Από τον Μιλέτ Μπαχτσέ στους κόμβους

Μια αναδρομή στις πολιτικές διαχείρισης του πράσινου ως κοινόχρηστου δημόσιου χώρου στα Γιάννενα από τα τέλη του 19^ου αιώνα μέχρι σήμερα έκανε ο πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, αναπληρωτής καθηγητής Γιώργος Σμύρης.

Η τοποθέτησή του έγινε κατά την ημερίδα που διοργάνωσαν η Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών και η Περιφέρεια Ηπείρου με τίτλο «Αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις της πόλης των Ιωαννίνων» στην αίθουσα της ΕΗΜ, τη Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου. Η εν λόγω ημερίδα επιδίωξε να αποτελέσει ένα «όχημα» μιας καλύτερης γνωριμίας και σύνδεσης της Αρχιτεκτονικής με την τοπική κοινωνία.

O κ. Σμύρης ξεκίνησε την ομιλία του λέγοντας ότι το πράσινο ως κήπος, πάρκο, δημόσιος χώρος αποτελεί ένα πολιτισμικό αγαθό που πρέπει να προσεγγίζεται με διεπιστημονικό τρόπο.

1873: Η χρονιά που οι κάτοικοι της πόλης των Ιωαννίνων καταθέτουν το αίτημά τους στην οθωμανική διοίκηση, η οποία βιώνει την εκσυγχρονιστική της περίοδο, για δημιουργία δημόσιου κήπου. Τα επόμενα χρόνια, έγινε πραγματικότητα ο Μιλέτ Μπαχτσές, σε έναν τόπο με περιαστικό χαρακτήρα: Στην περιοχή που σήμερα ορίζεται από τις οδούς Β. Ηπείρου, Καλπακίου και 8^ης Μεραρχίας, στους Αμπελόκηπους. Διοικητής των Ιωαννίνων ήταν τότε ο Ρασήμ πασάς, ο οποίος είχε προχωρήσει σε σημαντικές πολεοδομικές αλλαγές στην πόλη. Όπως είπε ο κ. Σμύρης, σήμερα στην εν λόγω περιοχή διασώζεται ακόμη μια δενδροστοιχία πλατάνων η οποία εκτιμάται ότι φυτεύτηκε γύρω στα 1900 και ίσως είναι η παλιότερη δεντροστοιχία στα Γιάννενα.  

Με την πολεοδομική ανασυγκρότηση της πόλης να βρίσκεται σε εξέλιξη, προέκυψαν διάφοροι κήποι γύρω από τεμένη και εκπαιδευτήρια, με κυριότερο τον κήπο στον Κουραμπά όπου υπήρχε νοσοκομείο.

Με την απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων και αργότερα με την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι κοινόχρηστοι χώροι πρασίνου μπαίνουν πιο δυναμικά στο προσκήνιο, δεδομένου ότι πολλοί χώροι που χρησιμοποιούνταν από τον μουσουλμανικό πληθυσμό «απελευθερώθηκαν» (σ.σ. για παράδειγμα τα νεκροταφεία που καταλάμβαναν μεγάλες εκτάσεις εντός της πόλης). O κήπος στον Κουραμπά γίνεται πάρκο, δημιουργείται επίσης ο κήπος των ηρώων δίπλα στα Λιθαρίτσια. Δεντροφυτεύσεις γίνονται σε νέες πλατείες. Γενικότερα, το πράσινο αποκτά μια πιο οργανωμένη διάσταση.

Ο κ. Σμύρης στάθηκε και στη δημιουργία ενός δημοτικού δενδροκομείου, του Αγροκήπιου Ιωαννίνων. Όπως είπε, το Αγροκήπιο κατασκευάστηκε στις αρχές του 1914 σε κτήμα που βρισκόταν κάτω από τους στρατώνες (σ.σ. οι οποίοι κατεδαφίστηκαν τη δεκαετία του ’60) των Λιθαριτσίων. Την ίδια περίοδο, εκεί που ήταν επί οθωμανοκρατίας ο Μιλλιέτ Μπαχτσές, δημιουργήθηκε το δασικό φυτώριο Ιωαννίνων.

Από το αγροκήπιο και το φυτώριο προήλθαν τα δέντρα που φυτεύτηκαν στους γυμνούς λόφους της πόλης (το σημερινό περιαστικό δάσος των Ιωαννίνων), και σε διάφορες περιοχές (Κιάφα, Ντραμπάτοβα, παραλίμνιο κ.λπ.).

Kαι σήμερα; Ποια είναι η θέση του πράσινου στην πόλη; Ο κ. Σμύρης αναφέρθηκε σε δύο παραδείγματα που απασχολούν την Αρχιτεκτονική Σχολή: το υπό μελέτη πάρκο αγροτικής καινοτομίας στο αγρόκτημα Κατσικά και οι νέες νησίδες των κόμβων. Για τον ίδιο, και οι δύο περιπτώσεις αποτελούν δύο παραδείγματα αστικού χώρου πρασίνου.

* Φωτογραφία του Γ. Πανταζίδη το 1905, στη σημερινή οδό Β. Ηπείρου