Δωρεάν παιδεία; Όχι εντελώς...

​H ιδέα της «δια βίου μάθησης» είναι πολύ παλιά, όσο και πολύ… διαστρεβλωμένη. Οι υπουργοί Παιδείας από το 1996 και μετά, προσπαθούν να ενσωματώσουν αυτή τη μεθοδολογία, καθώς η κατευθυντήρια γραμμή υπάρχει στις πιο παλιές πλέον «βίβλους» της Ε.Ε. για την Παιδεία.

Είναι όμως εντελώς «αθώα» η δια βίου μάθηση, όπως προσφέρεται στους ενδιαφερόμενους και ενδιαφερόμενες; Όχι ακριβώς, γιατί ουσιαστικά εκείνο το κομμάτι της ανώτατης εκπαίδευσης που δεν είναι δωρεάν.

Προφανώς, ο άνθρωπος πρέπει να έχει μόνιμη, ελεύθερη πρόσβαση στη μάθηση και στη γνώση, στις ολοκληρωμένες τις και όχι αποσπασματικές μορφές. Επίσης, η συνεχής παρακολούθηση των επιστημονικών εξελίξεων και της γνώσης, θα έπρεπε να είναι δικαίωμα για όλους και όλες. Είναι; Από τη στιγμή που μπαίνουν στη μέση τα δίδακτρα, όχι. Ή τουλάχιστον, δεν είναι καθολικό. Αυτή τη στιγμή προσφέρονται εκατοντάδες προγράμματα, ακόμα και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, από όλα σχεδόν τα πανεπιστήμια της χώρας. Εδώ και κάποια χρόνια, αλλά ιδιαίτερα δυναμικά έχει μπει στο χώρο και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Γιατί όμως «ανθίζει» αυτός ο τρόπος εκπαίδευσης;

Οι πιο απαισιόδοξοι (αλλά και διορατικοί σε σημαντικό βαθμό), λένε ότι αυτό είναι το μέλλον της ανώτατης εκπαίδευσης: προγράμματα σπουδών που δεν θα παρέχουν συνολικούς τίτλους σπουδών, αλλά θα αποτελούν τα προσφερόμενα προϊόντα του «σούπερ μάρκετ εκπαίδευσης»: οι ενδιαφερόμενοι διαλέγουν όποιες θεματικές ενότητες θέλουν (η διαβάθμιση κυμαίνεται από «προχωρημένη επιχειρηματική διαχείριση» μέχρι… «ποιότητα αέρα εσωτερικών χώρων») αλλά και μπορούν να πληρώσουν. Τα μαθήματα ξεκινούν μόνο αν συμπληρωθεί ο απαιτούμενος αριθμός διδασκόμενων (και το κόστος που θα πληρώσουν, φυσικά), ενώ εάν ένα πρόγραμμα δεν «πουλιέται» ικανοποιητικά, δεν συνεχίζεται. Φανταστείτε τώρα αυτό το μοντέλο να εφαρμόζεται στην κατεξοχήν δημόσια, πανεπιστημιακή εκπαίδευση, σε τμήματα που δεν θα μπορούν να υποστηρίξουν οικονομικά τη λειτουργία τους. Έτσι και αλλιώς, η μεγάλη άνθιση, ειδικά στα περιφερειακά πανεπιστήμια, έχει ξεκινήσει από τη στιγμή που άρχισε η δραστική περικοπή της δημόσιας χρηματοδότησης. Ναι, το βασικότερο πρόβλημα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, δεν είναι ούτε το «άσυλο», ούτε οι «αιώνιοι φοιτητές». Οποία έκπληξη…

ΑΠΟ ΤΑ ΠΣΕ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ

Η κατ’ επιλογή και επί πληρωμή ανώτατη παιδεία δεν είναι καινούργιο «φρούτο». Τα Προγράμματα Σπουδών Επιλογής που εφαρμόστηκαν με παταγώδη αποτυχία (απόφοιτοί τους περιμένουν ακόμα τίτλους σπουδών, με δικαστικές διαμάχες που ξεπερνούν τη δεκαετία πλέον) ήταν η πρώτη προσπάθεια εισόδου των διδάκτρων στο πανεπιστήμιο, σε προπτυχιακό επίπεδο. Τελείωσαν άδοξα, αλλά αρκετοί καθηγητές αύξησαν σημαντικά τα έσοδά τους…

Τώρα, ο τιμοκατάλογος είναι ενδιαφέρων, αλλά και «τσουχτερός». Για παράδειγμα, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων μπορείτε να βρείτε προγράμματα όπως του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Οικονομικής και Κοινωνικής Πολιτικής που κοστίζουν από 220 έως 355 ευρώ ή το «Νεοελληνική λογοτεχνία και ψηφιακές τεχνολογίες» από το Εργαστήριο Νέας Ελληνικής Φιλολογίας που κοστίζει 350 ευρώ. Η Ιατρική Γενετική από την άλλη, κοστίζει 1.000 ευρώ. Φυσικά, υπάρχουν εκπτώσεις για «ευπαθείς ομάδες», δόσεις κ.λπ. Αλλά τα ποσά δεν είναι ευκαταφρόνητα, ειδικά αν σκεφτεί κανείς τη γενικότερη οικονομική κατάσταση.

Εννοείται ότι κάθε πανεπιστημιακό τμήμα μπορεί να ετοιμάσει και να «πουλήσει» κάποιο αντίστοιχο πρόγραμμα. Σε άλλα ελληνικά πανεπιστήμια που το μοντέλο είναι πιο εξαπλωμένο, οι οδηγοί σπουδών είναι κυριολεκτικά τεράστιοι.

ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΤΕΛΟΣ;

Το πραγματικό ερώτημα είναι όμως το εξής: είναι αυτός ο τρόπος εκπαίδευσης το μέλλον, όπου δεν θα υφίσταται καν η επίφαση της δωρεάν παιδείας; Τα δομικά προβλήματα, ειδικά της τελευταίας 15ετίας πανεπιστημιακής εκπαίδευσης έχουν αρχίσει τώρα να κάνουν την εμφάνισή τους. Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων προσπαθεί να κρατήσει τα δίδακτρα εκτός βασικής προτπυχιακής και μεταπτυχιακής εκπαιδευτικής διαδικασίας, ενώ το δίκτυο της επί πληρωμή εκπαίδευσης αποκτάει τη δική του, παράλληλη ζωή.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και ανησυχητικά φαινόμενα, είναι η «διαρροή» φοιτητών και φοιτητριών από τμήματα που φτιάχτηκαν χωρίς κανένα επαγγελματικό δικαίωμα για τους πτυχιούχους τους και συνεχίζουν να λειτουργούν έτσι, προς άλλες εκπαιδευτικές οδούς, κυρίως ΙΕΚ και ειδικότητες «αιχμής» (μαγειρική, τουριστικά επαγγέλματα, αντικείμενα που δεν είναι εύκολα προσβάσιμα μέσω πανελλαδικών εξετάσεων κ.λπ.). Τέτοια σχολή στα Γιάννενα, είναι το Μηχανικών Επιστήμης Υλικών, το οποίο ξεκίνησε να παρουσιάζει συμπτώματα τέτοιας διαρροής, με φοιτητές και φοιτήτριες που δεν ολοκληρώνουν τις σπουδές τους, πολύ νωρίς, αναλογικά με την ηλικία του…