Περιφέρεια Ηπείρου: 8,7 εκατ. ευρώ σε δεκάδες «κατεπείγοντα» έργα

Η Περιφέρεια Ηπείρου έχει μια ιδιαίτερη προτίμηση στις απευθείας αναθέσεις έργων, υπηρεσιών ή προμηθειών. Εκατοντάδες αναθέσεις κάθε χρόνο, πολλών εκατομμυρίων ευρώ.

Διαβάστε: Οι υπηρεσίες πρασίνου των 47 απευθείας αναθέσεων και του 1 εκατ. ευρώ

Ένα «αγαπημένο» εργαλείο της περιφερειακής αρχής, είναι όμως και το άρθρο 32 παρ. 2γ του Ν. 4412/2016 το οποίο αφορά περιπτώσεις κατεπείγουσας ανάγκης οφειλόμενης σε απρόβλεπτα γεγονότα και έχει καταλήξει να προσφέρει μεγάλη ευελιξία στην κάθε αναθέτουσα αρχή.

Το «κατεπείγον» λόγω απρόβλεπτων γεγονότων φαίνεται ότι σε μεγάλο βαθμό αποτελεί μια καλή δικαιολογία για την περιφερειακή αρχή του Αλέκου Καχριμάνη, για να προσπεράσει μεταξύ άλλων τους ανοιχτούς διαγωνισμούς, που δίνουν τις περισσότερες εγγυήσεις από οποιαδήποτε άλλη διαδικασία για την ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού και για την καλύτερη διαχείριση των δημόσιων πόρων. Και έτσι έργα που θα μπορούσαν να μπουν στον τακτικό προγραμματισμό, «βαπτίζονται» κατεπείγοντα και απρόβλεπτα. 

Οι ανοιχτές διαγωνιστικές διαδικασίες έρχονται λοιπόν τρίτες και τελευταίες στη σειρά προτίμησης. Αυτές προτιμώνται δε, όταν δεν υπάρχει άλλη επιλογή, όταν δηλαδή τα έργα πρέπει να δημοπρατηθούν λόγω της προέλευσης της χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ ή από άλλα προγράμματα (π.χ. Αντ. Τρίτσης).

Τα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα του «Τύπου Ιωαννίνων», έρχονται να αναδείξουν την εμπιστοσύνη που δείχνει η περιφερειακή αρχή στην «επένδυση» σε κατεπείγοντα έργα. 

Εντός του 2024, η Περιφέρεια Ηπείρου έκανε 26 ανοιχτούς ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς, με συνολικό προϋπολογισμό 22,7 εκατ. ευρώ. Από τα 22,7 εκατ. ευρώ, τα 17 εκατ. ευρώ αφορούν έργα κυρίως με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ και δη το πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης. Εντός των 17 εκατ. ευρώ, περιλαμβάνονται και έργα που ναι μεν δημοπρατεί η Περιφέρεια Ηπείρου, αλλά η χρηματοδότηση είναι εξασφαλισμένη από άλλους φορείς, όπως από τον Δήμο Κόνιτσας (για τη μελέτη οριοθέτησης του Αώου και η ύδρευση στο Δίστρατο, μέσω του προγράμματος «Αντ. Τρίτσης») ή το υπουργείο Ναυτιλίας (για την αναβάθμιση υποδομών στο λιμάνι Ηγουμενίτσας). 

Η ίδια η Περιφέρεια Ηπείρου, από τα δικά της ταμεία (ΚΑΠ, ΣΑΕΠ κλπ), αποφάσισε να διαθέσει 5,7 εκατ. ευρώ για έργα -14 διαγωνισμοί, με κυριότερο την κατασκευή διοικητηρίου στην Πρέβεζα, προϋπολογισμού περίπου 2,4 εκατ. ευρώ. 

Την ίδια ώρα, από τα δικά της ταμεία και πάλι, αποφάσισε να διαθέσει σε 62 κατεπείγοντα έργα και κατεπείγουσες υπηρεσίες περίπου 8,7 εκατ. ευρώ -από τα οποία τα περίπου 800.000 ευρώ αφορούν τεχνικούς συμβούλους ή μελέτες (στα έργα των 8,7 εκατ. ευρώ, δεν περιλαμβάνεται το έργο της αντικατάστασης των πάνελ οροφής στο κολυμβητήριο της Λιμνοπούλας, καθώς ναι μεν το θα το υλοποιήσει η Περιφέρεια Ηπείρου αλλά η χρηματοδότηση προέρχεται από τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού)

Στη συντριπτική πλειοψηφία των εισηγήσεων για την εφαρμογή του άρθρου 32 παρ. 2γ, υπάρχει ελλιπής ή ανύπαρκτη αιτιολογία για τον κατεπείγοντα χαρακτήρα ενός έργου λόγω απρόβλεπτων γεγονότων. Η ελλιπής αιτιολογία σε συνδυασμό με την τόσο συχνή εφαρμογή του επίμαχου άρθρου, θέτει σε αμφισβήτηση την όποια καλή πίστη για όντως κατεπείγοντα έργα. 

Ας δούμε δύο παραδείγματα έργων: η αποκατάσταση του γεφυριού Κλειδωνιάς του Δήμου Κόνιτσας, προϋπολογισμού, 90.000 ευρώ και η κατασκευή πλακοσκεπούς σύνδεσης Κάτω Νεοχωρόπουλο-οδού Νιάρχου, προϋπολογισμού 290.000 ευρώ. Από τις εισηγήσεις που πήγαν στην Περιφερειακή Επιτροπή, δεν προκύπτει κάτι κατεπείγον ούτε κάτι απρόβλεπτο. 

Εκτός και αν θεωρείται κατεπείγουσα η «ομαλοποίηση της κίνησης και της πρόσβασης των οχημάτων και οι περισσότερες επιλογές πρόσβασης στους κατοίκους» ή κατεπείγοντα, γενικώς και αορίστως, «τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το γεφύρι».

Καταρχάς, για το γεφύρι Κλειδωνιάς, υπήρχε εγκεκριμένη μελέτη από το 2020. Υπήρχε πολύς χρόνος προγραμματισμού του έργου. Όσο για την πλακοσκεπή σύνδεση στο Κάτω Νεοχωρόπουλο, η οδός Νιάρχου βρισκόταν υπό κατασκευή τα τελευταία χρόνια. Τα προβλήματα που προέκυψαν στα Σεισμόπληκτα και στο Κάτω Νεοχωρόπουλο για την πρόσβαση στην οδό Νιάρχου, ήταν γνωστά και αναμενόμενα. Δεν προέκυψε το πρόβλημα ξαφνικά και από το πουθενά.

Αυτή τη στιγμή, και τα δύο έργα εκτελούνται, με τους αναδόχους να έχουν δώσει έκπτωση 8% και 9%, αντίστοιχα.

Σε ανοιχτούς διαγωνισμούς, υπάρχουν συνήθως μεγαλύτερες εκπτώσεις, πάνω από 20% (ανάλογα το συμβατικό αντικείμενο).

Κάπου εκεί στο 6% με 8%, κινείται κυρίως το ποσοστό έκπτωσης στην Περιφέρεια Ηπείρου όπως προκύπτει από την εφαρμογή του άρθρου 32 παρ. 2γ. Σημειωτέον ότι στη νομοθεσία αναφέρεται σαφώς πως το άρθρο 32 παρ. 2γ αφορά περιπτώσεις κατεπείγουσας ανάγκης με απρόβλεπτο χαρακτήρα και γεγονότα που δεν απορρέουν από ευθύνη των αρχών.

Σε αυτές τις περιπτώσεις λοιπόν, μπορεί να γίνει προσφυγή σε διαδικασία με διαπραγμάτευση χωρίς προηγούμενη δημοσίευση. Τι σημαίνει αυτό; Ότι μια επιτροπή μιας αρχής (της Περιφέρειας Ηπείρου, στην περίπτωσή μας) καλεί τρεις τουλάχιστον εταιρίες να καταθέσουν την οικονομική προσφορά τους για ένα έργο. Τα κριτήρια επιλογής των τριών (ή παραπάνω) δεν είναι γνωστά... 

Στη συνέχεια, η επιτροπή διαπραγματεύεται με τον ενδιαφερόμενο που έδωσε τη μεγαλύτερη έκπτωση, μια ακόμη μεγαλύτερη έκπτωση. Αν η αρχική έκπτωση ήταν 6%, πηγαίνει συνήθως στο 8%. Υπάρχουν πάντως έργα που φτάνουν μέχρι έκπτωση 15% (πολύ λίγα) αλλά και έργα που βρίσκονται κάτω από το «σύνηθες» 8%.

Κατ’ εκτίμηση, το επίμαχο άρθρο επιστρατεύεται από την περιφερειακή αρχή του κ. Καχριμάνη, όταν ο προϋπολογισμός ενός έργου ξεπερνάει το όριο των απευθείας αναθέσεων. Το επίμαχο άρθρο έχει εφαρμοστεί για αναθέσεις έργων με προϋπολογισμό από 50.000 ευρώ μέχρι 370.000 ευρώ -εντός του 2024.

Το επιχείρημα δε που ψιθυρίζεται συχνά περί συντόμευσης του χρόνου για την υλοποίηση ενός έργου με την εφαρμογή του επίμαχου άρθρου κι όχι με τη διαγωνιστική διαδικασία, δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία σε καμία περίπτωση.

Αρκετές φορές, ακόμα και τα δήθεν ή μη κατεπείγοντα έργα δεν εκτελούνται και τόσο γρήγορα είτε λόγω τεχνικών δυσκολιών είτε λόγω κατανομής των απαιτούμενων πιστώσεων σε δύο οικονομικά έτη (σημειωτέον ότι ακόμα και τα κατεπείγοντα έργα οδηγούνται σε παράταση). 

Επιπλέον, οι διαγωνισμοί για έργα σαν αυτά που υλοποιεί η Περιφέρεια Ηπείρου με δικούς της πόρους, δεν έχουν μεγάλες καθυστερήσεις (αυτές συμβαίνουν συνήθως σε έργα με πολύ μεγάλο προϋπολογισμό όπου προκύπτουν προδικαστικές προσφυγές). 

Όπως και να έχει, δεν μπορεί να εξαρτάται η υλοποίηση έργων από τη διακριτική ευχέρεια μιας διοικούσας αρχής και σίγουρα όχι από την παρακινδυνευμένη ερμηνεία μιας νομοθετικής διάταξης.