Αώος: Ένα διακρατικό «ελεύθερο» ποτάμι;

Ο Αώος ποταμός είναι από τα λίγα ποτάμια στην Ευρώπη στο οποίο δεν υπάρχουν φράγματα (με εξαίρεση τον υδροηλεκτρικό σταθμό στις πηγές Αώου). Όχι μόνο επί ελληνικού αλλά και επί αλβανικού εδάφους. Ο ελληνικός Αώος μετρά 70 χλμ, ενώ ο αλβανικός Vjosa (Βιόσα) 190 χιλιόμετρα, μέχρι να εκβάλλει στην Αδριατική θάλασσα. Ένα ποτάμι 260 χλμ. χωρίς φράγματα, με τη βιοποικιλότητα να κάνει τα μικρά θαύματά της. Πόσο θα αντέξει όμως τις πιέσεις για «ανάπτυξη»; Κάθε λίγο και λιγάκι η «απειλή» για μεγάλα κυρίως υδροηλεκτρικά έργα επανέρχεται στο προσκήνιο, με τις τοπικές κοινωνίες και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις να δίνουν τους αγώνες τους.

Κι εδώ ακριβώς έρχεται ένα πρότζεκτ που φιλοδοξεί να δημιουργήσει το πρώτο διακρατικό «ελεύθερο», χωρίς φράγματα, ποτάμι. Στο πρότζεκτ αυτό, που γίνεται με τη στήριξη του ελβετικού ιδρύματος MAVA, συμμετέχουν οκτώ οργανώσεις. Δύο από αυτές, η EuroNatur και η Riverwatch –διεθνείς οργανώσεις για την προστασία των ποταμών και της φύσης- έχουν εγκαινιάσει την καμπάνια «Σώστε την μπλε καρδιά της Ευρώπης». Και η «μπλε καρδιά» είναι τα Βαλκάνια, με τα ποτάμια τους να αποτελούν ένα σημαντικό hotspot βιοποικιλότητας της Ευρώπης.

Ο Αώος σε όλη αυτή την υπόθεση κατέχει πρωτεύοντα ρόλο. Οι δύο διεθνείς οργανώσεις με τη σύμπραξη εταίρων έχουν αναπτύξει εδώ και καιρό μια σημαντική πρωτοβουλία στην Αλβανία για την προστασία του Vjosa (Βιόσα) και την αποτροπή κατασκευής φραγμάτων. Η πρωτοβουλία αυτή επεκτείνεται τώρα και επί ελληνικού εδάφους, με τη γιαννιώτικη «Πίνδος Περιβαλλοντική» και την οργάνωση « MedINA» να συμπράττουν. Την εβδομάδα αυτή, οι εταίροι του πρότζεκτ πραγματοποίησαν την εναρκτήρια συνάντησή τους στην Κόνιτσα (οι υπόλοιποι εταίροι είναι οι οργανώσεις EcoAlbania, IUCN ECARO, Wetlands International και Tour du Valat). Στη συνάντηση που έγινε στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, συμμετείχαν και εκπρόσωποι του Protect Aoos, του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου και του Γεωπάρκου Βίκου-Αώου.

«Εδώ και κάποιο διάστημα οι οργανώσεις δουλεύουμε ένα πρόγραμμα για την αποτροπή δημιουργίας υδροηλεκτρικών έργων στην περιοχή του Αώου της Αλβανίας από τα σύνορα με την Ελλάδα μέχρι την Αδριατική. Υπάρχει ένα σχέδιο για 40 φράγματα» ανέφερε η Theresa Schiller από την ΕuroNatur, για να καταθέσει στη συνέχεια το όραμα του όλου πρότζεκτ: να αποτελέσει ο Αώος στο σύνολό του από τις πηγές μέχρι τις εκβολές ένα ενιαίο Διακρατικό Εθνικό Πάρκο, χωρίς να παραβλέψει τις δυσκολίες.

«Ο Αώος είναι  ένα δώρο. Είναι από τα ελάχιστα ποτάμια που ρέουν ελεύθερα στην Ευρώπη» είπε με τη σειρά του ο Ulrich Eichelmann από τη Riverwatch. Ο κ. Eichelmann ήταν αυτός που παρουσίασε και την κατάσταση που επικρατεί με τα φράγματα στα Βαλκάνια. Όπως είπε, υπάρχουν 1.004 μεγάλα και μικρά φράγματα, ενώ 188 βρίσκονται υπό κατασκευή κυρίως στην Αλβανία και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Την ίδια ώρα, σχεδιάζονται άλλα 2.800, μερικά από αυτά ακόμα και μέσα σε εθνικά πάρκα. Μίλησε δε και για τις επιπτώσεις των φραγμάτων στη βιοποικιλότητα και κατ’ επέκταση στην κοινωνική και οικονομική ζωή.

Κατά τη συνάντηση, από ελληνικής πλευράς, έγινε παρουσίαση του εθνικού πάρκου Βόρειας Πίνδου από το προσωπικό του Φορέα Διαχείρισης.

Μέσω του πρότζεκτ, τα επόμενα τρία χρόνια, θα γίνουν διάφορες μελέτες για τη φυσικοχημική κατάσταση  και τη βιοποικιλότητα του Αώου-Vjosa  καθώς  και εκδηλώσεις με στόχο τη δημιουργία διακρατικού εθνικού πάρκου «Αώου-Vjosa»  Ελλαδας-Αλβανίας στα πρότυπα του διακρατικού πάρκου της λίμνης Πρεσπών.