Στη δίνη της ενέργειας και του ορυκτού πλούτου

Η προσπάθεια απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο (το οποίο είναι ορυκτό καύσιμο) και ο επίμονος φόβος της ενεργειακής φτώχιας έχουν οδηγήσει την Ευρώπη σε μια πολύ δύσκολη θέση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να βρει διεξόδους, χωρίς να λείπουν οι τριγμοί στο εσωτερικό της.

Και η πιο βασική της... διέξοδος είναι η (επι)στροφή στα ορυκτά καύσιμα – με τη δημιουργία υποδομών και την ακόμα μεγαλύτερη προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG -το οποίο κάθε άλλο παρά φτηνό είναι- και η ενεργοποίηση εκ νέου μονάδων παραγωγής θερμοηλεκτρικής ενέργειας που επρόκειτο να κλείσουν.

Την ίδια ώρα, το Ταμείο Ανάκαμψης της Ε.Ε. (αλλά και το νέο ΕΣΠΑ) χρηματοδοτεί δράσεις και έργα που στοχεύουν στην πραγμάτωση του στόχου μιας κλιματικής ουδέτερης Ε.Ε. μέχρι το 2050 - υπενθυμίζεται ότι η πόλη των Ιωαννίνων έχει ενταχθεί στις «100 κλιματικά ουδέτερες πόλεις μέχρι το 2030» που θα λειτουργήσουν ως πρότυπο για τις υπόλοιπες πόλεις. Μιας Ε.Ε. δηλαδή που θέλει να «εξαφανίσει» το αποτύπωμα του άνθρακα, μιας Ε.Ε. που δεν θα χρησιμοποιεί ορυκτά καύσιμα...

Εκ των πραγμάτων, η «Πράσινη Μετάβαση» φαίνεται να παιδεύεται, αν και η Ε.Ε. έχει αυξήσει την παραγωγή από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) κατά το 2022. Η στροφή προς τα ορυκτά καύσιμα, με τα δις ευρώ που επενδύονται ιδίως για υποδομές LNG, δεν μπορεί να θεωρηθεί απλώς μια προσωρινή λύση.

Στην Ελλάδα, το τοπίο των ΑΠΕ παραμένει άναρχο, ελλείψει του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου που όλο εκπονείται και ποτέ δεν τελειώνει. Απαιτείται ένα πραγματικό Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο που θα θέτει κανόνες και όρους και που θα δημιουργεί ένα διασυνδεδεμένο «παζλ» ενεργειακών πηγών. Όσο αυτό αργεί, τόσο προκύπτουν μεγάλα αιολικά ή φωτοβολταϊκά πάρκα σε αμφισβητούμενες τοποθεσίες, και πληθαίνουν οι πολιτικές «κορώνες» για κοιτάσματα φυσικού αερίου.

Μέσα σε αυτό το ελλειμματικό πλαίσιο και μετά την εκστρατεία «επιστροφή στον λιγνίτη», τα ορυκτά καύσιμα άρχισαν να βρίσκονται πιο ψηλά στην ατζέντα της κυβέρνησης. Παράλληλα όλο και πληθαίνουν οι φωνές που λένε ότι «η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου» είναι μονόδρομος. Μια τέτοια φωνή είναι ο πρώην υπουργός Ενέργειας και πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Γιάννης Μανιάτης που ήταν ο πρωτεργάτης της ενεργοποίησης της διαδικασίας για την έρευνα και την εξόρυξη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, την περίοδο 2011-2014. Ο κ. Μανιάτης, και με ομιλία του στα Γιάννενα (ως προσκεκλημένος του Ομίλου Κοινωνικού και Πολιτικού Προβληματισμού), υποστήριξε ότι ενδιάμεσα χάθηκε πολύτιμος χρόνος.

Η Ήπειρος

H Ήπειρος δεν μένει εκτός της όλης ατζέντας. Κυρίως ως ένας τόπος «αξιοποίησης» του ορυκτού πλούτου. Το «οικόπεδο των Ιωαννίνων», μετά από ένα διετές «πάγωμα», επέστρεψε στο προσκήνιο την περασμένη άνοιξη. Η κυβερνητική στήριξη (και) στο «οικόπεδο των Ιωαννίνων», το οποίο διαχειρίζεται η εταιρία Energean, όσο περνάει ο καιρός γίνεται και πιο σαφής. 

Μόλις πριν από δύο ημέρες, ο υπουργός Ενέργειας Κώστας Σκρέκας, εκτίμησε ότι «το κοίτασμα φυσικού αερίου» των Ιωαννίνων «θα μπορούσε να καλύψει την κατανάλωση της Ελλάδας για 10 έτη». Συμπλήρωσε ωστόσο: «Εφόσον επαληθευτεί από τα πραγματικά δεδομένα», και μίλησε για δοκιμαστική γεώτρηση εντός του 2023. Δύο μέρες πριν, η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρία Υδρογονανθράκων εμφανίστηκε πιο συγκρατημένη: Μέχρι τέλος του 2023 θα έχει κριθεί αν θα γίνει γεώτρηση ή αποχώρηση από το «οικόπεδο των Ιωαννίνων» για φυσικό αέριο και μέχρι το 2026, θα κριθεί εάν θα υπάρξει παραγωγή, αφού έχει κριθεί η εκμεταλλευσιμότητα. 

Όπως φαίνεται (ή μήπως όχι;), «η ίδια η ζωή μάς δείχνει τι θα γίνει», για να δανειστούμε μια φράση του υφυπουργού Περιβάλλοντος Γιώργου Αμυρά η οποία ειπώθηκε τον Ιούνιο του 2021, στο Μικρό Πάπιγκο Ζαγορίου. Τότε που ο κ. Αμυράς υποστήριξε ότι «οι υδρογονάνθρακες είναι μια ξεπερασμένη μορφή ενέργειας».

Βέβαια, όπως και τότε έτσι και τώρα, η απάντηση σε ό,τι γίνεται, δεν μπορεί να είναι «τι μας δείχνει η ίδια η ζωή». Προφανώς, οι συγκυρίες και τα γεγονότα έχουν τη σημασία τους. Εντέλει όμως τα πάντα είναι ζήτημα πολιτικών επιλογών που επηρεάζουν τις ζωές των ανθρώπων.

Και μιλώντας για πολιτικές επιλογές, ο περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέκος Καχριμάνης ήταν και παραμένει υπέρμαχος της εξόρυξης υδρογονανθράκων στην περιοχή. Οι αντιδράσεις πολιτών και φορέων τον έκαναν μέσα στα χρόνια λίγο πιο προσεκτικό στις δηλώσεις του. Με το «ξαναζέσταμα» της όλης υπόθεσης, την άνοιξη του 2022, ο περιφερειάρχης κατέθεσε την ευχή του «να βρούμε το επιθυμητό στο μέρος που θα γίνουν οι τελικές έρευνες».

Στην τελευταία συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου, αυτή την εβδομάδα, ο κ. Καχριμάνης, ερωτώμενος, με χλιαρό τρόπο, από μεγάλες παρατάξεις της αντιπολίτευσης για τις εξελίξεις γύρω από το θέμα, απέφυγε να πει πολλά, λέγοντας ότι το μόνο που ξέρει, είναι πως η ερευνητική γεώτρηση θα γίνει «κάπου στα Κουρεντοχώρια…». Και κάπως έτσι το κεφάλαιο των εξορύξεων, μετά από διετία σιωπής η οποία συνοδεύτηκε και από την αποχώρηση του ισπανικού κολοσσού Repsol από την κοινοπραξία με την Energean, επανέρχεται στην Ήπειρο, συνοδεία των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και πολιτικών διαστάσεων. H πρώτη επίσημη αντίδραση στις αναγγελίες για εξορύξεις στην Ήπειρο έχει καταγραφεί από το ΚΚΕ Ιωαννίνων.

Στην ίδια συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου, το σώμα είπε ναι (κατά πλειοψηφία) στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την τράνζιτ διέλευση του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, ενός φιλόδοξου πρότζεκτ που επίσης «ξαναζεστάθηκε» τον τελευταίο χρόνο. Ο αγωγός αυτός θα μεταφέρει αέριο από το Ισραήλ και την Κύπρο στην Ιταλία και από κει στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το Περιφερειακό Συμβούλιο Ηπείρου κατέθεσε παράλληλα το διαχρονικό αίτημά του –κάθε φορές που κάποιος αγωγός σχεδιάζεται- να υπάρξει τροφοδοσία με φυσικό αέριο της περιοχής. Και η απάντηση; Εφόσον κάποια εταιρία εμπορίας ενδιαφερθεί, εφόσον η πολιτεία φτιάξει τα απαραίτητα δίκτυα διασύνδεσης, εφόσον υπάρξει η ανάλογη ζήτηση βάσει των κανόνων αγοράς... Την αρνητική τους ψήφο επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τον EastMed έδωσαν οι παρατάξεις της Αριστεράς.

Φυσικό αέριο... μικρής κλίμακας

Προς το παρόν, η Ήπειρος περιμένει το φυσικό αέριο που θα πάρουν οι τέσσερις μεγάλες πόλεις, σύμφωνα με τον προγραμματισμό της Δημόσιας Επιχείρησης Δικτύων Διανομής Αερίου (ΔΕΔΑ).

Το έργο για την πόλη Ιωαννίνων προβλέπει τη δημιουργία ενός δικτύου φυσικού αερίου μικρής κλίμακας, που θα τροφοδοτείται από δύο σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Το δίκτυο αφορά την κατασκευή 119 χιλιομέτρων δικτύου χαμηλής πίεσης στον αστικό ιστό της πόλης των Ιωαννίνων και 10 χιλιομέτρων δικτύου μέσης πίεσης για τη μεταφορά του φυσικού αερίου από την ΒΙΠΕ Ιωαννίνων όπου θα εγκατασταθούν οι μονάδες LNG.

Η ΔΕΔΑ εκτιμά ότι μέχρι το 2026, θα πραγματοποιηθούν τουλάχιστον 2.650 συνδέσεις καταναλωτών όλων των κατηγοριών (οικιακών, εμπορικών, βιομηχανικών). Το έργο κατασκευής του δικτύου στα Ιωάννινα έχει προϋπολογισμό 14,8 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) και συγχρηματοδοτείται από τη ΔΕΔΑ και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ποσό επιχορήγησης 9,7 εκατ. ευρώ).

Η ΔΕΔΑ έχει υπογράψει ήδη τη σύμβαση με την ανάδοχο εταιρία, την Edil Hellas, με κόστος 14,3 εκατ. ευρώ (χωρίς ΦΠΑ). Οι εργασίες θα έχουν διάρκεια 41 μήνες.

Οι διαγωνισμοί για την Άρτα, την Πρέβεζα και την Ηγουμενίτσα επαναπροκηρύχθηκαν ξεχωριστά για την κάθε πόλη. Ο προηγούμενος διαγωνισμός ήταν ενιαίος και για τις τρεις πόλεις και κατέληξε άγονος.