«Όσοι περνάνε από το Κατώγι, γίνονται φίλοι του»

Ο Αλέξανδρος Ιωάννου είναι ο πλέον κατάλληλος άνθρωπος για να μιλήσει για το κρασί και το Κατώγι Αβέρωφ. Όχι απλά ως βασικό στέλεχος της εταιρίας ή ως άνθρωπος μιας μεγάλης οικογενειακής παράδοσης, αλλά γιατί μπορεί να εξηγήσει με απλά λόγια, το οινοποιητικό εγχείρημα και τις παράλληλες δράσεις του με έναν απλό και κατανοητό τρόπο, όπως το κάνει στη συνέντευξή του στον «Τύπο Ιωαννίνων»

Πόσα πράγματα είναι το «Κατώγι Αβέρωφ» και το οινοποιείο;

Είναι πολλά πράγματα. Μπόλικη ιστορία και πρώτα από όλα, είναι συνδεδεμένο με τον άνθρωπο που πρακτικά έφτιαξε το Μέτσοβο στην σύγχρονη μορφή του, τον Ευάγγελου Αβέρωφ. Κάνοντας μια γρήγορη ιστορική αναδρομή, επί τουρκοκρατίας το Μέτσοβο γνώρισε άνθιση γιατί δεν υπήρχαν εγκατεστημένοι Τούρκοι αξιωματούχοι εδώ και είχε φτάσει τους 12.000 κατοίκους περίπου. Φτάνοντας στο 1950, όταν άρχισαν οι δράσεις του ιδρύματος Τοσίτσα, τα πράγματα δεν ήταν εύκολα. Ήταν πρόσφατη τότε μια μελέτη της Κοινωνίας των Εθνών ότι οι κάτοικοι πρέπει να μετοικήσουν λόγω της διάβρωσης του εδάφους. Ο παππούς μου, με δικές του πρωτοβουλίες και πόρους του ιδρύματος Τοσίτσα, δενδροφύτευσε την απέναντι πλαγιά με 3.000.000 δέντρα, ένα έργο πελώριο, όχι μόνο για την εποχή, αλλά και για σήμερα ακόμα. Σε συνδυασμό με άλλα έργα σταμάτησε η διάβρωση και «στερεώθηκε» το Μέτσοβο. Με τον ίδιο τρόπο γίνανε 107 σχολεία στην ευρύτερη περιοχή, δημιουργήθηκαν θέσεις εργασίας, έγινε το τυροκομείο, στάλθηκαν παιδιά να σπουδάσουν τυροκομία στην Ιταλία, πιο μετά έγιναν η Πινακοθήκη Αβέρωφ, το λαογραφικό μουσείο, αλλά και η πρώτη πίστα σκι, από τα πρώτα εναέρια λιφτ της Ελλάδας.

Και το οινοποιείο καθαυτό;

Ανάμεσα στις δράσεις του, ο Ευάγγελος Αβέρωφ ανακαίνισε το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου. Εκεί βρήκε ένα κατάστιχο του 17^ου αιώνα που ανέφερε ότι στην περιοχή, κάνανε κρασί. Τότε του μπήκε το «μικρόβιο» να ασχοληθεί. Έψαξε πολύ το θέμα και τελικά, αναμπέλωσε τον παλιό κρασότοπο με ξένες ποικιλίες, γαλλικές (το πρώτο Cabernet Sauvignon που ήρθε στην Ελλάδα, το έφερε αυτός), ώστε να μπορέσει να συναγωνιστεί τα γαλλικά κρασιά. Αρχικά, έγινε μια συνεταιριστική προσπάθεια που δεν καρποφόρησε. Έτσι λοιπόν, προχώρησε μόνος του το εγχείρημα και το Κατώγι, είναι το μόνο εκτός ιδρύματος. Θα έλεγα ότι σήμερα το Μέτσοβο, έχει πολλά από τα χόμπι του παππού μου και σημεία αναφοράς του, ξεκινάνε από το ίδιο άνθρωπο και την προσωπικότητά του.

Είναι πλέον και brand name όμως, που προσελκύει επισκέπτες. Πόσο σημαντικό είναι αυτό το κομμάτι;

Είναι πολύ σημαντικός ο τουρισμός για εμάς. Πέρα από το «πεζό» αν θέλετε, κομμάτι της συνεισφοράς στον τζίρο, το γεγονός ότι πέρυσι πέρασαν από εδώ 17.000 επισκέπτες, είδαν το οινοποιείο και γίνανε πρεσβευτές του, είναι πολύ σημαντικό. Επίσης, μας ανοίγει δρόμους εξωστρέφειας, καθώς έρχονται άνθρωποι από το εξωτερικό, φιλοξενούμε ξένους ή έλληνες δημοσιογράφους και δημιουργείται έτσι ένα «βήμα» για να ακουστεί αυτό που κάνουμε εδώ. Είναι πολύ ισχυρό brand, όντως. Το ερυθρό Κατώγι πρέπει να είναι η πιο αναγνωρίσιμη ετικέτα στην Ελλάδα…

…λέγεται ήταν το πρώτο κόκκινο κρασί που άλλαξε το στάτους του «δώρου επίσκεψης» στα Γιάννενα, δηλαδή ότι το πήγαιναν δώρο αντί για γλυκά…

…ναι, έχω γνώση ότι ένα μπουκάλι κόκκινο Κάτωγι άνοιγε πολλές πόρτες γενικά στα Γιάννενα (γέλια). Είναι ένα brand που έχει αντέξει στο χρόνο με αξιοθαύμαστο τρόπο, καθότι όλα τα προϊόντα έχουν ένα κύκλο ζωής. Αλλά το γεγονός ότι το Κατώγι έχει κρατηθεί και ισχυροποιεί περισσότερο το brand του, έχει να κάνει και με τις άλλες κινήσεις που γίνονται. Αν για παράδειγμα, η δραστηριότητά μας εξαντλούνταν στη «ναυαρχίδα» που είναι το Κατώγι και σε τίποτε άλλο, νομίζω ότι ο κύκλος ζωής του θα ήταν μικρότερος.

Το Κατώγι δεν είναι μόνο στο Μέτσοβο…

Όχι, εκμεταλλευόμαστε αμπελώνες και εκτός Μετσόβου. Εδώ είναι ο πιο ορεινός αμπελώνας στην Ελλάδα, 950 με 1.050 μέτρα υψόμετρο, αρκετά επικλινής και από τους πιο ορεινούς στην Ευρώπη. Η μορφολογία βοηθάει, γιατί το Μέτσοβο έχει αρκετά μεγάλο ποσοστό βροχόπτωσης και το σχιστολοθικό έδαφος έχει πολύ καλή στράγγιση. Εδώ καλλιεργούνται αρκετά προϊόντα του οινοποιείου: τα Κτήματα, η σειρά Rossiu  di Munde με τρεις κωδικούς, το «Γινιέτς» που στα βλάχικα σημαίνει «αμπελοτόπι» και είναι από τα πρώτα κλήματα που φύτεψε ο παππούς μου. Δηλαδή, βγαίνει από τα πιο παλιά κλήματα Cabernet Sauvingon στην Ελλάδα. Είναι επίσης το «Βλάχικο» μια πάρα πολύ ενδιαφέρουσα γηγενής ποικιλία της Ηπείρου, αρκετά «πιπεράτη» σε άρωμα, είναι και το Pinot noir που μας άρεσε, το φυτέψαμε και λόγω συνθηκών «έδεσε καλά». Επίσης, υπάρχουν εδώ τα κτήματα, το τραμίνερ και το καμπερνέ σωβινιόν, μονοποικιλιακό από τον ευρύτερο αμπελώνα και το «Φλογερό», που του χρόνου θα διανέμεται μόνο από το οινοποιείο. Να έχουμε δηλαδή και ένα συλλεκτικό κρασί που θα μπορεί να το βρει κάποιος μόνο εδώ. Φυσικά, υπάρχει το ερυθρό Κατώγι, το λευκό και το ροζέ. Αυτό, είναι μονοποικιλιακό ξινόμαυρο, ημίξηρο, που ταιριάζει με πολλές «ιδιαίτερες γεύσεις», με τις οποίες δεν ταιριάζουν άλλα κρασιά. Για παράδειγμα, «δένει» με γεύσεις διεθνούς κουζίνας, με καυτερά, μεξικάνικα κ.λπ. Τέλος, είναι η νέα σειρά, το «Ίνιμα» που στα βλάχικα σημαίνει «καρδιά», «ψυχή», που είναι κρασιά εκτός αμπελώνα Μετσόβου, αλλά από τη βόρεια Ελλάδα, όπου έχουμε ένα μονοποικιλιακό ξινόμαυρο ΠΟΠ, μια νεγκόσκα που είναι από τις ελάχιστες μονοποικιλιακές της Ελλάδας. Είμαστε πολύ ευχαριστημένοι από αυτό το προϊόν, είναι πρωτοποριακό, είναι ελληνική ποικιλία, έχει ωραία εμφάνιση, είναι value for money και είναι και πολύ ωραίο κρασί. Το λευκό της σειράς, το Αθήρι Ασύρτικο που ναι μεν κάποιος διαβάζοντας «ασύρτικο» θα πάει το μυαλό του στη Σαντορίνη, και έτσι πρέπει, αλλά υπάρχει και εκτός Σαντορίνης που έχει και αυτό το ενδιαφέρον του. Είναι μια τόσο γνωστή πλέον ποικιλία, που έχει φυτευτεί μέχρι και στην Αυστραλία.

Πώς πάει η εξόρμηση στην ξένη αγορά;

Είναι δύσκολη γιατί κάθε χώρα έχει τις δικές της νομικές ιδιαιτερότητες. Συνήθως για παράδειγμα, κολλάμε «στικεράκια» στις ετικέτες, που είναι ένας τεράστιος φόρτος εργασίας, αλλά είναι αναγκαίο. Εμείς εξάγουμε σε 15 χώρες περίπου. Το κοιτάμε ζεστά το θέμα, αλλά έχουμε και κάποια, ας πούμε όρια. Ιστορικά, έχουμε δεθεί με διεθνείς ποικιλίες που στις εξαγωγές δημιουργούν κάποιο όριο. Εξάγουμε πολύ ξινόμαυρο, αλλά οι ποσότητες δεν είναι αρκετές ακόμα. Οι κύριες εξαγωγικές αγορές είναι η Γερμανία, οι ΗΠΑ και ο Καναδάς. Ο Καναδάς για παράδειγμα, έχει τη δυσκολία, που όταν ξεπεραστεί όμως η κατάσταση προχωράει πολύ καλά, ότι υπάρχει κρατικό μονοπώλιο. Μπαίνεις δύσκολα, υπάρχουν περίπου 60 σελίδες προϋποθέσεων που πρέπει να καλυφθούν και έχει πλαφόν. Πρέπει δηλαδή να πουλήσεις ελάχιστο αριθμό κιβωτίων για να μη βγεις από την αγορά. Η Αμερική όμως, νομίζω ότι είναι προτεραιότητα όλων. Βοηθάνε οι αγορές που έχουν ομογένεια, γιατί είναι πιο εύκολη η διείσδυση. Οι εξαγωγές είναι γύρω στο 20% του τζίρου μας, νομίζω ότι μπορούμε να πάμε και παραπάνω. Τα ΠΟΠ κρασιά εξάγονται πιο εύκολα. Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα στις εξαγωγές είναι ότι πρέπει να τους πείσεις ότι δεν είσαι αυτός που νομίζουν

Δηλαδή;

Ερχόμενοι εδώ οι τουρίστες, ξέρουμε τι κρασιά πίνουν στις ταβέρνες…

Μια ευκαιρία για την ερώτηση «πόσο κακό ή καλό έχει κάνει το χύμα κρασί;»…

Καταρχάς, δεν πρέπει να δαιμονοποιήσουμε το χύμα κρασί. Καλύτερος και σωστότερος διαχωρισμός είναι το «ανώνυμο» και το «επώνυμο» κρασί. Υπάρχουν παραγωγοί που κάνουν winebox, που είναι σύννομα και καλώς πωλούνται. Η πλειοψηφία δυστυχώς δεν βρίσκεται εκεί, αλλά στο ανώνυμο, αμφιβόλου ποιότητας και προέλευσης. Ο καταναλωτής πιστεύει ότι πρόκειται για «αγνό και σπιτικό προϊόν», αλλά το αντίθετο ισχύει, έχει πιο πολλά… απ’ όλα, συντηρητικά κ.λπ. Μας κάνει κακό, είναι αθέμιτος ανταγωνισμός γιατί δεν υπόκειται σε καμία φορολογία ή νομοθεσία, αλλά μας κάνει κακό και στην εξωστρέφεια, γιατί ο τουρίστας που έρχεται εδώ, πρώτα αυτό το κρασί γνωρίζει. Νομίζω ότι το εμφιαλωμένο κρασί έχει κερδίσει έδαφος, καθότι υπάρχουν τόσοι παραγωγοί, τόσες ετικέτες πια που κάποια θα βρεις, οπουδήποτε.

Χτίζεται αυτό το είδος τουρισμού, πάνω στην οινοποιητική διαδικασία και το κρασί;

Ό,τι είναι ποιοτικό, προσελκύει κόσμο. Στην Τοσκάνη για παράδειγμα, πολύς κόσμος πάει λόγω του κρασιού. Στην Ελλάδα είναι σε αρχικό στάδιο ακόμα, αλλά γίνεται προσπάθεια σοβαρή. Θέλει καλύτερη ενοποίηση, μέσω ίντερνετ βασικά. Υπάρχουν παράλληλες εκδηλώσεις που βάζουν μια «πινέζα» στον χάρτη και κάνουν περιοχές σημείο αναφοράς. Πρόκειται ακόμα και για εκδηλώσεις οι οποίες μπορεί να μην έχουν να κάνουν άμεσα με το κρασί, αλλά «δένουν», με έναν τρόπο. Το Ursa Trail για παράδειγμα, στο Μέτσοβο, νομίζω ότι είναι η σημαντικότερη δράση που έχει γίνει εδώ, μετά την προσφορά του ιδρύματος. 

Έχει επωφεληθεί ή στηριχτεί ο χώρος από ευρωπαϊκά προγράμματα;

Μας ωφελεί πολύ η Κοινή Οργάνωση Αγοράς κρασιού, ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα που χρηματοδοτεί την προώθηση ευρωπαϊκών κρασιών σε τρίτες χώρες. Υπάρχουν και άλλα προγράμματα κατά καιρούς, αλλά η ΚΟΑ είναι σημαντική. Ένα πρόβλημα όμως που αντιμετωπίζουμε, το οποίο είναι πολύ μεγάλο, είναι ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης. Μάλιστα, δεν είναι πρόβλημα ο φόρος ως ποσό (που είναι διαχειρίσιμο), αλλά ως διαδικασίες. Για να τον αποδώσουμε πρέπει να γίνουμε φορολογικές αποθήκες και κάθε παράβαση είναι κακούργημα, γιατί εμπίπτει στον τελωνιακό κανονισμό. Η διαδικασία για να πουλήσουμε ένα κρασί εδώ, πενήντα μέτρα από την πόρτα του οινοποιείου, είναι η ίδια με το να πουλήσουμε το ίδιο κρασί στη Νέα Υόρκη. Νομίζω ότι για αρκετούς μικρούς παραγωγούς, δεν είναι εφικτή αυτή η διαδικασία, οπότε αναγκαστικά θα μείνουν εκτός του κανονισμού. Τελικά, νομίζω ότι πιο πολύ μπαίνει μέσα το κράτος από αυτό το φόρο, παρά βγάζει χρήματα.

Είναι τελικά το μέλλον μια κάθετη μονάδα, με οινοποιείο, ξενώνα κ.λπ.;

Δεν είναι αναγκαστικά μονόδρομος, αλλά είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Παίζει ρόλο η περιοχή και το Μέτσοβο έχει τη δυσκολία του. Αλλά τώρα πια είναι κοντά στη Θεσσαλονίκη μέσω Εγνατίας. Αν όμως καταφέρεις να το υλοποιήσεις, είναι ένα μακροπρόθεσμο αβαντάζ. Όλοι όσοι περνάνε από εδώ, γίνονται φίλοι του Κατώγι Αβέρωφ. Ο οινοτουρισμός είναι ένας τρόπος προώθησης από τους πιο σημαντικούς, υπάρχει ένας συντονισμός, η ΕΝΟΑΒΕ προσπαθεί να συνδυάσει και να βρει τις συνέργειες. Μια άλλη σημαντική πρωτοβουλία, είναι ότι γύρω στο 20% των επισκεπτών είναι σχολεία, κάτι πολύ σημαντικό για εμάς. Έχουμε κάνει κάποια εκπαιδευτικά προγράμματα που θα ξεκινήσουν από τον Οκτώβριο, εκτός απροόπτου, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Μικρόπουλο.

Σας ευχαριστώ πολύ

Ευχαριστώ κι εγώ