«Ποιός ανακάλυψε τη Δωδώνη;»

Mε αφορμή τη ρετρό-ιστορία για την πρώτη συστηματική ανασκαφή «Ο πολωνός μηχανικός, ο τσιφλικάς από την Άρτα και η αρχαία Δωδώνη», ο «Τύπος Ιωαννίνων» αναδημοσιεύει ένα κείμενο του δικηγόρου Γιάννη Παπαδημητρίου που είχε φιλοξενηθεί στο γιαννιώτικο περιοδικό «Μικρόπολις» τον Οκτώβριο του 1997.

Ο κ. Παπαδημητρίου κατέγραφε την άλλη εκδοχή, πέραν της επίσημης, για τις ανασκαφές στη Δωδώνη, όπως αυτή είχε παρουσιαστεί εκείνη την περίοδο από τον ιστορικό και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης Πολυχρόνη Ενεπεκίδη.

Το κείμενο έχει ως εξής:

Ποιός ανακάλυψε τη Δωδώνη;

Στο Δελτίο Τύπου της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης για την προγραμματική σύμβαση της Δωδώνης παρατίθενται ορισμένα στοιχεία για την ιστορική διαδρομή του αρχαίου θεάτρου. Διαβάζουμε λοιπόν ότι «στα τέλη του 19^ου αιώνα ο Ηπειρώτης κ. Καραπάνος άρχισε ανασκαφές στη Δωδώνη αποκαλύπτοντας μνημεία της περιοχής». Πρόκειται για την επίσημη άποψη πολλών δεκαετιών, που έχει στηριχθεί στο έργο «Dodone et ses ruines» του Κων/νου Καραπάνου, που δημοσιεύθηκε το 1878 στο Παρίσι.

Φαίνεται όμως πως η αλήθεια είναι διαφορετική. Στο προηγούμενο τεύχος του περιοδικού «Ιστορία» δημοσιεύθηκε κείμενο του ιστορικού Πολυχρόνη Ενεπεκίδη, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, το οποίο διαψεύδει αυτή την εκδοχή. Πηγή του κ. Ενεπεκίδη είναι ένα ξεχασμένο βιβλίο (Eine Wallfahrt nach Dodona), Αλέξανδρου φον Βάρσμπεργκ (1836-1889), που υπηρέτησε ως πρόξενος στην Κέρκυρα και πραγματοποίησε πολλά ταξίδια στον ελληνικό χώρο. Ο Βάρσμπεργκ λοιπόν επισκέπτεται τη Δωδώνη και τα Γιάννενα τον Ιούλιο του 1883 και αποκαλύπτει ότι ο Καραπάνος προσπάθησε, ανέντιμα, να κλέψει τη δόξα του πραγματικού ευρέτη της Δωδώνης.

Για ποιον πρόκειται λοιπόν; Οι αναγνώστες θα εκπλαγούν αλλά είναι ο Πολωνός προπάππος του Ανδρέα Παπανδρέου, ο εξόριστος από την τότε ρωσική Πολωνία Σιγισμούνδος Μινέικο, που εργαζόταν ως μηχανικός οδοποιίας στην υπηρεσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Μινέικο είχε πτωχεύσει και δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να ολοκληρώσει τις ανασκαφές του, γι’ αυτό και αναγκάσθηκε να ζητήσει τη βοήθεια του πλούσιου τραπεζίτη Καραπάνου, υπό τον όρο όμως να γίνει από τον ίδιο η ανακοίνωση της ανακάλυψης, όρο που παραβίασε ο Καραπάνος.

Ο Βάρσμπεργκ αναφέρει τις λεπτομέρειες της ανακάλυψης, περιγράφει εντυπωσιασμένος τα ευρήματα, που αντίκρυσε στο σπίτι του Μινέικο, και προσπαθεί να δώσει λογική εξήγηση για την σχεδόν αποκλειστικά μεταλλική υφή τους. Μα πάνω απ’ όλα εξεγείρεται εναντίον της απάτης και προσπαθεί να αποκαταστήσει την αλήθεια.

Δεν πρέπει ωστόσο να ξαφνιάζει η συμπεριφορά του Καραπάνου, βουλευτή αργότερα του ελληνικού κράτους με το κόμμα του Τρικούπη. Είναι ο ίδιος που πέτυχε ν’ αναγνωριστική από την Ελληνική Κυβέρνηση ως ιδιοκτήτης τσιφλικιού σε 28 χωριά των Τζουμέρκων, επικαλούμενος άκυρους νομικά οθωμανικούς τίτλους (ταπιά), παρά την αντίθετη γνωμάτευση του εξαίρετου νομικού της εποχής Νικόλαου Σαρίπολου. Για το αγροτικό ζήτημα των Τζουμέρκων, θάχουμε όμως την ευκαιρία να μιλήσουμε κάποια άλλη φορά.