«Ιδρύεται τμήμα Φιλοσοφικής έδραν έχον τα Ιωάννινα»

Στις 30 Νοεμβρίου 1964 κυκλοφόρησε το ΦΕΚ που για πρώτη φορά, έβαζε τα Γιάννενα στο ακαδημαϊκό σύμπαν, ως πόλη-έδρα σχολής.

Τα Γιάννενα και συνολικά η Ήπειρος, θα ήταν πολύ διαφορετικά σήμερα, αν ο Γεώργιος Παπανδρέου με τον Λουκή Ακρίτα-η πολιτική ηγεσία κυβέρνησης και Υπουργείου Παιδείας το 1964, οι βουλευτές των Ιωαννίνων με προεξάρχοντα τον Γεώργιο Μυλωνά και οι άνθρωποι, φοιτητές και μη, που συγκρότησαν την Κεντρική Επιτροπή Αγώνος Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, δεν «συναντιούνταν» στο ΦΕΚ που επικύρωσε τον στόχο.

Ήταν μόλις το τρίτο πανεπιστήμιο στην Ελλάδα.

Σήμερα, 60 χρόνια μετά, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων είναι βασικό κύτταρο της τοπικής κοινωνίας, ένα μεγάλο ίδρυμα που αριθμεί μεικτά πάνω από 30.000 ανθρώπους σε κάθε ακαδημαϊκή του βαθμίδα, από το πρώτο διοικητικό γραφείο μέχρι τον όροφο της πρυτανείας.

Είναι ένα ίδρυμα σε κρίσιμο σταυροδρόμι, όπως και όλος ο ελληνικός πανεπιστημιακός κόσμος. Σε καιρούς που η κυβέρνηση σχεδόν αποστρέφεται με τις αποφάσεις της (έστω και αν διακηρύττει το αντίθετο) τον δημόσιο χαρακτήρα της εκπαίδευσης, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων καλείται να ξεπεράσει τον εαυτό του και τα εμπόδια, για να παραμείνει ένα καλό πανεπιστήμιο που θέλει να συνεχίσει να πτυχιοδοτεί πολίτες και επιστήμονες.

Η ιστορία, όταν δεν αντιμετωπίζεται ως καταφυγή και ανάμνηση, είναι ο καλύτερος οδηγός για την επίτευξη τέτοιων στόχων.

Η πρώτη και ιστορικότερη σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων είναι η Φιλοσοφική και φέτος, γιορτάζει το αδαμάντιο ιωβηλαίο της.

Με αυτή την απόφαση, η οποία βασίζεται στις διατάξεις των νόμων 3974/59 και 4417/64, την απόφαση από 3 Μαρτίου 1964 του υπουργού Παιδείας (και πρωθυπουργού) Γεωργίου Παπανδρέου, μερικές αποφάσεις της συγκλήτου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και την τελική γνωμοδότηση του ΣτΕ, ιδρύθηκε η Φιλοσοφική ως παράρτημα του ΑΠΘ.

«Ιδρύεται τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τετραετούς κύκλου σπουδών, έδραν έχον τα Ιωάννινα και απτελούν ιδίαν αρχή», ανέφερε το ΦΕΚ.

Νωρίτερα, στις 7 Νοεμβρίου, είχαν γίνει τα εγκαίνια, παρουσία του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου και του υφυπουργού Παιδείας Λουκή Ακρίτα, μεταξύ άλλων.

Η σχολή είχε δύο κατευθύνσεις, κλασική και νεοελληνική και 21 συνολικά πανεπιστημιακές έδρες. Μεταξύ αυτών, έδρα ψυχολογίας, παιδαγωγικής, «τέχνης του λόγου», αρχαιολογίας, όλου του φάσματος της ιστορικής επιστήμης, γλωσσολογίας, τέσσερις έδρες κλασικής φιλολογίας κ.α.

Το ΦΕΚ υπογράφει η τέως πριγκίπισσα Ειρήνη, καθώς ο τότε βασιλιάς Παύλος, πατέρας της, είχε πεθάνει από τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς και ο διάδοχος Κωνσταντίνος, έλειπε. Επίσης, συνυπογράφουν ο Λουκής Ακρίτας, υφυπουργός Παιδείας και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, υπουργός Οικονομικών.

Ο τίτλος «Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» θα διατυπωθεί επίσημα, έξι χρόνια αργότερα. Με το ΦΕΚ της 12^ης Δεκεμβρίου 1970, επικυρώνεται η ίδρυση αυτόνομου πανεπιστημίου με την επωνυμία «Πανεπιστήμιον Ιωαννίνων».

Αποτελείται από τη Φιλοσοφική και τη Φυσικομαθηματική, που πλέον αποκτούν κοσμητείες. Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων δίνει πλέον τέσσερα πτυχία: Κλασικών σπουδών, Νέων Ελληνικών σπουδών, Μαθηματικών και Φυσικών.

Στη συνέχεια, ιδρύονται τα εξής τμήματα, τα οποία λειτουργούν λίγο αργότερα από την τυπική τους ίδρυση:

1976: Χημικό

1977: Ιατρική

1982: Παιδαγωγικά Δημοτικής και Νηπιαγωγών

1984: Διασπάται η Φιλοσοφική σε τρία τμήματα

1990: Πληροφορική

1996: Οικονομικό

1999: Επιστήμης Υλικών, Βιολογικών Εφαρμογών

2009: Αρχιτεκτονική

Η Αρχιτεκτονική, η οποία ήταν ακρογωνιαίος λίθος στην προσπάθεια ίδρυσης και λειτουργίας Πολυτεχνείου στα Γιάννενα, ξεκίνησε να λειτουργεί μια εξαετία αργότερα, καθώς πλέον τα χρόνια δυσκόλεψαν σημαντικά. Κατά τη μνημονιακή περίοδο «θύμα» έπεσε και το τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών που ιδρύθηκε, χωρίς να λειτουργήσει ποτέ όμως.

Σήμερα, το ίδρυμα αριθμεί 23 τμήματα και 18.365 προπτυχιακούς φοιτητές-τριες. Η αύξηση του φοιτητικού πληθυσμού επιβραδύνεται εδώ και τρία χρόνια περίπου, με την επιβολή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής και της υιοθέτησης των υψηλότερων συντελεστών από τα τμήματα, που πλέον «ανακρούουν πρύμνα» μπροστά στο ορατό ενδεχόμενο απομαζικοποίησης.

Οι πρυτάνεις των 60 χρόνων

Στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων υπηρέτησαν ως πρυτάνεις, στα 54 χρόνια που λειτουργεί ως πλήρες και αυτόνομο ακαδημαϊκό ίδρυμα, 18 καθηγητές και καθηγήτριες. Μόλις δύο εξ αυτών είναι γυναίκες και η μια, είναι η κα Άννα Μπατιστάτου, εν ενεργεία πρύτανης του ιδρύματος.

1970-73 Γιώργος Θεοχαρίδης

1973-75 Νίκος-Ηρακλής Γάγγας

1975-76 Χριστίνα Δεδούση

1976-77 Σωτήρης Δάκαρης

1977-78 Γιώργος Τζιβανίδης

1978-79 Στέφανος Παπαδόπουλος

1979-80 Γιώργος Μπάνος

1980-81: Γιώργος Καλλίστρατος

1981-82: Μιχάλης Μερακλής

1982-88: Διονύσης Μεταξάς

1988-91: Δημήτρης Γλάρος

1991-94: Γιάννης Βέργαδος

1994-97: Δημήτρης Γλάρος

1997-2003: Χρήστος Μασσαλάς

2003-06: Γιώργος Δήμου

2006-10: Γιάννης Γεροθανάσης

2010-2014: Τριαντάφυλλος Αλμπάνης

2014-2018: Γιώργος Καψάλης

2018-22: Τριαντάφυλλος Αλμπάνης

2022-Άννα Μπατιστάτου

Η πρώτη ορκωμοσία στα Γιάννενα

Τον Ιούνιο του 1969, ένα χρόνο πριν το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων αυτονομηθεί πλέον, ορκίστηκαν οι πρώτοι πτυχιούχοι.

Ήταν μόλις οκτώ άτομα.

Η ορκωμοσία έγινε στο κτίριο στην οδό Δομπόλη, καθώς είχε πλέον μεταφερθεί η Φιλοσοφική, από τη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, όπου λειτούργησε για ένα έτος.

 (η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του Κωνσταντίνου Σιόντη, ενός από τους πτυχιούχους)

Ο πρώτος φοιτητικός σύλλογος

Ο πρώτος φοιτητικός σύλλογος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων ιδρύθηκε το 1966 και ονομαζόταν «Σύλλογος Φοιτητών Φιλοσοφικής Σχολής Ιωαννίνων ‘Ο Σωκράτης’». Λειτούργησε για μια δεκαετία, περίπου.

Μερικούς από τους συλλόγους που λειτουργούν μέχρι και σήμερα, όπως η ΘΕΣΠΙ και η ΦΟΕΑ, μετρούν 40 και πλέον χρόνια ζωής.

Το πολιτικό πανεπιστήμιο

Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ήταν πάντα, από την απαρχή και τις προεργασίες της ίδρυσής του, ένα ζωντανό πολιτικό κύτταρο. Στην επιτροπή διεκδίκησης της ίδρυσης έδρασαν Γιαννιώτες και Γιαννιώτισσες που ήταν τότε φοιτητές, κυρίως στην Αθήνα και αργότερα, είχαν σημαντική πολιτική, αλλά και αντιστασιακή δράση κατά τη διάρκεια της χούντας.

Τουλάχιστον δύο φορές κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων έγινε φορέας αντίστασης και ριζοσπαστισμού, με άξονες καθηγητές του, αλλά και φοιτητές και φοιτήτριες. Η Πόπη Βουτσινά, η «μικρή Αντιγόνη» όπως την κατέγραψε ο Δημήτρης Μαρωνίτης στην άφοβη επιφυλλίδα του, μέσα στη χούντα, ο Φάνης Κακριδής, ένας από τους σημαντικότερους έλληνες φιλολόγους και τόσοι και τόσες άλλες και όχι μόνο στη χούντα, αλλά και αργότερα.

Τα κτίρια

Για ένα χρόνο η Φιλοσοφική φιλοξενήθηκε στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία. Το 1965 μεταφέρθηκε στη Δομπόλη, στο κτίριο που αρχικά προοριζόταν για τη στέγαση τεχνικών σχολών.

Στην αρχή, διοικητικές υπηρεσίες του ιδρύματος φιλοξενήθηκαν στο Καμπέρειο, στο κτίριο Γεωργίου Σταύρου, αλλά και σε γραφεία στην οδό Σαλαμάγκα, στη Ναπολέοντα Ζέρβα και στη Δωδώνης, μέχρι να μεταφερθούν στη Δομπόλη.

Το κτίριο της Δομπόλη εγκαταλείφθηκε το 1996, όταν μεταφέρθηκαν οι τελευταίες γραμματείες και δύο τμήματα. Στο μεταξύ, τμήματα φιλοξενούνταν στα προκάτ, αλλά και στο σημερινό γυμνάσιο Ζωσιμαίας. Εργαστήρια της Ιατρικής στεγάζονταν επί σειρά ετών στο παλιό «Χατζηκώστα». Από το 1996 το σύνολο σχεδόν του πανεπιστημίου βρίσκεται στη Δουρούτη και μοναδική σχολή εντός του αστικού ιστού είναι η Αρχιτεκτονική, που στεγάζεται στην Παπαζόγλειο, στο κέντρο των Ιωαννίνων.