Υπόθεση Πρίντζου: 70 χρόνια από εκείνο το καλοκαίρι

Καλοκαίρι του 1948. Είναι η περίοδος του εμφυλίου πολέμου, και η πόλη των Ιωαννίνων βιώνει τρεις δίκες που άφησαν το στίγμα τους. Μία από αυτές έμελλε να αποτελέσει ένα από τα πιο γνωστά δικαστικά γεγονότα του εμφυλίου. Πρόκειται για την αποκαλούμενη «υπόθεση Πρίντζου» (είχε προηγηθεί η εκδίκαση της «υπόθεσης Φαρίδου»), μια υπόθεση που συγκλόνισε την τοπική κοινωνία. Η δίκη οδήγησε στο εκτελεστικό απόσπασμα 16 Γιαννιώτες.

Στις 8 Ιουλίου, 114 Γιαννιώτες, κυρίως μέλη και συμπαθούντες του ΚΚΕ και της ΕΠΟΝ,  κάθονται στο εδώλιο με την κατηγορία της προσπάθειας ανατροπής του καθεστώτος. Δύο χρόνια πριν, είχε τεθεί σε ισχύ το Γ’ ψήφισμα «περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα του κράτους». Έκτακτα μέτρα ίσον διώξεις, συλλήψεις, εκτοπίσεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις. Στα Γιάννενα, οι φυλακές «Φιξ» (εκεί που βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο Παλλάδιο) μετατρέπονται σε ένα κολαστήριο. Ιδίως την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1948.

Το κατηγορητήριο για τους 114 Γιαννιώτες βασίστηκε στις προκηρύξεις που είχε ρίξει στην πόλη η οργάνωση της ΕΠΟΝ και στους εράνους αλληλεγγύης για συγγενείς εξορισμένων. Το έκτακτο στρατοδικείο στήθηκε στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία. Οι κατηγορούμενοι ήταν τόσοι πολλοί που δεν χωρούσαν αλλού. Οι στρατοδίκες ήταν πέντε –ανάμεσά τους ο λοχαγός μηχανοκινήτων Στέλιος Παττακός, μέλος της κατοπινής τριανδρίας της χούντας του 1967.

Στις 23 Ιουλίου, το στρατοδικείο έβγαλε την απόφασή του. Από τους 114 κατηγορούμενους, 48 καταδικάστηκαν σε θάνατο και 11 σε ισόβια ή σε μικρότερες ποινές. Η απόφαση του στρατοδικείου συγκλόνισε την πόλη. Την επόμενη μέρα, ο Δικηγορικός Σύλλογος Ιωαννίνων προχώρησε στην έκδοση ενός ιστορικού ψηφίσματος, ζητώντας να μην εκτελεστεί η απόφαση του στρατοδικείου, επικαλούμενος μεταξύ άλλων και το περί δικαίου αίσθημα.

Στις 27 Ιουλίου, έγιναν δυστυχώς οι πρώτες εκτελέσεις στο Σταυράκι: Χρήστος Πρέντζας, Απόστολος Μπίτης, Ελπινίκη Μπίτη, Παναγιώτης Μαρνέλης και Ευτυχία Πρίντζου. Στις 9 και 10 Αυγούστου, στο Σταυράκι οδηγούνται άλλοι 11: Ασπρίδης Ιωάννης, Ευαγγελίδης Ευάγγελος, Ζουρνάς Τιμολέων, Καλαντζής Ιωάννης, Ράπτης Κωνσταντίνος, Στεργίου Γεώργιος, Χαρίτων Ευάγγελος, Χατζής Άγγελος, Χολέβας Κωνσταντίνος, Χόνδρος Απόστολος και Χρόνης Κωνσταντίνος. Από τους 48, εκτελέστηκαν τελικά οι 16.

Η όλη υπόθεση έμεινε γνωστή ως «υπόθεση Πρίντζου», από την Ευτυχία Πρίντζου, γραμματέα τότε της Νομαρχιακής Επιτροπής Ιωαννίνων του ΚΚΕ και κόρη του αρχίατρου και διευθυντή του στρατιωτικού νοσοκομείου Ιωαννίνων κατά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο Γιάννη Πρίντζου. Η Πρίντζου, γεννημένη το 1915, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και εργάστηκε ως φιλόλογος σε σχολείο των Ιωαννίνων, ενώ δραστηριοποιήθηκε στην οργάνωση της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης. 

Στον πόλεμο, εργάστηκε ως εθελόντρια νοσοκόμα στο πλευρό του πατέρα της. Παράλληλα ανέπτυξε αντιστασιακή δράση μέσω του ΕΑΜ. Η δράση της αυτή οδήγησε στη σύλληψή της από τους ναζί, οι οποίοι τη μετέφεραν τον Δεκέμβριο του 1943 στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη με προορισμό το Νταχάου. Τελικά, παρέμεινε στο στρατόπεδο στη Θεσσαλονίκη μέχρι τη λήξη του B’ παγκοσμίου πολέμου, οπότε και επέστρεψε στα Γιάννενα. Κατά την επιστροφή της, δεν μπορούσε να βρει δουλειά λόγω του… παρελθόντος της. 

Ενδιαφέρον έχει ένα έγγραφο, που βρίσκεται στο αρχείο του Χρίστου Σούλη, γυμνασιάρχη της Ζωσιμαίας Σχολής τη δεκαετία του ’30. Το έγγραφο αυτό είναι υπόμνημα εκπαιδευτικών λειτουργών των Ιωαννίνων προς το Εκπαιδευτικό Συμβούλιο τον Ιούλιο του 1945, με αφορμή δυσφημιστικά σχόλια στον τοπικό Τύπο κατά «δημοκρατικών καθηγητών» όπως αναφέρεται. Οι υπογράφοντες το υπόμνημα, μεταξύ των οποίων και η Ευτυχία Πρίντζου, υποδεικνύουν ως υπεύθυνους για τα δυσφημιστικά σχόλια δύο συγκεκριμένους εκπροσώπους της Εκπαίδευσης. Στο υπόμνημα αυτό επισημαίνεται δε ότι εναντίον του ενός «εκκρεμεί μήνυσις της καθηγήτριας Ευτυχίας Πρίντζου, διότι προσελθών αυτοβούλως εις τας γερμανικάς αρχάς κατοχής εγένετο, Έλλην αυτός και δη εκπαιδευτικός, μάρτυς κατηγορίας, εξ ου η εν λόγω καθηγήτρια συνελήφθη και επί μήνας ενεκλείσθη εις τάς Φυλακάς Θεσσαλονίκης»…

Βιβλιογραφία

Σπύρος Εργολάβος, «Η δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων», 1988

Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων, «Χρίστος Ι. Σούλης (Βασιλείου) – ο οραματιστής», 2016

* Στη φωτογραφία, μερικοί από τους κατηγορούμενους κατά τη δίκη τους στο έκτακτο στρατοδικείο. Αριστερά η Ευτυχία Πρίντζου