Η Επιτροπή Ανταγωνισμού βάζει «φωτιά» στα καύσιμα

Παρά τους περί του αντιθέτου κατά καιρούς ισχυρισμούς του αρμόδιου υπουργού Άδωνη Γεωργιάδη, φαίνεται ότι η αγορά καυσίμων παρουσιάζει «αρρυθμίες». Έτσι λοιπόν, μετά από μια σειρά «αναλύσεις» περί «φτηνών καυσίμων» άνευ φόρων (θεωρία που ακολουθούν και οι εταιρίες…) μέχρι και τα πενιχρά, όπως αποδεικνύονται στην πράξη, επιδόματα, η συζήτηση για τη συμπεριφορά της αγοράς είναι υπαρκτή.

Η Επιτροπή Ανταγωνισμού τώρα, ανακοινώνει ότι μέχρι το τέλος Ιουλίου 2022 αναμένεται να ολοκληρωθεί η έρευνα για την αγορά υγρών καυσίμων, αλλά «από τα μέχρι σήμερα πολύ πρώιμα ευρήματα υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για την ύπαρξη του φαινομένου ασυμμετρικής προσαρμογής στις τιμές στην ελληνική αγορά στο στάδιο της λιανικής εμπορίας (πρατήρια υγρών καυσίμων)».

Συγκεκριμένα, η επιτροπή αναφέρει ότι, σύμφωνα με προκαταρκτική ανάλυση των δημοσιευμένων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εβδομαδιαίων τιμών των καυσίμων (Oil Bulletin) επιβεβαιώνεται η ύπαρξη ασυμμετρίας στη μετακύλιση των τιμών των καυσίμων στην Ελλάδα, η οποία οδηγεί σε απώλεια μέρους του πλεονάσματος του καταναλωτή, καθώς ο καταναλωτής πληρώνει παραπάνω από το ποσό που πραγματικά θα πλήρωνε απουσία του εν λόγω φαινομένου.

Σημειωτέον ότι η κυβέρνηση έχει αρνηθεί οποιαδήποτε «κανονιστική παρέμβαση», προτιμώντας τα επιδόματα, τα οποία όταν ξεκινούν να διατίθενται, ήδη οι τιμές έχουν ανεβεί, σε σχέση με την περίοδο πρώτης ανακοίνωσης.

Η μελέτη διερευνά τα εξής ερωτήματα:

1. Προσαρμόζονται οι τιμές λιανικής πιο αργά (feathers) στη μείωση των χονδρικών τιμών και πιο γρήγορα (rockets) στην αύξηση αυτών;
2. Υπάρχει ασυμμετρία στην προσαρμογή των τιμών μεταξύ των σταδίων του κλάδου των πετρελαιοειδών (διύλιση, χονδρική, λιανική); Σε ποιο στάδιο οφείλεται το φαινόμενο της ασυμμετρίας;
3. Είναι η ασυμμετρία (εφόσον υπάρχει) συνέπεια στρεβλώσεων και έλλειψης ανταγωνισμού στις υπό εξέταση αγορές; Ποια αίτια ασυμμετρίας εντοπίζονται;
4. Ποιος είναι ο βαθμός μετακύλισης τιμών (pass-through) στην αλυσίδα παραγωγής;
5. Ποιες είναι οι επιπτώσεις του φαινομένου στο πλεόνασμα καταναλωτή;
6. Ποια είναι τα μέτρα που θα βοηθήσουν για την αντιμετώπιση του φαινομένου;

Το δείγμα της μελέτης αποτελείται από ημερήσιες τιμές καυσίμων ανά στάδιο (τιμές διυλιστηρίου, χονδρικής και λιανικής) και καλύπτει σε αυτή τη φάση το χρονικό διάστημα Οκτώβριος 2019 - Απρίλιος 2022.

Ασυμμετρία στις προσαρμογές των τιμών συμβαίνει όταν οι τιμές στην αγορά της επόμενης βαθμίδας προσαρμόζονται διαφορετικά σε μεταβολές των τιμών σε αγορές του προηγούμενου σταδίου. Παράδειγμα του φαινομένου είναι όταν η τιμή των προϊόντων επόμενης βαθμίδας αυξάνεται αμέσως όταν αυξάνεται η τιμή των εισροών (rockets), αλλά μειώνεται με αργό ρυθμό όταν μειώνεται η τιμή των εισροών (feathers). Το φαινόμενο απαντάται σε μεγάλο βαθμό στην αγορά των καυσίμων σε ορισμένες χώρες και μπορεί να οφείλεται σε διάφορα αίτια, όπως:

- Η υψηλότερη τιμή λιανικής ως σημείο εστίασης (focal point) για τα πρατήρια.

- Πιθανές καθυστερήσεις στην ενσωμάτωση των χαμηλών τιμών στην προμήθεια καυσίμων, κυρίως λόγω περιορισμών στα αποθέματα.

- Η ύπαρξη ασυμμετρίας στην πληροφόρηση των καταναλωτών για την εξέλιξη και τις διακυμάνσεις των τιμών.

- Το κόστος αναζήτησης από την πλευρά των καταναλωτών: η αύξηση των τιμών εξαιτίας μιας αύξησης του κόστους, θα οδηγήσει τους καταναλωτές να αυξήσουν την αναζήτηση για την εύρεση χαμηλότερης τιμής μειώνοντας τα περιθώρια κέρδους και τη διασπορά των τιμών. Από την άλλη πλευρά, όταν το κόστος και οι τιμές μειώνονται, οι καταναλωτές τείνουν να μειώνουν την αναζήτηση οδηγώντας σε υψηλότερα περιθώρια κέρδους και μεγαλύτερη διασπορά τιμών.5

- Ανάλογα με την αποθηκευτική δυνατότητα, υπάρχει κίνητρο υψηλότερων τιμών όταν οι διεθνείς τιμές είναι χαμηλά. Αντίθετα, σε περιόδους υψηλών διεθνών τιμών οι τιμές λιανικής προσαρμόζονται αυτόματα προς τα πάνω, καθώς η αποθήκευση δε συμφέρει.

- Περιοχές με τοπικά ισχυρούς λιανοπωλητές είναι πιο πιθανό να έχουν αργή πτώση τιμών.

- Η πιθανή ύπαρξη καρτέλ μεταξύ λιανοπωλητών.

- Η σιωπηρή συμπαιγνία (tacit collusion) μεταξύ λιανοπωλητών ή εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε άλλο στάδιο της αλυσίδας αξίας.

Στο πλαίσιο της μελέτης χαρτογράφησης, θα εξεταστεί η ύπαρξη ενός ή περισσότερων εκ των παραπάνω αιτιών ύπαρξης ασυμμετρικής προσαρμογής των τιμών των καυσίμων. Με βάση τη σχετική βιβλιογραφία, η ολιγοπωλιακή φύση της εκάστοτε τοπικής σχετικής αγοράς, ενεργοποιούν την εμφάνιση ασυμμετρίας των τιμών. Το εύρημα αυτό εγείρει ερωτηματικά σχετικά με την ύπαρξη ολιγοπωλιακών/πιθανών αντι-ανταγωνιστικών συμπεριφορών από τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις αγορές αυτές.