Όταν βομβαρδίστηκαν τα Γιάννενα

28η Οκτωβρίου: Η ιταλική επίθεση ξεκινά. Λίγες μέρες μετά, αρχίζει και ο βομβαρδισμός της πόλης των Ιωαννίνων. Τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο, πολλές βόμβες πέφτουν σε διάφορες συνοικίες της πόλης, με την ευρύτερη περιοχή της Καλούτσιανης να δέχεται το μεγαλύτερο «χτύπημα». Νεκροί, τραυματίες, υλικές καταστροφές. Σπίτια κατεδαφίζονται, ενώ άλλα εμφανίζουν σοβαρές ζημιές.

Από τους βομβαρδισμούς κατάφεραν να γλιτώσουν οικοδομήματα που σήμερα αποτελούν τα πολιτιστικά μνημεία της πόλης. Υπήρχαν ωστόσο κάποια που υπέστησαν ζημιές αλλά άντεξαν και κάποια που διαγράφηκαν οριστικά από το τοπίο της πόλης, κατά τη μεταπολεμική περίοδο, κυρίως λόγω των ανεπανόρθωτων ζημιών από τους βομβαρδισμούς.

Το  βομβαρδισμένο στρατιωτικό νοσοκομείο στο Ιτς Καλέ, το οποίο κατεδαφίστηκε κατά τη μεταπολεμική περίοδο

Ένα τέτοιο κτίριο ήταν το στρατιωτικό νοσοκομείο στο Ιτς Καλέ, εκεί που βρίσκεται σήμερα το Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων. Το μεγάλο αυτό κτίριο, το οποίο κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του '50, βομβαρδίστηκε από τους Ιταλούς το βράδυ της 5ης Νοεμβρίου του 1940. 

Ο Πέτρος Αποστολίδης που υπηρετούσε ως έφεδρος ανθυπίατρος στο νοσοκομείο, περιγράφει τους λόγους που οδήγησαν στον βομβαρδισμό αυτόν (στο βιβλίο του "Όσα θυμάμαι"): «Φέρνουν και τοποθετούν μέσα στον περίβολο του νοσοκομείου έναν αντιαεροπορικό προβολέα. Οι γιατροί μεταξύ μας συζητούσαμε αγανακτισμένοι: ‘Αντιαεροπορικό όπλο στο νοσοκομείο! Θα το έκανε στόχο των αεροπλάνων και προπαντός δικαιολογία γι’ αυτούς να μη σέβονται ούτε νοσοκομείο ούτε τίποτε…’ Αργά το απόγευμα… χωρίς να τηρηθεί σήμα συναγερμού, μία έκρηξη βόμβας και από κοντά δεύτερη… έλεγαν ότι βόμβα έπεσε στο νοσοκομείο. Τρέχουμε εκεί. Η βόμβα είχε πέσει κοντά στον προβολέα… έναν άρρωστο μας τον βρήκε βλήμα στο κεφάλι και τον άφησε νεκρό. Το νοσοκόμο μας Λευή τον βρήκαν βλήματα στην πλάτη και στο χέρι, ευτυχώς όχι σοβαρά. Τότε κατάλαβαν το έγκλημα που έκαναν να βάλουν προβολέα στο νοσοκομείο και τον απομάκρυναν αμέσως. Το αεροπλάνο ηρθε με βολ πλανέ, με σβησμένη μηχανή, από την κατεύθυνση του Δρίσκου, γι’ αυτό και δεν το πήρε είδηση κανένας, έριξε τις βόμβες του, έβαλε μπροστά τη μηχανή του και εξαφανίστηκε».

«Θύμα» βομβαρδισμών ήταν και η Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων, στην οδό Ζωσιμάδων, με τις δυνάμεις κατοχής να μετατρέπουν αργότερα το κτίριο σε φυλακές. Η επισκευή του σημαντικού αυτού κτιρίου έγινε το 1960. Την τύχη της Ζωσιμαίας δεν είχε ένα ιδιαίτερο, αρχιτεκτονικά κτίριο της πόλης, στη συμβολή των οδών Τσακάλωφ και Βαλαωρίτου, όπου στεγαζόταν το ρωσικό προξενείο. Το κτίριο αυτό, λόγω των μεγάλων υλικών ζημιών, κατεδαφίστηκε μεταπολεμικά, και στη θέση του ανεγέρθηκε μια πολυκατοικία.

To ρωσικό προξενείο 

«Μάρτυρας» των ιταλικών βομβαρδισμών παραμένει, κατά κάποιο τρόπο, το τζαμί της Καλούτσιανης, όπου ο μιναρές του παραμένει... ημιτελής.

Ο πιο σφοδρός βομβαρδισμός των Ιωαννίνων έγινε όμως τον Απρίλιο του 1941. «Όταν οι Ιταλοί βομβάρδιζαν, αυτό κρατούσε για δέκα ή δεκαπέντε λεπτά και οι βόμβες δεν προξενούσανε μεγάλες ζημιές. Οι άνθρωποι αψηφούσαν αυτές τις βόμβες και δεν πήγαιναν στα καταφύγια. Οι βομβαρδισμοί όμως από τους Γερμανούς ήταν ιδιαίτερα σφοδροί λίγο πριν την υπογραφή της συνθηκολόγησης τον Απρίλη 1941. Τότε, το Πάσχα του 1941 ήταν διαφορετικά» αφηγείται ο Αχιλλέας Καλογερίδης στο βιβλίο «Μνήμες Κατοχής ΙΙ» του Christoph Schminck Gustavus. O βομβαρδισμός έγινε από γερμανικά αεροπλάνα στις 20 Απριλίου 1941, Κυριακή του Πάσχα, λίγο πριν την υπογραφή της συνθηκολόγησης στο Βοτονόσι. Εκείνη την ημέρα βομβαρδίστηκε το 2ο στρατιωτικό νοσοκομείο στην παλαιά Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, στις στέγες της οποίας υπήρχε ευδιάκριτα το σήμα του Ερυθρού Σταυρού.

Η βόμβα έσκασε στην πόρτα του ενός από τα δύο χειρουργεία, αφού τρύπησε στέγη, ταβάνια και τσιμεντένια πατώματα. Πενήντα άνθρωποι -γιατροί, νοσοκόμες και νοσηλευόμενοι- σκοτώθηκαν. Το σοκ στη γιαννιώτικη κοινωνία ήταν μεγάλο... Στην ιστορία της πόλης, το γεγονός αυτό παραμένει ένα σύμβολο της ναζιστικής θηριωδίας.