Κινηματογραφικά Γιάννενα από λίγο έως πολύ

Μέσα σε εξήντα χρόνια, τα Γιάννενα και η ευρύτερη περιοχή αποτέλεσαν τους τόπους γυρισμάτων μερικών κινηματογραφικών ταινιών. Όχι πολλών, ομολογουμένως…

Το 1959 γυρίζονται δύο ταινίες στα Γιάννενα: Η λίμνη των στεναγμών και η Αστέρω.

Η Αλίκη Βουγιουκλάκη και ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ πρωταγωνιστούν σε ένα βουκολικό δράμα, με το σπήλαιο Περάματος να αποτελεί το σκηνικό για μία από τις σκηνές που έγραψαν ιστορία: τη σκηνή της τρέλας της «Αστέρως». Η Βουγιουκλάκη περιφέρεται μέσα στους σταλαγμίτες και τους σταλακτίτες του σπηλαίου, και συγκεκριμένα στη λίμνη με τα πέτρινα νούφαρα, με το άσπρο νυχτικό της. «Είμαι σαν τα πουρνάρια, μονάχη μου ξεφύτρωσα σε αυτόν τον μαύρο κόσμο» λέει η Αστέρω (γενικά η ατάκα «είμαι σαν τα πουρνάρια» αναφέρεται ουκ ολίγες φορές).

Την ίδια χρονιά, γυρίζεται και «Η λίμνη των στεναγμών» ή αλλιώς «Η κυρά Φροσύνη και ο Αλή πασάς», βασισμένη στο ποίημα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη «Η κυρά Φροσύνη». Από τις καλτ ταινίες που βλέπει κανείς το μεσημέρι της 25^ης Μαρτίου, συνοδεία μπακαλιάρου. Ειρήνη Παππά και Ανδρέας Μπάρκουλης είναι το ερωτικό δίδυμο, με τον Καρούσο Τζαλαβρά (τον θεατρικό κατά βάση ηθοποιό) να κερδίζει τις εντυπώσεις στον ρόλο του Αλή πασά –την ίδια χρονιά Παππά και Μπάρκουλης πρωταγωνιστούν και στην «Μπουμπουλίνα».

Η επιστροφή της Βουγιουκλάκη

Το 1968, τα Γιάννενα εμφανίζονται έγχρωμα πια στο κινηματογραφικό πανί χάρη στην ταινία «Η αρχόντισσα και ο αλήτης». Το δίδυμο Βουγιουκλάκη-Παπαμιχαήλ πρωταγωνιστούν στην πιο εμπορική ταινία εκείνης της χρονιάς, με την πρώτη να μεταμφιέζεται σε αγόρι (αλλά το νάζι παραμένει νάζι). 

Η ταινία γυρίζεται μεταξύ άλλων στη διαδρομή της εθνικής οδού Ηγουμενίτσας-Ιωαννίνων, με το κάρο, στο οποίο επιβαίνουν οι δύο πρωταγωνιστές, να μπαίνει στην πόλη… από τον Δρίσκο (με τους Γιαννιώτες θεατές να νιώθουν περήφανοι που ξέρουν το «μυστικό»). Στην οθόνη «παρελαύνουν» το Φετιχιέ Τζαμί και το εμβληματικό σπίτι του Ιωαννίδη στη συμβολή των οδών Χαρ. Τρικούπη και Μιχαήλ Αγγέλου που κάηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Σήμερα υπάρχει μόνο η πύλη του σπιτιού, η οποία έχει αναστηλωθεί.

Ο Όρσον Ουέλς στο αρχαίο θέατρο

Το 1967, εν μέσω χούντας, τα Γιάννενα αποκτούν έναν διεθνή αέρα. Σημαντικοί ηθοποιοί του Χόλιγουντ καταφθάνουν στην πόλη για να γυρίσουν στην αρχαία Δωδώνη την ταινία «Oedipus the King» του Philip Saville. Όρσον Ουέλς, Κρίστοφερ Πλάμερ, Λίλι Πάλμερ και Ντόναλντ Σάδερλαντ, αλλά και έλληνες ηθοποιοί, όπως ο Γιώργος Διαλεγμένος και ο Μίνωας Αργυράκης. 

Μια ταινία που δεν λέει και πολλά, αλλά αποτελεί τη μόνη διεθνή παραγωγή  που φιλοξένησε αυτή η πόλη. Ένας από τους βοηθούς σκηνοθέτες ήταν ο Γιώργος Σταμπουλόπουλος ο οποίος σε ένα κείμενό του, αναρτημένο στο filmiconjournal.com, περιγράφει τη γνωριμία του με τον Όρσον Ουέλς που κατέφτασε στο ξενοδοχείο «Ξενία» συνοδευόμενος από μια Ιταλίδα. 

Όπως αναφέρει, ο οδηγός του αυτοκινήτου τον ενημέρωσε ότι στη διαδρομή Γιάννενα-Αθήνα, το «ιερό τέρας» περιδρόμιασε ένα ολόκληρο ψυγείο, γεμάτο με κοτόπουλα και σαμπάνιες.

Το στίγμα του Θόδωρου Αγγελόπουλου

Τα Γιάννενα γίνονται όμως επί της ουσίας κινηματογραφικά χάρη στον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Τόσο η πόλη όσο και το Ζαγόρι «χαρίζουν» τα τοπία τους σε αρκετές ταινίες του μεγάλου σκηνοθέτη.

Το 1969, ο Αγγελόπουλος γυρίζει την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία, την «Αναπαράσταση» . Τόποι γυρισμάτων το Μονοδένδρι, η Βίτσα και τα Γιάννενα. Είναι ίσως η πιο «ηπειρώτικη» ταινία του. Στην εμβληματική αυτή ταινία βλέπει κανείς τόπους της πόλης που έχουν χαθεί πια, αλλά που η ανάμνησή τους δεν έχει ξεθωριάσει και τόσο πολύ, 48 χρόνια μετά. Το Ρολόι, το παραλίμνιο, το κριθαροπάζαρο, τα χάνια.

Σε από αυτά τα χάνια, στο χάνι του Θανόπουλου, ο Αγγελόπουλος επιστρέφει πέντε χρόνια μετά, με τον «Θίασο». Το χάνι της «Αναπαράστασης» έγχρωμο πια. Η Σκάλα, το Κουρμανιό, το Κάστρο, η λίμνη… Και βέβαια το Ζαγόρι, με τον θίασο να περπατάει μέσα στο χιονισμένο τοπίο με προορισμό ένα χωριό και να τραγουδά «Γιαξεμπόρε» του Λουκιανού Κηλαηδόνη. 

Εν έτει, 1977, η λίμνη των Ιωαννίνων πρωταγωνιστεί στην ταινία «Οι Κυνηγοί». Ο Αγγελόπουλος δεν ξεχνά τα Γιάννενα και στις ταινίες «Μελισσοκόμος» με τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι και «Τοπίο στην Ομίχλη», όπου τους χαρίζει μερικά πλάνα.

Το κινηματογραφικό «ταξίδι» (με βάση τη μυθοπλασία) τελειώνει με την ταινία του Βασίλη Δούβλη «Η επιστροφή» το 2007. Γυρισμένη στα χωριά του Κεντρικού Ζαγορίου, αφηγείται την ιστορία ενός ιδιότυπου ερωτικού τριγώνου επιχειρώντας, ταυτόχρονα, να προσεγγίσει ένα από τα μεγαλύτερα κοινωνικά προβλήματα της σύγχρονης Ελλάδας, τη μετανάστευση.