Τεχνολογίας στην Ήπειρο, είναι μια… μελλοντική, από πολλές απόψεις, υπόθεση.

Αφενός γιατί αφορά όντως το μέλλον της περιοχής και ιδιαίτερα, το ψηφιακό της μέλλον, με φιλοδοξία αυτό να είναι καλύτερο από το ισχνό παρόν.

Αφετέρου, γιατί γίνεται ένας ανοιχτός δημόσιος διάλογος, τον οποίο οι επίσημοι φορείς, όπως η Περιφέρεια Ηπείρου, προς το παρόν τον απαξιώνουν.

O Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών – ΕΕΛΛΑΚ και το P2P Lab των Ιωαννίνων (και όχι μόνο), άνοιξαν αυτό το δημόσιο διάλογο, καλύπτοντας εν μέρει το θεσμικό κενό. Ο ΕΛΛΑΚ άλλωστε είναι ένας οργανισμός με 13 χρόνια ύπαρξης και 37 πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, με σκοπό την «ανοιχτότητα» σε υποδομές, λογισμικό κ.λπ. σε δημόσια διοίκηση, επιχειρήσεις, εκπαίδευση.

Ο γενικός διευθυντής του ΕΕΛΛΑΚ Αλέξανδρος Μελίδης συνόψισε την αποστολή των πάρκων, τον κύριο στόχο «να αυξήσουν τον πλούτο της κοινότητάς τους, προωθώντας κουλτούρα καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας για επιχειρήσεις και οργανισμούς που είναι συνδεδεμένα».

Στάθηκε επίσης ιδιαίτερα στον επιθετικό προσδιορισμό «υψηλής» για την περίπτωση της Ηπείρου, και τα ερωτήματα που προκαλεί: Ποιος είναι ο ρόλος των –ήπιων-ανοιχτών τεχνολογιών σε αυτά τα πάρκα, για παράδειγμα. Η ΕΕΕΛΛΑΚ έχει καταθέσει μια πρόταση στο Υπουργείο Παιδείας για «open edu labs», ανοιχτά εργαστήρια, σε όλες τις Περιφέρειες, για τον εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, μεταξύ άλλων.

Άλλα ερωτήματα είναι πιο διαδικαστικά, όπως ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζονται και υλοποιούνται τα πάρκα.

Ο Βασίλης Κωστάκης, καθηγητής Ομότιμης Διακυβέρνησης στο TalTech και στο Χάρβαρντ, μέλος του P2P Lab των Ιωαννίνων, κατέθεσε επτά συνολικά προτάσεις, οι οποίες διαμορφώθηκαν μετά από συναντήσεις και συζητήσεις στην περιοχή, καθώς και έναν αρχικό στόχο: Τη δημόσια διαβούλευση για το «ποια τεχνολογική ανάπτυξη θέλουμε».

Οι επτά προτάσεις είναι οι εξής:

• Κοινόχρηστα γραφεία
• Κοινόχρηστο εργαστήριο κατασκευών (+εκπαίδευση)
• Προνόμια σε φορείς που παράγουν ανοιχτές τεχνολογίες
• Προνόμια σε φορείς που υιοθετούν συμμετοχικά σχήματα επιχειρείν
• Συνδιαχείριση των προτάσεων 1 και 2
• Ενθάρρυνση ανάπτυξης κοινοτικών σχημάτων καθαρής ενέργειας
• Προσβασιμότητα και σύνδεση με την ευρύτερη τοπική κοινωνία

Όλες τις προτάσεις, αναλυτικά, μπορείτε να τις διαβάσετε εδώ, καθώς η σχετική πρωτοβουλία έχει ανοίξει το διάλογο, με όρους ισότιμους και δημόσιους. Η Περιφέρεια Ηπείρου αντίθετα, όπως ανέφεραν οι ομιλητές στην εκδήλωση, θεωρεί τη διαδικασία της διαβούλευσης «τυπική» και ότι «δεν προβλέπεται για τον προγραμματισμό έργων, αλλά για τους περιβαλλοντικούς όρους που θα ακολουθήσει, εφόσον απαιτείται».

Ο κ. Κωστάκης ανέφερε τους λόγους διαφωνίας με ένα  πάρκο «αποκλειστικά υψηλής» τεχνολογίας.

Ένας βασικός είναι ότι «μια δημόσια υποδομή πρέπει να προωθεί το διαμοιρασμό και τη διάχυση της γνώσης, δηλαδή την ανοιχτή τεχνολογία», όπως είπε. Όλες οι ενστάσεις για το πάρκο, όπως περιγράφεται, παρατίθενται εδώ. Μια κύρια, ανάμεσα σε αυτές, είναι ότι «μια δημόσια υποδομή πρέπει να προωθεί έναν πλουραλισμό επιχειρηματικών μοντέλων και όχι μόνο το κερδοσκοπικό και ιεραρχικό μοντέλο». 

Ο Παναγιώτης Κρανιδιώτης, μέλος του ΔΣ του ΕΕΛΛΑΚ έθεσε μια άλλη παράμετρο, ότι ο φορέας που βάζει ή διαχειρίζεται τα χρήματα (η Περιφέρεια εν τω προκειμένω), καθορίζει το χαρακτήρα του έργου. «Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο οι τοπικές κοινωνίες έχουν στρατηγικές που εκπορεύονται από τις δικές τους ανάγκες, αλλά συντονίζονται με την υπερτοπική στρατηγική», τόνισε. Ως εκ τούτου, μπορεί να ικανοποιούνται όλες οι τεχνικές λεπτομέρειες που εκπορεύονται από το πρόγραμμα, αλλά το αποτέλεσμα να μην έχει σχέση με τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας.

Ακόμα, ανέφερε παραδείγματα όπως της Θεσσαλονίκης και την αντιπαραβολή του στόχου και του σχεδίου, με την… απουσία τους.

Κοινώς, ένα πλάνο που θα δημιουργεί συνέργειες, εκπαιδευτικό κεφάλαιο, ανάπτυξη, κουλτούρα «ανοιχτότητας» και όχι αποκλειστικά αγοραίας πρόσβασης στην τεχνολογία, δεν χρειάζεται τόσο μεγαλεπήβολα κατασκευαστικά σχέδια, αλλά περιεχόμενο, διαμορφωμένο συλλογικά και δημόσια. Παραδείγματα όπως το Τεχνολογικό Πάρκο στα Γιάννενα, που σπάνια υπηρέτησε τους αρχικούς του στόχους, είναι ενδεικτικά.

Μια από τις κριτικές που ασκήθηκαν στην Περιφέρεια Ηπείρου, είναι ότι, αγνοώντας αυτού του τύπου τη δημόσια διαβούλευση (και όχι την προγραμματική-τυπική), ουσιαστικά απέκλεισε τη δυνατότητα που έχει και προγραμματικά και οικονομικά, να συμπεριλάβει τις ανοιχτές τεχνολογίες σε μια τέτοιου είδους υποδομή.

Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον σημείο, καθώς η πρωτοβουλία που έχει αναπτυχθεί στα Γιάννενα δεν βάζει αντιθετικά τα αιτήματά της, αλλά κάνει κριτική (για κάτι που γνωρίζει σε υπερεπαρκή βαθμό) και θέτει το ζήτημα της «συμπερίληψης» και όχι της αποτροπής για ένα έργο.

Τι χάνεται όμως, όταν απουσιάζει ο δημόσιος διάλογος και ανταλλαγή ακόμα και αντίθετων απόψεων; Πρώτον, η συνθετική ικανότητα και κουλτούρα. Δεύτερον, ζητήματα όπως αυτά που τέθηκαν στην πρωτοβουλία από την Ένωση Αγροτών με την οποία συνομίλησε, στο πλαίσιο αυτού του δημόσιου διαλόγου που θεσμικά δεν έγινε. Η Ένωση, σύμφωνα με τον κ. Κωστάκη, εκδήλωσε ενδιαφέρον ακόμα και για αυτοπαραγωγή ενέργειας και την επαφή με κατασκευαστές ήπιων παραγωγικών μοντέλων κ.λπ.