Η «μάχη» των ποταμών

Οι περισσότεροι τα θεωρούμε δεδομένα. Έτσι ήταν, έτσι είναι και έτσι θα είναι. Έτσι νομίζουμε τουλάχιστον. Τα ποτάμια όμως στα Βαλκάνια δίνουν τον δικό τους αγώνα απέναντι σε σχεδιασμούς που θα ανατρέψουν δεδομένα αιώνων. Μετά τον «κορεσμό» των υπόλοιπων ευρωπαϊκών ποταμιών, εταιρίες και κυβερνήσεις σχεδιάζουν τη δημιουργία 3000υδροηλεκτρικών έργων και φραγμάτων στα ποτάμια των Βαλκανίων.

Αυτή την «επέλαση», προσπαθούν να τη σταματήσουν απλοί πολίτες αλλά και περιβαλλοντικές οργανώσεις με την εκστρατεία «Σώστε την μπλε καρδιά της Ευρώπης». Διεθνείς οργανώσεις, όπως η EuroNatur και η Riverwatch, δηλώνουν προς κάθε κατεύθυνση ότι τα Βαλκάνια, με τα ποτάμια τους, αποτελούν ένα σημαντικό hotspot βιοποικιλότητας. Και μέχρι στιγμής έχουν καταφέρει κάποιες σημαντικές νίκες, που αποκτούν έναν εμβληματικό χαρακτήρα.

Μία τέτοια νίκη είναι αυτή που δόθηκε για την αποτροπή ενός μεγάλου φράγματος στην Αλβανία, επί του ποταμού Βιόσα -Βιόσα είναι η αλβανική ονομασία του Αώου. Ο Αώος είναι από τα λίγα ποτάμια στην Ευρώπη στο οποίο δεν υπάρχουν φράγματα (με εξαίρεση τον υδροηλεκτρικό σταθμό στις πηγές Αώου. Ο ελληνικός Αώος μετρά 70 χλμ. ενώ ο αλβανικός 190 λχμ. πριν εκβάλλει στην Αδριατική θάλασσα. Το ποτάμι αυτό είναι πιο άγριο στην ελληνική πλευρά, ενώ επί του αλβανικού εδάφους «ανοίγει» και γίνεται πιο πλατύ.

Για το σχέδιο κατασκευής ενός φράγματος ύψους 25 μέτρων στο Πότσεμ, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και η κοινωνία των πολιτών έδωσαν έναν μεγάλο αγώνα, που κατέληξε σε μια πρώτη δικαίωση από τα αλβανικά δικαστήρια. Την περιπέτεια αυτή περιέγραψε στο γιαννιώτικο κοινό ο Όλσι Νίκα, εκπρόσωπος της οργάνωσης EcoAlbania. Μια περιγραφή που έγινε κατά τη διάρκεια εκδήλωσης με θέμα τον Αώο ποταμό η οποία διοργάνωσε στις 22 Νοεμβρίου, στον πολιτιστικό πολυχώρο «Δημήτρης Χατζής», στα παλιά σφαγεία, η οργάνωση «Πίνδος Περιβαλλοντική». Η «Πίνδος Περιβαλλοντική» συμμετέχει στην εκστρατεία για τη διάσωση των βαλκανικών ποταμιών αλλά και για τη δημιουργία του πρώτου διακρατικού «ελεύθερου» (από φράγματα) ποταμού, του Αώου.

«Στην Ευρώπη υπάρχουν ακόμα ποτάμια που είναι ανέγγιχτα. Και ο Αώος βρίσκεται στην κορυφή των ποταμών αυτών» τόνισε. Ο κ. Νίκα ανέφερε ότι στον Βιόσα και στους παραποτάμους του υπάρχουν σχέδια για 45 φράγματα.  «Έχουμε καταφέρει να κρατήσουμε ελεύθερη τη ροή του ποταμού. Χρησιμοποιήσαμε κάθε δημοκρατικό μέσο: από διαμαρτυρίες και κλείσιμο δρόμων μέχρι προσφυγή στα δικαστήρια. Και ευτυχώς, παρά το διεφθαρμένο σύστημα, είχαμε την πρώτη νίκη στο δικαστήριο» ανέφερε. Ο «πόλεμος» όμως δεν έχει τελειώσει, όπως είπε. Το πιο σημαντικό είναι «να κάνουμε τους ανθρώπους να βγουν από τη φούσκα στην οποία ζουν. Να αντιληφθούν όλοι ότι η φύση είναι το σπίτι όλων μας».

Επί ελληνικού εδάφους, έχουν δοθεί από τη δεκαετία του ’90 και μετά πολλές μάχες, με «όπλο» και την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Μια μικρή ιστορική διαδρομή έκανε στην εκδήλωση ο Γιάννης Παπαδημητρίου ως μέλος του Δικτύου Οικολογικών Οργανώσεων Ηπείρου, θυμίζοντας μεταξύ άλλων τη μάχη για την ακύρωση του έργου της κατασκευής του φράγματος Αγίου Νικολάου στον Άραχθο αλλά και την προσπάθεια αποτροπής της μερικής εκτροπής του Αώου ποταμού. «Σε αυτή την πόλη και γενικότερα στην Ήπειρο, οι αγώνες για την υπεράσπιση των ποταμών από φράγματα δεν είναι κάτι νέο» τόνισε. Ο κ. Παπαδημητρίου αναφέρθηκε στις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις από την κατασκευή φραγμάτων.

«Τα φράγματα καταστρέφουν οικισμούς, τοπία και μνήμες» είπε χαρακτηριστικά. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στην πρώτη ευρωπαϊκή συνάντηση για τα ποτάμια που έγινε τον Σεπτέμβριο στο Σαράγεβο (η δεύτερη συνάντηση θα γίνει το 2020 στην Πορτογαλία). «Αυτός ο ‘θησαυρός» έχει μπει στο στόχαστρο των υδροηλεκτρικών λόμπι εταιριών και κυβερνήσεων που διευκολύνονται από το γεγονός ότι οι περισσότερες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων δεν καλύπτονται από το θεσμικό πλαίσιο 2000/60 (σ.σ. η ευρωπαϊκή οδηγία για τα ύδατα)» επισήμανε. Στη συνάντηση του Σαράγεβο πέραν του συντονισμού του αγώνα ενάντια στην απειλή της κατασκευής νέων υδροηλεκτρικών φραγμάτων, άνοιξε το μεγάλο ζήτημα της αποκατάστασης των ποταμών με την κατεδάφιση των παλιών φραγμάτων, η δυναμική των οποίων έχει εξαντληθεί.

ΤΟ ΦΡΑΓΜΑ ΣΤΟΝ ΛΟΥΡΟ ΚΑΙ ΜΙΑ ΔΕΣΜΕΥΣΗ

Προς αυτήν την κατεύθυνση, ο κ. Παπαδημητρίου πρότεινε την κατεδάφιση ενός φράγματος που δεν βρίσκεται πολύ μακριά από τα Γιάννενα: του φράγματος στον ποταμό Λούρο.

Η πρόταση αυτή έγινε αποδεκτή από τον υποψήφιο περιφερειάρχη Ηπείρου με τον ΣΥΡΙΖΑ Γιώργο Ζάψα, ο οποίος δήλωσε κατά την εκδήλωση ότι θα τη συμπεριλάβει στο προεκλογικό του πρόγραμμα.

Η εκδήλωση έκλεισε με την προβολή της ταινίας «Blue Heart», μιας ενδιαφέρουσας ταινίας που καταγράφει τρεις ιστορίες κατά των φραγμάτων στην Αλβανία, στην πΓΔΜ και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Στη Βσονία-Ερζεγοβίνη, έχει γραφεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και συγκινητικές ιστορίες κατά των φραγμάτων: αυτή των γυναικών της Κρούζιτσα που επί 325 ημέρες στέκονταν σε μια γέφυρα για να μην περάσουν τα μηχανήματα της εταιρίας η οποία ήθελε να κατασκευάσει ένα φράγμα. Τα μηχανήματα αποχώρησαν τελικά… Και οι γυναίκες αυτές έγιναν το σύμβολο ενός αγώνα. Ενός αγώνα που «απαιτεί», όπως ειπώθηκε κάποια στιγμή στην ταινία, «ανθρώπους με φωνή».