Δίπλα στον Αώο, μέχρι την Πρεμετή

O Αώος έχει τον δικό του δρόμο. Περνώντας μέσα από βουνά, συναντώντας παραποτάμους και χωριά, αφήνοντας το αποτύπωμά του στις ζωές των ανθρώπων και των κοινοτήτων του, ενώνοντας πολιτισμούς. Ο δρόμος του ξεκινά από τις πηγές στην Πίνδο για να «σταματήσει», αφού έχει διανύσει συνολικά 260 χιλιόμετρα, από τα οποία τα 70 χλμ εντός ελληνικού εδάφους, στην Αδριατική Θάλασσα.

Είναι από τους δρόμους εκείνους που δεν γνωρίζει σύνορα. Το νερό δεν σταματάει πουθενά. Μόνο οι παρατηρητές του, οι ταξιδιώτες, οι «συνοδοιπόροι», σταματούν.

Τέλη Σεπτεμβρίου, στα ελληνοαλβανικά σύνορα, στον συνοριακό σταθμό της Μέρτζιανης, σε μία από τις τρεις πύλες εισόδου-εξόδου μεταξύ Ηπείρου και Νότιας Αλβανίας.

Ταυτότητες και ο απαραίτητος έλεγχος των ταξιδιωτών που συμμετέχουν σε μια κοινή διασυνοριακή δράση για τον Αώο, συμπεριλαμβανομένης μιας βαρκάδας, την οποία διοργανώνουν η Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN), η Πίνδος Περιβαλλοντική, το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA) και το The Green Tank.

Και μετά η «επανεκκίνηση» του ταξιδιού με αυτοκίνητο και με προορισμό την Πρεμετή, με τον Αώο στα αριστερά να καθοδηγεί και με τα βουνά της Νεμέρτσικας στο βάθος να ρίχνουν τη σκιά τους.

Μετά τα ελληνοαλβανικά σύνορα, ο Αώος γίνεται Vjosa. To τοπίο αλλάζει πολύ. Ο Αώος «ανοίγεται», γίνεται ένα πιο πλατύ ποτάμι. Η πρώτη κρεμαστή, σιδερένια γέφυρα κάνει την εμφάνισή της. Σε όλη τη διαδρομή μέχρι την Πρεμετή, συναντά κανείς αρκετές κρεμαστές γέφυρες, από τις οποίες μπορούν να διέλθουν και αυτοκίνητα. Γέφυρες που ενώνουν τις δύο πλευρές του ποταμού, εξυπηρετώντας τους κατοίκους των παραποτάμιων κοινοτήτων που δραστηριοποιούνται στη γεωργία και στην κτηνοτροφία. Ένας βοσκός ετοιμάζεται να κατεβάσει το κοπάδι του στο ποτάμι.

Το πρώτο αλβανικό χωριό που συναντά κανείς, πολύ κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα, είναι η Τσαρτσόβα. Εκεί στο χωριό, σε μια διασταύρωση, ο ένας δρόμος οδηγεί στην Πρεμετή και ο άλλος στην Κορυτσά μέσω Λεσκοβικίου και Ερσέκας.

Η Τσαρτσόβα βρίσκεται πάνω στην εθνική οδό. Η εθνική οδός, αν και στενή, βρίσκεται σε πολύ κατάσταση, με τις πρόσφατες παρεμβάσεις βελτίωσης να είναι εμφανείς. Σημειωτέον: η οδήγηση με αναμμένα τα φώτα του αυτοκινήτου και την ημέρα είναι υποχρεωτική ενώ η τήρηση των ορίου ταχύτητας είναι μη διαπραγματεύσιμη, με τους αστυνομικούς ελέγχους να μη λείπουν.

Η διαδρομή είναι με πολλές στροφές αλλά εξαιρετική, με τον Αώο να «συνοδεύει» πάντα τον ταξιδιώτη (κάπου κάπου γίνονται αντιληπτές κάποιες πεταμένες σακούλες σκουπιδιών στο ποτάμι).

Όσο πλησιάζει κανείς προς την Πρεμετή, εμφανίζονται πινακίδες για εναλλακτικές μορφές τουρισμού, όπως κάμπινγκ και ράφτινγκ. Οκτώ χιλιόμετρα πριν την Πρεμετή, μια δεξιά στροφή σε έναν δρόμο που οδηγεί στο φαράγγι του ποταμού Λενγκαρίτσα, ενός από τους παραποτάμους του Vjosa.

Δίπλα από τον επαρχιακό αυτόν δρόμο, υπάρχουν μικρά καταστήματα με τοπικά προϊόντα της ευρύτερης περιοχής, όπως κρασί και μαρμελάδες, ταβέρνες, καντίνες. Σε αυτόν τον δρόμο, λίγα τα αυτοκίνητα με αλβανικές πινακίδες. Αντιθέτως, πολλά τα αυτοκίνητα και τα camper van με γερμανικές και ολλανδικές πινακίδες.

Η γέφυρα στον ποταμό, που σηματοδοτεί την είσοδο στο φαράγγι

Στο τέλος της διαδρομής, ένας μεγάλος, διαμορφωμένος χώρος για camper van. Και μπροστά μας, στην είσοδο του φαραγγιού, η γέφυρα Katiu, μια οθωμανική γέφυρα του 18^ου αιώνα, και φυσικά οι ιαματικές πηγές Benje.

Τα ιαματικά θειούχα νερά προέρχονται από έξι πηγές, με τη θερμοκρασία τους να κυμαίνεται από 22^ο έως 28^ο Κελσίου. Τα νερά «εγκλωβίζονται» σε αρκετές πισίνες που έχουν κατασκευαστεί από την περίοδο της οθωμανοκρατίας μέχρι την περίοδο της δικτατορίας στην Αλβανία. Κάθε πισίνα λέγεται ότι θεραπεύει διαφορετική αρρώστια.

Αρκετός ο κόσμος που βρίσκεται στις πολύ ιδιαίτερες αυτές πισίνες, κόσμος κάθε ηλικίας.

Ιαματικές πισίνες στον ποταμό Λενγκαρίτσα

Επιστροφή στην εθνική οδό, με προορισμό την Πρεμετή. Η πόλη αυτή των 10.000 κατοίκων βρίσκεται κυρίως στην απέναντι μεριά του Αώου. Περνώντας τη μεγάλη, σύγχρονη γέφυρα, έχει κανείς στα δεξιά του, δίπλα στο ποτάμι, έναν ψηλό βράχο, 40 μ. ύψους, που κάποτε «φύλαγε» την πόλη από τους εχθρούς. Τον επισκέπτη τον καλωσορίζουν τα πολλά λουλούδια και ένα μεγάλο παραποτάμιο πάρκο-πλατεία.

Ο βράχος της Πρεμετής και το παραποτάμιο πάρκο

Η πόλη με ανάμικτα αρχιτεκτονικά στοιχεία, είναι μια περιποιημένη πόλη. Καθαρή και πράσινη. Υπάρχουν πολλοί κήποι σπιτιών, ενώ το αστικό πράσινο τυγχάνει ιδιαίτερης προσοχής.

Μεγάλο κομμάτι της πόλης είναι πεζοδρομημένο, με την κίνηση των αυτοκινήτων να επιτρέπεται, ενώ αρκετά καλντερίμια ανακατασκευάζονται.

Αρκετά παλιά κτίρια στην Πρεμετή έχουν ανακατασκευστεί ή ανακατασκευάζονται. Υπάρχουν όμως και αρκετά κτίρια που παραμένουν ερειπωμένα

Το ραντεβού με την «Πίνδος Περιβαλλοντική» και όσους συμμετείχαν στη βαρκάδα στον Αώο-Vjosa, από το Μπουραζάνι Κόνιτσας μέχρι την Πρεμετή, έχει δοθεί στην αυλή ενός ξενοδοχείου. Έλληνες και Αλβανοί επιστήμονες, μέλη μη κυβερνητικών οργανώσεων και στελέχη του Δήμου Πρεμετής θα καθίσουν για άλλη μια φορά στο ίδιο τραπέζι για να μοιραστούν ένα κοινό όραμα: ένα διασυνοριακό πάρκο Αώου-Vjosa. Γιατί ο Αώος-Vjosa τους ενώνει έτσι κι αλλιώς. Τα ποτάμια δεν γνωρίζουν σύνορα.