Μια συλλογή που προσπαθεί να γίνει μουσείο

Στο ισόγειο του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχει ένα «Μουσείο Τυπογραφίας» -αυτό τουλάχιστον αναγράφεται στην ταμπέλα. Σε έναν τεράστιο χώρο, με αρκετούς διαδρόμους, εκατοντάδες μεγάλα και μικρά εκθέματα που περιμένουν να διηγηθούν την ιστορία της πιο σπουδαίας ίσως εφεύρεσης του ανθρώπου, της τυπογραφίας, αλλά και της τεχνολογίας γενικότερα. Η πραγματικότητα είναι ότι ο χώρος αυτός απέχει πολύ από τον χαρακτηρισμό του μουσείου. Αναμφίβολα όμως πρόκειται για μια μεγάλη και ενδιαφέρουσα συλλογή, για την οποία υπάρχουν προοπτικές ανάδειξης.

Τον τελευταίο καιρό, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων καταβάλλει προσπάθειες για τη βελτίωση των συνθηκών φιλοξενίας των εκθεμάτων. Πέραν της οργάνωσης και τακτοποίησης των αντικειμένων, γίνονται και παρεμβάσεις τόσο για την αντιμετώπιση της υγρασίας όσο και για την αισθητική αναβάθμιση του χώρου. «Αναμορφώνουμε τον χώρο για να μετασχηματιστεί σε ένα ευκαιριακό μουσείο. Μέσα στο καλοκαίρι, θα έχουμε ολοκληρώσει την προσπάθεια. Θέλουμε να αναπτύξουμε και εκπαιδευτικές δράσεις και ευελπιστούμε σε επισκέψεις από μαθητές και φοιτητές» τονίζει στον «Τύπο Ιωαννίνων» ο αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ανδρέας Φωτόπουλος.

Όπως μας λέει, τα εκθέματα που υπάρχουν, αποτελούν τη «μεγαλύτερη συλλογή τυπογραφίας όχι  μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη». Η ύπαρξη της συλλογής αυτής οφείλεται στον ομότιμο καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργο Πλουμίδη, ο οποίος σήμερα είναι διευθυντής του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας. Ήταν ο άνθρωπος που ξεκίνησε να συγκεντρώνει τα εκθέματα και να κινητοποιεί διάφορους δωρητές στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 σε μια εποχή που τα αντικείμενα αυτά θεωρούνταν «άχρηστα» και τα τυπογραφικά μηχανήματα ήταν παροπλισμένα.  Σήμερα, υπεύθυνος για τη συλλογή των εκθεμάτων τυπογραφίας και τεχνολογίας είναι ο επίκουρος καθηγητής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Σταμάτης Μερσινιάς, ο οποίος επισημαίνει κι αυτός με τη σειρά του να βγουν από την αφάνεια όλα αυτά τα αντικείμενα της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Στη συλλογή του «μουσείου» τυπογραφίας περιλαμβάνονται περισσότερα από 50 πιεστήρια (όρθια και επίπεδα), έξι τυπογραφικές μονάδες, επτά επιδαπέδιες φωτογραφικές μηχανές, 26 κοπτικές μηχανές, 15 μηχανήματα βιβλιοδεσίας και δέκα φωτοτυπικά μηχανήματα. Η συλλογή συμπληρώνεται από λιθογραφικές πλάκες, τυπογραφικές μήτρες, τυπογραφικά στοιχεία και πάγκους, επίσης και από εκατό περίπου γραφομηχανές διαφόρων τύπων. Τα παλαιότερα από αυτά ανάγονται στον 18^ο αιώνα και τα νεώτερα στα μέσα του περασμένου αιώνα.

Ανάμεσα στα εκθέματα υπάρχουν και πολλά «επώνυμα», όπως τα πιεστήρια της Gazetta Jonica (Κέρκυρα), μία λινοτυπική γερμανική καραβομηχανή, το λιθογραφικό πιεστήριο του Διακίδη (Πάτρα), μία ξύλινη φωτογραφική μηχανή του οίκου Δαλαμπέκη, ένα αγγλικό πιεστήριο Strachan and Heneman, αλλά και το πιεστήριο στο οποίο τυπωνόταν η εφημερίδα «Yanya-Ιωάννινα». 

Ήταν η πρώτη δίγλωσση (τούρκικα και ελληνικά) εφημερίδα που εκδόθηκε στα Γιάννενα. Με την έκδοσή της στις 22 Μαΐου του 1869, επιτεύχθηκε η ενημέρωση των πολιτών στην τουρκοκρατούμενη πόλη. Αν και επρόκειτο για ένα έντυπο προσανατολισμένης πληροφόρησης, είχε τη σπουδαιότητά του ως γεγονός στην επικοινωνία για την εποχή. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία που διαθέτει το «μουσείο», ο τελευταίος ιδιοκτήτης του πιεστηρίου αυτού ήταν η εβδομαδιαία εφημερίδα «Πατρίς» η οποία έβγαινε από τη δεκαετία του ’60 μέχρι το 1993.

Από το «μουσείο» δεν λείπουν μια εξειδικευμένη βιβλιοθήκη ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση για την ιστορία του βιβλίου, τη βιβλιοδεσία και την τυπογραφική τέχνη όπως και άλλα εκθέματα-πειστήρια του τεχνολογικού μας πολιτισμού –τηλεοράσεις, τηλέφωνα, κάμερες προβολής κ.λπ.