Υπόθεση Φαρίδου: 70 χρόνια από εκείνο το καλοκαίρι

Το καλοκαίρι του 1948, γράφεται μία από τις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας της πόλης Ιωαννίνων. Είναι η περίοδος του εμφυλίου, με τα έκτακτα στρατοδικεία να «εργάζονται» πυρετωδώς. Ιδίως εκείνο το καλοκαίρι… Φυλακίσεις, βασανιστήρια στις περίφημες φυλακές «Φιξ» (εκεί που βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο «Παλλάδιο») αλλά και στις φυλακές Αγίου Κοσμά (στην οδό 28ης Οκτωβρίου εκεί που βρίσκεται σήμερα το κτίριο του ΟΤΕ), καταδίκες και μαζικές εκτελέσεις. Τρεις δίκες είναι αυτές που αφήνουν το στίγμα τους για τον τρόπο που μεθοδεύτηκαν και βέβαια για το γεγονός ότι οδήγησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα πολλούς Γιαννιώτες. Υπόθεση Φαρίδου, υπόθεση Πρίντζου, η δίκη των γιατρών, όπως έμειναν γνωστές. Η υπόθεση Πρίντζου αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά δικαστικά γεγονότα του εμφυλίου πολέμου.

Το αφιέρωμα του «Τύπου Ιωαννίνων» ξεκινά με την υπόθεση Φαρίδου, καθώς σαν χτες, 22 Ιουνίου του 1948, εκτελέστηκαν μεταξύ Μπιζανίου και Αβγού η Σοφία Φαρίδου (μητέρα ανήλικου παιδιού), ο Τάσος Παπαχρηστίδης, ο Γιάννης Γάκης κι ο Αλέξανδρος Ντόλφης. Όλοι τους είχαν κατηγορηθεί για τροφοδοσία ανταρτών. Με την ίδια απόφαση του έκτακτου στρατοδικείου, καταδικάστηκαν σε θάνατο ο Λευτέρης Κολοβός, ο Ι. Μαχαίρας και ο Θ. Κάλτσας και σε ισόβια ο Αν. Ντάγιος για παράνομη κατοχή όπλων.

Στη συγκεκριμένη δίκη, που ξεκίνησε στις 15 Ιουνίου, οι κατηγορούμενοι, οι οποίοι αρνήθηκαν την ενοχή τους, ήταν δέκα. Μεταξύ αυτών και η Ευτυχία Πρίντζου. Ο βασιλικός επίτροπος στην αγόρευσή του ζήτησε όμως τον διαχωρισμό της δίκης της Πρίντζου. Κάτι που έγινε αποδεκτό από το στρατοδικείο. Η δίκη της Πρίντζου θα ξεκινούσε στις 8 Ιουλίου. Μαζί της θα δικάζονταν άλλοι 116 πολίτες, μέλη και συμπαθούντες του ΚΚΕ και της ΕΠΟΝ.

Τη δίκη της Φαρίδου κάλυπτε εκτενώςκαι η εφημερίδα «Εθνικός Αγών». Σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμά του στις 17 Ιουνίου, έγραφε: «Έληξεν η δίκη των εθνοπροδοτών. Απεκαλύφθη πλήρως η προσπάθεια των κατηγορουμένων προς στρατολόγησιν»…

Το πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της εφημερίδας "Εθνικός Αγών" στις 17 Ιουνίου του 1948

Η Σοφία Φαρίδου, με καταγωγή από την Κόνιτσα, ήταν εργάτρια υφαντουργίας. Ο Σπύρος Εργολάβος στο πολύ σημαντικό βιβλίο του «Η δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων» φιλοξενεί το τελευταίο γράμμα της Φαρίδου προς την οικογένειά της: 

«Αγαπημένα μου αδέλφια, σας χαιρετώ όλους σας με αγάπη και σπαραγμό.

Πόπη, το παιδί μου στα χέρια σου σαν τα μάτια σου. Τότε η ψυχή μου θάναι ήσυχη.

Σας φιλώ όλους σας.

Η αδελφή σας Σοφία»

Στο ίδιο βιβλίο υπάρχει και μια φωτογραφία της Φαρίδου με τον γιο της τον Σωτήρη, 7 χρονών τότε (η φωτογραφία αυτή είχε δημοσιευτεί νωρίτερα, το 1983, και στο περιοδικό ΑΝΤΙ). Ο Σωτήρης Φαρίδης εκείνη την εποχή βρισκόταν στη παιδόπολη της Κόνιτσας. Την τελευταία φορά που είδε τη μητέρα του ήταν λίγο πριν την εκτέλεσή της. «Την είδα στις φυλακές του Αγίου Κοσμά όπου κρατούνταν» αναφέρει στον «Τύπο Ιωαννίνων» ο κ. Φαρίδης, ο οποίος ζει στα Γιάννενα. Τον Σωτήρη Φαρίδη τον μεγάλωσε η αδελφή της Σοφίας, η Πόπη Αλεξίου. Για τον ίδιο, όπως μας λέει, η ιστορία της μητέρας του αλλά και του πατέρα του προκαλούσε πολύ πόνο στους οικείους, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια σιωπή.

Δεν ήταν μόνο η μητέρα του που εκτελέστηκε, αλλά και ο πατέρας του, ο Αντώνης Φαρίδης. Τον Φαρίδη τον απαγχόνισαν οι ναζί. Μία από τις πιο εμβληματικές φωτογραφίες της Κατοχής είναι αυτή που απεικονίζει δύο άψυχα κορμιά να κρέμονται από δύο πλατάνια στην όχθη της λίμνης των Ιωαννίνων. Τα άψυχα κορμιά του Φαρίδη και του Τόδουλου, οι οποίοι είχαν κατηγορηθεί από τους ναζί για κλοπή. Τη φωτογραφία αυτή την είχε τραβήξει ο Κώστας Μπαλάφας. Ο Μπαλάφας είχε διηγηθεί πως οι ναζί υποχρέωναν το πλήθος να πλησιάσει τους απαγχονισμένους για λόγους παραδειγματισμού και εκφοβισμού. Είχε φωτογραφίσει το σκηνικό με τη βοήθεια μιας σακούλας με κρεμμύδια, στην οποία είχε κάνει μια τρύπα μπροστά από τον φακό…

* Στην κεντρική φωτογραφία απεικονίζονται οι φυλακές του Αγίου Κοσμά οι οποίες βρίσκονταν στην οδό 28ης Οκτωβρίου, εκεί που βρίσκεται σήμερα το κτίριο του ΟΤΕ. Από το λεύκωμα "Τα Γιάννινα στον χώρο και στο χρόνο. Από το φωτογραφικό αρχείο του Απόστολου Βερτόδουλου"