Μέρες πολέμου στα Γιάννενα

28 Οκτωβρίου 1940: Ο πόλεμος αρχίζει… Η πόλη των Ιωαννίνων, κάποιες δεκάδες χιλιόμετρα από το «μέτωπο», προετοιμάζεται, από την επομένη κιόλας, να αντιμετωπίσει τις συνέπειες του πολέμου και κυρίως των βομβαρδισμών τους οποίους ανέμενε. 

Κατά τους μήνες του πολέμου, ο Δήμος βρίσκεται ενώπιον πολλών προβλημάτων: από την ύδρευση και την καθαριότητα της πόλης για λόγους δημόσιας υγιεινής μέχρι την κατασκευή καταφυγίων και τη διαχείριση της ταφής των νεκρών.  Το ζήτημα της διαχείρισης της ταφής των νεκρών αναδεικνύεται σε μείζον θέμα. Στα Γιάννενα, υπήρχαν πολλά στρατιωτικά –με κυριότερα αυτά που βρίσκονταν στο Ιτς Καλέ και στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία- και πολιτικά νοσοκομεία.

Στις 29 Οκτωβρίου, το δημοτικό συμβούλιο της εποχής (διοικούσα επιτροπή), που αποτελούνταν από τον δήμαρχο  Δημήτρη Βλαχλείδη και έξι δημοτικούς συμβούλους, συνεδριάζει. Η ατζέντα της ημερήσιας διάταξης αλλάζει λόγω «της εμπολέμου κατάστασης». Τα διάφορα θέματα που είχαν προγραμματιστεί, δεν συζητούνται. Η εμπόλεμη κατάσταση φέρνει μια νέα πραγματικότητα. Την επομένη της κήρυξης του πολέμου, το δημοτικό συμβούλιο αποφασίζει να «συνδράμη τους δημότας (σ.σ. κυρίως τους απόρους) διά της παροχής των αναγκαίων φαρμάκων και προπαντός εις περίπτωσιν προσβολής του αμάχου πληθυσμού της πόλεως από αέρος υπό του εχθρού» με την ψήφιση συμπληρωματικής πίστωσης. Οι βομβαρδισμοί, τους οποίους ανέμεναν αλλά σίγουρα απεύχονταν, δεν άργησαν να έρθουν –στις αρχές Νοεμβρίου τα ιταλικά αεροπλάνα ρίχνουν τις πρώτες βόμβες.

Στην ίδια συνεδρίαση, το δημοτικό συμβούλιο ψηφίζει συμπληρωματική πίστωση για την κατασκευή οδών και πλατειών. Η πόλη πρέπει να συνεχίσει…

Μια απόφαση που επαναλαμβάνεται περίπου δύο μήνες μετά, στις 18 Δεκεμβρίου, οπότε γίνεται και η δεύτερη συνεδρίαση του συμβουλίου εν καιρώ πολέμου. Η αποκατάσταση των οδών και των πλατειών επιβάλλεται πια λόγω των βομβαρδισμών αλλά και της μεγάλης κυκλοφορίας στρατιωτικών οχημάτων, όπως επιβάλλεται και η κατασκευή κι άλλων καταφυγίων και ορυγμάτων. Οι βομβαρδισμοί οδηγούν σε παρεμβάσεις για την επισκευή των ζημιών στο δίκτυο των υπονόμων και των οχετών και για την κατεδάφιση ετοιμόρροπων και επικίνδυνων για τους διερχόμενους πολίτες οικοδομών. 

Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η πόλη, είναι η ύδρευση. Λόγω του πολέμου, η ανάδοχος Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρία δεν μπορεί να εγκατασταθεί στην περιοχή για να ξεκινήσει η λειτουργία του μόνιμου αντλιοστασίου. Η λύση της ύδρευσης παραμένει προσωρινή, χωρίς να λείπουν οι διακοπές και διάφορα προβλήματα.

Όσον αφορά τα καταφύγια, σε απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, αναφέρεται ότι τα δημόσια καταφύγια που είχαν κατασκευαστεί από το κράτος, δεν επαρκούν για την προστασία του άμαχου πληθυσμού της πόλης. Γι’ αυτό, μετά και από παραίνεση του αρμόδιου υπουργείου, διάφορα ιδιωτικά καταφύγια σε οικίες ή επιχειρήσεις παίρνουν τον χαρακτήρα των κοινόχρηστων καταφυγίων. Ο Δήμος αναλαμβάνει να καλύψει το κόστος του ρεύματος προς την Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρεία, καθώς τα ιδιωτικά αυτά καταφύγια «καλύπτουν το κοινό της πόλης».

Από τον Δεκέμβριο, το δημοτικό συμβούλιο συνεδριάζει σε μια αίθουσα σε κατοικία της οδού Νεοπτολέμου 7, απέναντι από την κεντρική πύλη του Κάστρου (μέχρι τότε, οι συνεδριάσεις γίνονταν σε ένα κτίριο –άγνωστο ποιο- επί της οδού Γεωργίου Β’, το τμήμα της λεωφόρου Δωδώνης από τον Κουραμπά μέχρι την κεντρική πλατεία). Η μετακόμιση είναι αναγκαία «ένεκα του απομακρυσμένου του δημοτικού καταστήματος από το κέντρον του κατοικημένου μέρους της πόλεως». Το κτίριο επί της οδού Νεοπτολέμου, για το οποίο καταβάλλεται ενοίκιο 1000 δραχμών τον μήνα, είναι κοντά στα καταφύγια του Κάστρου. Εκεί μετακομίζουν επίσης η τεχνική υπηρεσία και το λογιστήριο του Δήμου.

Τους μήνες του πολέμου, ο πληθυσμός της πόλης είναι περισσότερος -κι αυτό δημιουργεί πολλά ζητήματα. Ένα από αυτά είναι η καθαριότητα και η αποφυγή μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών. «Λόγω της πυκνώσεως του πληθυσμού ένεκα των εξαιρετικών περιστάσεων επιβάλλεται η λήψις μέτρων δια την τήρησιν της καθαριότητας της πόλεως» αναφέρει σχετική απόφαση. Διάφορα μέρη της πόλης ασβεστώνονται, ενώ στήνονται πρόχειρα ξύλινα αποχωρητήρια.

ΟΙ ΠΟΛΛΟΙ ΝΕΚΡΟΙ

Η πιο δύσκολη κατάσταση είναι όμως η διαχείριση της ταφής των πολλών νεκρών. Οι αποφάσεις είναι αρκετές: ενίσχυση της υπηρεσίας των νεκροθαφτών στα νεκροταφεία Αγίου Νικολάου Κοπάνων και Περιβλέπτου, έγκριση δαπανών για την ταφή απόρων (αμοιβή ιερέων και νεωκόρων και για αμαξαγώγια) και προμήθεια ξύλινων σταυρών για τους απόρους. Και η κυριότερη απόφαση: επέκταση του νεκροταφείου Αγίου Νικολάου –από τα 1740 τ.μ. στα 4.588 τ.μ.

«Είναι γνωστό εις ημάς από της ενάρξεως του πολέμου εγκαταστάθησαν εν τη ημετέρα πόλει πολλά νοσοκομεία στρατιωτικά και κι αμάχου πληθυσμού εν οις έλαβαν χώρα και θάνατοι πολλοί. Πάντες εν τοις νοσοκομείοις αποβιώσαντες ενταφιάσθησαν εις το δημοτικόν νεκροταφείον το κείμενον παρά του ιερού ναού Αγίου Νικολάου θέσης Κοπάνων καταληφθέντος όλου του χώρου του απομένοντος, αδιαθέτου μέχρι της κηρύξεως του πολέμου […]. Παρίσταται ανάγκη επεκτάσεως του χώρου του νεκροταφείου διά την εξοικονόμησιν τοιούτου διά τάφους τρίτης τάξεως» αναφέρει ο δήμαρχος Δημήτρης Βλαχλείδης σε εισήγησή του στο συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 1940…

*Οι συνεδριάσεις του δημοτικού συμβουλίου από τον Οκτώβριο του 1940 έως τον Απρίλιο του 1941 δεν ξεπέρασαν τις τέσσερις.