![[300,399] Ψιχάλες](https://openweathermap.org/img/wn/03n@2x.png)
Στις 14 Μαΐου του 1928, με υπογραφή του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη, «η κοινότης Σαντοβίτσης μετονομάζεται εις κοινότητα Μαρμάρων και ο ομώνυμος αυτή συνοικισμός Σαντοβίτσα εις Μάρμαρα».
Μία από τις εκατοντάδες μετονομασίες χωριών και οικισμών που έγιναν εκείνη την περίοδο σε όλη τη χώρα.
Τα Μάρμαρα, χτισμένα σε υψόμετρο 830 μ. με θέα στο λεκανοπέδιο Ιωαννίνων και τη λίμνη, απέχουν μόλις 7 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης. Λόγω ακριβώς και της μικρής απόστασης από τα Γιάννενα, είναι ένας οικισμός που έχει εκατοντάδες μόνιμους κατοίκους.
Η παλιά τους ονομασία, Σαντοβίτσα (ή Σαδοβίτσα), καταγράφεται πρώτη φορά στο χρυσόβουλο του 1319, με τον τύπο «Σανδοβίτζα». Σύμφωνα με τις βιβλιογραφικές αναφορές, το χρυσόβουλο το χαρακτηρίζει «τοπίον» και όχι «χωρίον». Ήταν ένας τόπος που μάλλον δεν είχε κατοικηθεί ακόμα, εκείνη την εποχή.
Για την ετυμολόγηση της ονομασίας υπάρχουν διιστάμενες απόψεις. Το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για σλάβικη λέξη. Ο Κώστας Ευ. Οικονόμου στο βιβλίο του «Τα οικωνύμια των Ιωαννίνων-Γλωσσολογική εξέταση» (2002) καταθέτει την εκτίμηση ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από σλάβικο ουσιαστικό που σημαίνει «κήπος/αμπέλι». O Οικονόμου καταγράφει και την άποψη του περίφημου γλωσσολόγου Max Vasmer ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από τη σλάβικη λέξη που σημαίνει «το δικαστήριο/η απόφαση», όπως και την ετυμολόγηση του ιστορικού Φαίδωνα Μαλιγκούδη σύμφωνα με την οποία το τοπωνύμιο είναι κυριώνυμο.
Κατά τον 19οι αιώνα, οι κάτοικοι της Σαντοβίτσας ήταν κυρίως καλλιεργητές. Πολλοί από αυτούς μάλιστα απασχολούνταν στις γαίες του Μοναστηριού της Δουρούτης. Κατά το 1865, υπό τη νομή και κατοχή της Μονής Δουρούτης βρίσκονταν γαίες συνολικής έκτασης 1210 στρεμμάτων (1120 στρέµµατα χωράφια και 90 στρέµµατα αµπέλια), σύμφωνα με την εργασία της Αγγελικής Μάρου «Διαχείριση μοναστηριακής περιουσίας: Η περίπτωση της Μονής Δουρούτης Ιωαννίνων (1865-1902)». Οι καλλιεργητές προέρχονταν από τις όµορες κοινότητες –μία από αυτές ήταν η Σαντοβίτσα.
Η Σαντοβίτσα αποτέλεσε και έναν βασικό «σταθμό» της ιστορίας των Ιωαννίνων. Στα υψώματά της, οι Οθωμανοί είχαν κατασκευάσει οχυρά για την προστασία της δυτικής πλευράς της πόλης. Η αμυντική οργάνωση στον ορεινό όγκο της Σαντοβίτσας περιλάμβανε μεταξύ άλλων τέσσερα τσιμεντένια πυροβολεία.
Διαβάστε: Τα «κρυμμένα» οχυρά στα Μάρμαρα
