Η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας υπονομεύει κάθε υπόδειγμα οικονομικής ανάπτυξης

του Θανάση Μανταλόβα*

Εν μέσω της πανδημίας και μιας διπλής κρίσης, υγειονομικής και οικονομικής, με ένα μεγάλο τμήμα των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα να βιώνουν είτε σημαντικές μειώσεις μισθών, είτε να βιοπορίζονται αυτοί και οι οικογένειες τους με το επίδομα των 534€, προαναγγέλλεται ένα νέο εργασιακό νομοσχέδιο.

Eκτός, κάποιων ελαχίστων επιμέρους θετικών ρυθμίσεων, έρχεται να αποτελειώσει όποια ψήγματα προστασίας των εργαζομένων δεν είχαν καταργηθεί μέσω των μνημονικών πολιτικών τα προηγούμενα 10 χρόνια, ή δεν έχουν de facto ακυρωθεί από μια λειτουργία της αγοράς που χαρακτηρίζεται από μόνιμη ανισορροπία, χαμηλή απασχόληση, υψηλά ποσοστά ανεργίας, ιδιαίτερα για νέους και γυναίκες, ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας και μαζική προσφορά «φτηνής» εργασίας.

Μέσα από την εικόνα των αριθμών, φανερώνεται η αμείλικτη και σκληρή πραγματικότητα της αγοράς εργασίας στην Ελλάδας, σήμερα, αλλά και η οικονομική θέση των εργαζομένων, η οποία αναμένεται να επιδεινωθεί έτι περαιτέρω λόγω των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος ΕΡΓΑΝΗ (4ο τρίμηνο  2020), 327.567 επιχειρήσεις (μαζί με τα παραρτήματα τους) απασχολούν 2.051.025 εργαζόμενους με καθεστώς συμβάσεων ιδιωτικού δικαίου. Εξ αυτών:

-το 17,7 % (365 χιλ. εργαζόμενοι) απασχολούνται λιγότερο από 20 ώρες την εβδομάδα

-το 30,4% (625 χιλ. εργαζόμενοι) απασχολούνται λιγότερο από 35 ώρες την εβδομάδα

-το 20% των εργαζομένων (410 χιλ.) αμείβονται λιγότερο από 500 € το μήνα

-2 στους 3 περίπου εργαζόμενους (1 εκατ.  310 χιλ.) αμείβονται λιγότερο από 1.000 € το μήνα

-9% των εργαζομένων με πλήρη απασχόληση και 20,9% όσων έχουν μερική απασχόληση αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της φτώχειας (ΕΛΣΤΑΤ 2020–Περίοδος αναφοράς: εισοδήματα 2018). Ο μισθός δεν μπορεί να εξασφαλίσει ούτε ένα μίνιμουμ διαβίωσης για μια μεγάλη ομάδα εργαζομένων

-μόνο το 50,2% των νέων προσλήψεων το α΄ εξάμηνο του 2020 ( 850χιλ. συνολικά νέες προσλήψεις) αφορούσαν συμβάσεις πλήρους απασχόλησης   

Σε αυτό λοιπόν το εργασιακό περιβάλλον αβεβαιότητας και ανασφάλειας και με τους μισθούς να υπολείπονται σημαντικά από τη διασφάλιση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου ευημερίας, η κυβέρνηση προτίθεται –εν μέσω πανδημίας- να νομοθετήσει:

-την περαιτέρω αποδόμηση των θεμελιωδών εργασιακών σχέσεων με 10ωρη καθημερινή απασχόληση έως 6 ημέρες

-την μείωση των αποδοχών που παρείχε η υπερωριακή απασχόληση μέσω συμψηφισμού με μειωμένο ωράριο ή ρεπό σε μελλοντικό χρόνο

-την κατάργηση στην πράξη των συλλογικών συμβάσεων και της προστασίας του εργαζομένου, καθώς προκρίνει τις ατομικές συμβάσεις και την ατομική διευθέτηση του χρόνου εργασίας και του καθημερινού ωραρίου, καθιστώντας τον εργαζόμενο ευάλωτο και ανίσχυρο απέναντι στην εργοδοσία.

-την πρόκληση μεγαλύτερης ανισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής του καθενός

Ποια η σκοπιμότητα αυτών των πολιτικών επιλογών που οδηγούν στην περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και στην επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων;

-Είναι ιδεοληπτικές εμμονές όσων διακονούν πολιτικά το νεοφιλελευθερισμό, ασπαζόμενοι απλά την αρχή της αυτορρύθμισης της αγοράς; Ή ακόμη χειρότερα, θεωρούν πως ένα μοντέλο φθηνής και ελαστικής εργασίας θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις «απελευθέρωσης» του περιβόητου ελατηρίου της ανάπτυξης στη μετά–covid εποχή; Υπάρχουν ασφαλώς και αυτοί που πιστεύουν -η κωμικοτραγική διάσταση των πραγμάτων- ότι κάπως έτσι διευκολύνονται οι εργαζόμενοι για να «μαζέψουν τις ελιές στο χωριό τους!»

-ή μήπως είναι business as usual υπέρ της επιχειρηματικής κερδοφορίας και ασυδοσίας καθώς η υπερωριακή εργασία, πλέον δεν θα αποζημιώνεται, απλά θα διευθετείται και θα ανταλλάσσεται με περισσότερο ελεύθερο χρόνο, κάποια άλλη χρονική περίοδο; Πριν από το ξέσπασμα της πανδημικής κρίσης άλλωστε, το 73% των απασχολουμένων σε όλους τους κλάδους εργαζόταν υπερωριακά, ενώ σε ορισμένους κλάδους, όπως η μεταποίηση και οι μεταφορές, το αντίστοιχο ποσοστό ξεπερνούσε το 80% (έκθεση 2020/ΙΝΕ ΓΣΕΕ)

Την ίδια ώρα, όπως επαγγέλλεται η Κυβέρνηση, κυρίως μέσω της αξιοποίησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και του επόμενου ΕΣΠΑ, σχεδιάζεται η  θεμελιώδης αλλαγή του οικονομικού υποδείγματος προς ένα πιο εξωστρεφές, ανταγωνιστικό και πράσινο παραγωγικό μοντέλο. Πόσο βιώσιμο και διατηρήσιμο είναι όμως ένα νέο υπόδειγμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, όταν αναπαράγει συγκεκριμένα στερεότυπα που οδηγούν στην περαιτέρω αποδόμηση των εργασιακών σχέσεων και στην επικυριαρχία μιας αντικοινωνικής αντίληψης που οδηγεί σε ένα εργασιακό περιβάλλον καταδυνάστευσης, οικονομικής υποβάθμισης και εργασιακής ανασφάλειας;

Η μετάβαση τη ελληνικής οικονομίας σε ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα πρέπει, όσον αφορά την αγορά εργασίας και την απασχόληση, να στηριχτεί στη βελτίωση της ποιότητας της εργασίας, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, στη θεσμοθέτηση κατώτατων μισθών αξιοπρεπούς διαβίωσης, στην απόκτηση νέων και βελτίωση των υπαρχόντων δεξιοτήτων, στην ενίσχυση της κοινωνικής ανθεκτικότητας, στη μείωση των ανισοτήτων, της φτώχειας και του κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού.

Επιβάλλεται να στηριχθεί σε εργαζόμενους για τους οποίους διασφαλίζεται η βιώσιμη και αξιοπρεπής διαβίωσή τους.

Ακριβώς στον αντίποδα των πολιτικών που χαράζει και υλοποιεί η σημερινή κυβέρνηση.

Την ίδια στιγμή κάποιοι άλλοι πολιτικοί, μιας άλλης χώρας, δοκιμάζουν μια νέα μορφή ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής με την ιδέα ότι η προσθήκη μιας επιπλέον ημέρας στο Σαββατοκύριακο θα ενισχύσει το ηθικό των εργαζομένων και θα επιτρέψει στην κοινωνία να πετύχει περισσότερα σε λιγότερο χρόνο.

Η Ισπανία ανακοίνωσε –τον προηγούμενο μήνα-  την πειραματική εφαρμογή της  τετραήμερης εβδομάδας εργασίας. Η ισπανική κυβέρνηση ενέκρινε ένα πιλοτικό πρόγραμμα 32ωρης εβδομαδιαίας εργασίας για 3 χρόνια, χρηματοδοτώντας με ευρωπαϊκούς πόρους 50 εκατ. € την αντιστάθμιση της διαφοράς του μισθού των εργαζομένων που θα συμμετέχουν στο πρόγραμμα της 4ημερης εβδομαδιαίας εργασίας. Αναμένεται ότι περίπου 200 εταιρείες και 3.000 έως 6.000 εργαζόμενοι θα συμμετάσχουν στο συγκεκριμένο πρόγραμμα.

*O Θανάσης Μανταλόβας είναι πρώην αντιδήμαρχος Δήμου Ιωαννιτών