Η κακοποίηση ενός χώρου πρασίνου στο Μέτσοβο

Είκοσι εννιά κάτοικοι και φίλοι του Μετσόβου καταγγέλλουν, με επιστολή τους, τον Δήμο για κακοποίηση ελεύθερου χώρου πρασίνου εντός του παραδοσιακού κέντρου. Πρόκειται για κοινόχρηστο χώρο στη θέση «Κιόσκι», ο οποίος τις τελευταίες ημέρες τσιμεντώθηκε. Οι κάτοικοι ζητούν δε από την Πολεοδομία Ιωαννίνων να παρέμβει για να σταματήσουν οι εργασίες.

Στο κείμενό τους (τα ονόματα των κατοίκων βρίσκονται στη διάθεση του «Τύπου Ιωαννίνων»), θέτουν το σημαντικό ζήτημα σεβασμού της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής ενός τόπου.

Η επιστολή έχει ως εξής:

«Το Σάββατο 17 Απριλίου 2021 διαπιστώθηκε πως ο δήμος Μετσόβου προχώρησε σε οικοδομικές εργασίες.

Συγκεκριμένα:

1.σε εκτεταμένες εργασίες εκσκαφής και διάστρωσης οπλισμένου σκυροδέματος (Ο.Σ.)

2.σε αυθαίρετη αποκοπή μικρού πεύκου (!) στον περιβάλλοντα χώρο του Δημοτικού Αναψυκτηρίου, στη θέση «Κιόσκι», με σκοπό την κατασκευή νέας παιδικής χαράς χωρίς απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου!

Το Δημοτικό Συμβούλιο έχει εγκρίνει στο Πρόγραμμα Έργων του 2021 μόνο την «Προμήθεια & Τοποθέτηση εξοπλισμού για την αναβάθμιση παιδικών χαρών Δήμου Μετσόβου», με την απόφαση με αρθ.235/2020!

Η συγκεκριμένη θέση είναι ένα από τα πλέον ευαίσθητα σημεία του οικισμού.

Η επέμβαση του δήμου Μετσόβου, κάθε άλλο παρά νόμιμη είναι, όπως θα υποστηριχθεί στη συνέχεια, με βάση το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο αλλά ούτε και συμβάλλει στην ολοκληρωμένη ανάπτυξη του οικισμού καθώς προσβάλλει ανεπανόρθωτα το παραδοσιακό κέντρο του.

Τέλος η συγκεκριμένη ενέργεια εγείρει ζητήματα ηθικής τάξεως απέναντι στους ευεργέτες του Μετσόβου αλλά και στους σημερινούς κατοίκους του, των οποίων μεγάλο μέρος ασχολείται με την προβολή του φυσικού περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής του Μετσόβου μέσω διαφόρων πολιτιστικών και αθλητικών δράσεων.

Λίγα λόγια για τον ελεύθερο χώρο πρασίνου, στη θέση «Κιόσκι»

Ο ελεύθερος χώρος πρασίνου του Δημοτικού Αναψυκτηρίου εμφανίζεται στη μελέτη του αείμνηστου Βασίλη Χαρίση για το ρυθμιστικό σχέδιο του Μετσόβου ως ένας από τους σημαντικούς ελεύθερους χώρους πρασίνου και ως χώρος αναψυχής με ψηλό και χαμηλό πράσινο.

Συγκεκριμένα παρατίθεται πιο κάτω απόσπασμα του ρυθμιστικού σχεδίου που αφορά τους ελεύθερους χώρους στο παραδοσιακό κέντρο του Μετσόβου όπως επίσης σκίτσο του παραδοσιακού κέντρου και τοπογραφικό σχέδιο.

«3. Ελεύθεροι χώροι. Στο παραδοσιακό κέντρο υπάρχουν σημαντικά μεγάλες εκτάσεις ελεύθερων χώρων και χώρων ψηλού και χαμηλού πρασίνου, τουλάχιστον σε σύγκριση με άλλους οικισμούς, αλλά και την πυκνότητα του οικισμού. Και πρέπει στο σημείο αυτό να τονισθεί ότι τα αιωνόβια πλατάνια δίνουν τον κύριο χαρακτήρα η οξυά και ο έλατος σποραδικά κατανεμημένα δίνουν θαυμάσιους μελωδικούςτόνους».[1]

Τοπογραφικό σχέδιο του Β. Χαρίση με σήμανση του πλατώματος "Ξενία" (Δημοτικό Αναψυκτήριο) ως χώρου ψηλού και χαμηλού πρασίνου

Το πλάτωμα του περιβάλλοντα χώρου του Δημοτικού Αναψυκτηρίου αποτελεί επομένως έναν από τους ελάχιστους εναπομείναντες σημαντικούς χώρους πρασίνου, μαζί με τον λόφο του Κάστρου, στο κέντρο του παραδοσιακού οικισμού του Μετσόβου.

Παραδοσιακό κέντρο Μετσόβου, σκίτσο του Β. Χαρίση. Μέσα στο πλαίσιο διακρίνεται ο ελεύθερος χώρος πρασίνου του Ξενία (Δημοτικό Αναψυκτήριο). Πηγή: Ρυθμιστικό Σχέδιο Μετσόβου, Β. Χαρίσης, 1991

Εδώ έχει σημασία να τονισθεί πως το Μέτσοβο ως χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός με Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 214Δ/12.09.1975) υπόκειται σε ειδικούς όρους και περιορισμούς δόμησης.

Χαρακτηριστικά στην παράγραφο 14 του άρθρου 2 του Π.Δ. αναφέρεται: «Παν έργον αφορών εις διαμόρφωσιν κοινοχρήστων χώρων ή παν εμφανές τμήμα έργου υποδομής του Οικισμού (ΟΤΕ, ΔΕΗ κτλ.) δέον να διαμορφούται κατά τρόπον μη προσβάλλοντα το περιβάλλον και το ειδικόν τοπικόν χρώμα του Οικισμού κατά την κρίσιν της Επιτροπής Ενασκήσεως Αρχιτεκτονικού Ελέγχου». [2]

Τέτοιοι ανοικτοί χώροι πρασίνου οι οποίοι διατηρούν μία φυσικότητα (μέχρι πρότινος) είναι ζωτικής σημασίας χώροι εκτόνωσης τόσο του μόνιμου πληθυσμού όσο και των επισκεπτών καθώς βελτιώνουν την ποιότητα ζωής προσφέροντας περιοχές αναψυχής και χαλάρωσης μέσα στο πυκνοδομημένο οικιστικό σύνολο. Παράλληλα είναι σημαντική και η συμβολή τους στο μικρόκλιμα του άμεσου περιβάλλοντος. Η σημασία των πιο πάνω ενισχύεται με τη διαπίστωση πως το μεγαλύτερο κομμάτι της κεντρικής πλατείας του Μετσόβου έχει παραδοθεί στα Ι.Χ. και τα τουριστικά λεωφορεία στον βωμό της τουριστικής «ανάπτυξης». Ζήτημα το οποίο ξεφεύγει από το θέμα της παρούσας επιστολής.

Συνεχίζοντας στο άρθρο 7 της Συνθήκης της Γρανάδας, η οποία αποτελεί νόμο [3] της Ελληνικής Δημοκρατίας (Νόμος 2039/1992) αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Στο χώρο ο οποίος περιβάλλει τα μνημεία, στο εσωτερικό των αρχιτεκτονικών συνόλων και των τόπων, κάθε συμβαλλόμενος υποχρεώνεται να λάβει μέτρα, που θα αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος». Αναρωτιόμαστε λοιπόν αν οι εκτεταμένες εργασίες εκσκαφής και σκυροδέτησης ενός σημαντικού, αναλογικά, μέρους του ελεύθερου χώρου πρασίνου του Δημοτικού Αναψυκτηρίου συμβάλλουν στη βελτίωση της φυσικής και αισθητικής ποιότητας του περιβάλλοντος. Πόσο μάλλον από την στιγμή που αυτός, βρίσκεται εντός ενός προστατευόμενου παραδοσιακού και ιστορικού οικισμού και μάλιστα μέσα στο παραδοσιακό του κέντρο.

Όσον αφορά την κοπή δέντρου εντός αστικού πρασίνου, σύμφωνα με το άρθρο 40, παράγραφος 2 του Νόμου 1337 ΦΕΚ Α' 33/14.3.1983 [4], ισχύουν τα εξής: «Για την κοπή δένδρων, μέσα σε εγκεκριμένα ρυμοτομικά σχέδια ή στις Ζ.Ο.Ε. που δεν προστατεύονται από τις διατάξεις για την προστασία των δασών και των δασικών γενικά εκτάσεων, απαιτείται έκδοση άδειας από την οικεία πολεοδομική αρχή. Στους παραβάτες επιβάλλονται οι κυρώσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις του άρθρου 458 του Ποινικού Κώδικα». Αναμένουμε λοιπόν την κοινοποίηση από μέρους του Δήμου της σχετικής αδείας, σε διαφορετική περίπτωση επιφυλασσόμαστε για κάθε νόμιμο δικαίωμά μας.

Η θέση "Κιόσκι" όπως φαίνεται στο Google Earth. Στο προσκήνιο, η υφιστάμενη παιδική χαρά και με κόκκινο χρώμα η περιοχή της αυθαίρετης εκσκαφής και σκυροδέτησης.

Αφήνοντας πίσω το απαγορευτικό, για τέτοιες ενέργειες, νομοθετικό πλαίσιο, εγείρονται ζητήματα ηθικής τάξεως. Είναι γεγονός πως στο πλάτωμα βρίσκεται τοποθετημένη η προτομή του εκ Μετσόβου ευεργέτη Νικόλαου Πίχτου, ο οποίος αγαπούσε ιδιαίτερα την φύση ενώ εξέδωσε και το έργο «Η Αισθητική της Πίνδου» στο οποίο περιγράφει τα τοπία του Μετσόβου όπως τα γνώρισε μέσα από τις πολυάριθμες εκδρομές του. Έχει αφήσει το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του ως κληροδότημα και στη διαθήκη του εκφράζει την επιθυμία όπως μέρος αυτού να δαπανάται μεταξύ άλλων για την κατασκευή κοινοτικών έργων, την καθαριότητα και επισκευή πάρκων, δενδροστοιχιών κτλ. [5]

Προς τιμήν του Ν. Πίχτου και εν είδη τραγικής ειρωνείας ο ίδιος ο δήμος Μετσόβου διοργανώνει κάθε χρόνο τα «Πίχτεια». Θεσμός ο οποίος έχει στόχο την προώθηση της αξίας του φυσικού περιβάλλοντος μέσω της διοργάνωσης εξορμήσεων σε μονοπάτια της φύσης.

Εδώ λοιπόν είναι άκρως αντιθετική η εναπόθεση τόνων οπλισμένου σκυροδέματος απέναντι από την προτομή του Ν. Πίχτου και εύλογα γεννιέται το ερώτημα αν αυτό αποτελεί κίνηση ανταπόδοσης του χρέους και του απαιτούμενου σεβασμού προς μία τέτοια φυσιογνωμία;

Επίσης δικαιολογημένες είναι οι αντιδράσεις των κατοίκων του Μετσόβου που τα τελευταία χρόνια έχουν καταφέρει μέσω της διοργάνωσης αθλητικών γεγονότων να κάνουν γνωστό το Μέτσοβο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως για το ιδιαίτερο φυσικό του περιβάλλον. Άραγε ποια θα είναι η εντύπωση όλων αυτών των δρομέων και πεζοπόρων, οι οποίοι τιμούν με την παρουσία τους κάθε χρόνο τα αθλητικά δρώμενα, όταν αντικρύσουν τη νέα «βελτιωμένη» εικόνα;

Μία ακόμη επισήμανση που έχει νόημα να αναφερθεί, είναι πως βλέποντας κανείς το συγκεκριμένο πλάτωμα από τον λόφο του Κάστρου και την πλατεία, δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να φανταστεί πως κάτω από αυτά τα πανύψηλα δέντρα με το πλούσιο φύλλωμα τους βρίσκεται μία πρόχειρα διαστρωμένη επιφάνεια οπλισμένου σκυροδέματος.

Με βάση τα πιο πάνω, είναι παράνομη, όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες που λήφθηκαν κατά την αυτοψία, η αντιμετώπιση του χώρου αυτού με παντελή την απουσία αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, απουσία πολεοδομικής αδείας και έγκρισης από Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής (ΣΑ), έχοντας αναπόφευκτη συνέπεια τη διαμόρφωσή του στα πρότυπα πρόχειρης διάστρωσης τσιμέντου σε αδόμητο οικόπεδο του κέντρου της Αθήνας.

Δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστος ο τρόπος αντιμετώπισης των δέντρων τα οποία μοιάζουν να ασφυκτιούν από το οπλισμένο σκυρόδεμα καθώς οι υπεύθυνοι δεν είχαν τουλάχιστον την ευαισθησία να διαμορφώσουν ικανά προστατευτικά παρτέρια για αυτά ανάλογα του μεγέθους τους. Το όλο σκηνικό θα μπορούσε να παρομοιαστεί σαν μία τεράστια ταφόπλακα!

Μερικές ακόμη εύλογες απορίες είναι γιατί οπλισμένο σκυρόδεμα; Σε περίπτωση που δεχτούμε την ανάγκη διαμόρφωσης του χώρου, δεν υπάρχουν άλλα τόσα υλικά που συνάδουν με τον παραδοσιακό χαρακτήρα του οικισμού; Ποιος είναι ο αρμόδιος που αποφάσισε την εκτέλεση του έργου και ποιος το επιβλέπει; Ζητήθηκε άραγε η γνώμη κάποιου αρχιτέκτονα ή το όλο εργολαβικό εγχείρημα έπρεπε να σκάσει σαν κεραυνός εν αιθρία, ημέρα Σάββατο;

Να αναφερθεί πως σε ερώτηση προς τους ανθρώπους της δημοτικής αρχής για τον λόγο των εργασιών αυτών, η απάντηση που λήφθηκε ήταν πως οι εργασίες αφορούν τη δημιουργία παιδικής χαράς μέσω προμήθειας που προκύπτει από σχετικό διαγωνισμό ο οποίος έλαβε χώρα το περασμένο έτος. Κατά τη δική τους ερμηνεία, εφόσον αποτελεί προμήθεια, δεν απαιτείται οποιαδήποτε άλλη έγκριση. Αλίμονο δηλαδή με την ίδια λογική θα μπορούσαμε να διαστρώσουμε, μέσω της διαδικασίας της προμήθειας, οπλισμένο σκυρόδεμα μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Δωδώνης!

Είναι πάντως μεγάλο ερώτημα γιατί δεν αναβαθμίζουν την υφιστάμενη παιδική χαρά που βρίσκεται ακριβώς δίπλα και προχώρησαν σε εργασίες δημιουργίας νέας παιδικής χαράς με τρόπο που προσβάλλει το φυσικό περιβάλλον.

Καταληκτικά θεωρούμε πως ο δήμος Μετσόβου κινήθηκε δολίως προχωρώντας στη συγκεκριμένη ενέργεια ημέρα Σάββατο -διόλου τυχαία η επιλογή της ημέρας- κατά την οποία είναι γνωστό πως δεν υπάρχει κανένας υπάλληλος εν ώρα εργασίας να την αποτρέψει.

Είναι θλιβερό πώς μερικοί άνθρωποι, που καταλαμβάνουν νευραλγικές θέσεις σε δημοτικές αρχές, εκμεταλλευόμενοι τη γενικότερη αδράνεια και στασιμότητα που παρουσιάζει όλο το πολιτικό σύστημα αλλά και την απουσία δράσεων των περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένων ενεργών πολιτών λόγω των περιοριστικών μέτρων κατά της πανδημίας, προχωρούν σε ενέργειες που προσβάλλουν, στην περίπτωσή μας, το φυσικό περιβάλλον, το ανθρωπογενές πολιτιστικό περιβάλλον και τη φυσιογνωμία του ιστορικού οικισμού του Μετσόβου».

[1] Ρυμοτομικό Σχέδιο Κέντρου Μετσόβου, Βασίλης Χαρίσης, 1991

[2] ΠΔ ΦΕΚ 214Δ/12.09.1975. Εφημερίς της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας. ΕΝ Αθήναις τη 19η Σεπτεμβρίου 1975, τεύχος τέταρτον, αριθμός φύλλου 214

[3] Νόμος 2039ΦΕΚ 61/Α/13-4-1992. Κύρωση της Σύμβασης για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ευρώπης.

[4] Νόμος 1337 ΦΕΚ Α ́33/14.3.1983, Επέκταση των πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές ρυθμίσεις.

[5] Ηπειρωτική Εστία, Έτος ΙΒ', Ιούλιος 1963, Τεύχος 135ο