Δωδώνη πίσω
ΠΡΟΣΩΠΑ & ΠΡΑΓΜΑΤΑ

Τα «κρυμμένα» οχυρά στα Μάρμαρα

Εικόνα του άρθρου Τα «κρυμμένα» οχυρά στα Μάρμαρα
ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Βαρβάρα Αγγέλη
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 21/02/2023, 22:18
ΠΡΟΣΩΠΑ & ΠΡΑΓΜΑΤΑ

21 Φεβρουαρίου του 1913: Τα Γιάννενα απελευθερώνονται. Ο Ελληνικός Στρατός μπαίνει στην πόλη. Τα οχυρωματικά έργα του οθωμανικού στρατού στο Μπιζάνι και σε άλλες περιοχές του λεκανοπεδίου δεν άντεξαν.

Η αμυντική οχύρωση της πόλης των Ιωαννίνων από τους Οθωμανούς οφειλόταν σε έναν γερμανό στρατηγό, τον Γκολτζ. Η γερμανική ομάδα μηχανικών της οποίας ήταν επικεφαλής, ξεκίνησε να μελετά τις οχυρώσεις για την πόλη το 1909. Το 1912 ήταν όλα έτοιμα.

Τα οχυρά του Μπιζανίου αποτέλεσαν τον «πυρήνα» της οχύρωσης. Η κύρια ζώνη άμυνας συνεχιζόταν προς τη Δουρούτη και πάνω στον όγκο της Σαντοβίτσας, στα σημερινά Μάρμαρα. Εκεί στα υψώματα των Μαρμάρων, πίσω από το χωριό, οι Οθωμανοί με τη συνδρομή των Γερμανών έστησαν πυροβολεία για να προστατεύσουν τη δυτική πλευρά της πόλης.

Τα οχυρά μάχης δηλώνουν ακόμα και σήμερα την παρουσία τους, «χαμένα» μέσα στον δύσβατο και βραχώδη τόπο των λόφων των Μαρμάρων, «κρυμμένα» από τo βλέμμα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, με την πρόσβαση να μην είναι καθόλου εύκολη.


Η αμυντική οργάνωση στον ορεινό όγκο της Σαντοβίτσας, σε υψόμετρο 879 μ., περιλάμβανε τέσσερα τσιμεντένια πυροβολεία του ίδιου τύπου, «μόνιμα-θαμμένα». Σύμφωνα τον Γ. Σιορόκα («Η τουρκική αμυντική οργάνωση των Ιωαννίνων σε σχέση με τις αντίπαλες γραμμές και τις επιχειρήσεις της απελευθέρωσης», ΙΜΙΑΧ, 2000), το πρώτο πυροβολείο προβλεπόταν για έξι πυροβόλα και το δεύτερο για εννιά πυροβόλα -χωρισμένα σε δύο μέτωπα που επέτρεπαν βολή προς δυτικά και νοτιοδυτικά. Τα άλλα δύο πυροβολεία προβλέπονταν για έξι πυροβόλα.

Κατά την παράδοση της πόλης των Ιωαννίνων στον Ελληνικό Στρατό, ο συνολικός αριθμός των πυροβόλων που βρέθηκαν στη θέση αυτή, ανερχόταν σε 20.

Στην οχυρωματική θέση της Σαντοβίτσας, υπήρχαν αποθήκες πυρομαχικών αρκετά καλά κρυμμένες μέσα στις χαράδρες, ενώ χαρακώματα ή λίθινοι τοίχοι συνέδεαν τα πυροβολεία μεταξύ τους ή τα κάλυπταν από μπροστά σε απόσταση 300 ή 400 μ.

Επίσης, το οχυρωματικό έργο συμπλήρωναν στρατώνες και δεξαμενές-στέρνες. Από τα κτιριακά αυτά συγκροτήματα σήμερα υπάρχουν κάποια ερείπια.

Δύο δρόμοι ένωναν τη θέση οχύρωσης με τα Ιωάννινα, ενώ ένας τρίτος δρόμος συνέδεε τα πυροβολεία μεταξύ τους. Υπήρχε επίσης εναέρια τηλεγραφική γραμμή για επικοινωνία με τα μετόπισθεν.



Στρατώνας στη Σαντοβίτσα (από το βιβλίο του Γ. Σιορόκα)

Στο βιβλίο του Χάρη Λεοντάρη «Η Σαδοβίτσα στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων (1912-13)», αναφέρεται ότι στους στρατώνες της Σαντοβίτσας από το 1910 έως τις 20 Φεβρουαρίου του 1913 εγκαταστάθηκαν 300 έως 500 τούρκοι στρατιώτες ανάλογα με τις επιχειρησιακές ανάγκες. Επισημαίνεται επίσης ότι μέχρι να ολοκληρωθεί η κατασκευή των στρατώνων, τούρκοι αξιωματικοί και στρατιώτες είχαν προχωρήσει σε επίταξη των σπιτιών των κατοίκων των Μαρμάρων για κάποιους μήνες.


Photo credit: Χάρης Μπινώλης

ΣΧΟΛΙΑ
Κωνσταντινος Παπαιωαννου
Καλησπερα .Ο Συγχωρεμενος Διμοδηδασκαλος κ Δημητριος Παπαιωαννου επαιξε παρα πολυ σπουδαιοτατο ρολον με αλιθηνες πληροφοριες οπου μαζεψε .Το σπιτι στην Δυναστεια Παπαδοπουλαιων/Παπαιναιων ο λεγομενος Νοντας οπου υπαρχει σημερα και ειναι ιδιοκτητο δικο μας ,το ειχανε οι Τουρκοι φρουραρχιον,οπου εμεινε ο τοτε φρουραρχος Τουρκος ,Αντιστρατηγος του Αλη Πασα . Καλουσε σε τραπεζι τον Τουρκον Φρουραρχον τον ποτιζε κρασι εν συνεχεια πηγενανε στην κορυφη του χωριου οπου υπαρχει το εικονισμα Αγιος Νικολαοσ ο Σταυρος που λεγαμε και ρωτουσε τον Τουρκον ποσαα μετρα φτανουν τα κανονια ,απαντουσε εκεινος 300/500 μετρα.Τα επαιρνε ο παπους μας και τα μετεφερε απενανι στην Τσουκα οπου ητανε η ελευθερη Ελλαδα.πηγενε με το γαιδαρο καβαλα στην απενννναντι οχθη στην Ελευθερη Ελλαδα τα σημειωματα τα επαιρνε απο τα Γιαννινα ,τα εβαζε μεσα στο σαμαρι και τα μετεφερε.Οι Τουρκοι τον γνωρζανε και τον αφηνανε να περασει.Το χωριο Μαρμαρα ανηκει με σιγουρια στους Αξιοπρεπεις Μαρμαριωτες.Ενα μεγαλο ευχαριστω στους συγχωρεμενους Γονεις μας ,προγνους μας οπου προτεραιοτητα ητανε το Χωριο,το κρατησανε με τα νυχια και τα δοντια,ειχανε καλη συνεργασια με τους γειτονου μας ,με τα αλλα χωρια. δυστυχως μεχρι σημερα δεν κανανε οχι απλα ενα τρισαγιον ,αλλα και ενα μνημοσυνον για ολους τους γονεις μας προγονους μας Μεχρι το 1980 ητανε το Μεγαλοχωρι στο λεκανοπεδιον των Ιωαννινων.Παραλαβαμε το Μεγαλοχ ρι και το καταντησε σπροντοχωρι.Η Κοινοτητα,Η Εκλησια ,Το Σχολιον,Ο Συλογος και η περιουσια ανηκει στους Αξιοπρεπεις Μαρμαριωτες οπου ειναι το 95%. ενα μικρο ποσοστον δν ειναι Μαρμαριωτες .Διοτι ξεπουλησανε το χωριο σε ξενους. π.χ Στα Κατω Μαρμαρα δοθηκανε στρεμμστα απο την περιουσια των Μαρμαρων να γινουν Εργαττικες κατοικιες χωρις κανενα συμφερον του χωριου μας, 2/3 σπιτια ,ενα Κιοσκ, ενα καφενειον να εισπρατει το χωριο καπιον νοικι ΚΡΙΜΑ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΚΡΙΜΑ.Στην Ολυμπιαδα πρωην μπουγιουβα ητετανε οι καλυβες των Μαρμαρων ,δεν υπηρχε καννενας ξενος με δικη του καλυβα .Μπορουσαν να κανουν αναδασμον και να παρουν ολοι απο 500 μετρα.Δεν εγινε δυσττυχως το παραπανω .Γραφτηκανε οι καλυβες απο καπιον τυχαιον .βρευηκανε απο λαθος καλυβες να ειναι σε αγνωστους ,μερικοι ξενοι το πηρανε με χαρτι απο την Κοινοτητα μας και παλευουν να τα κατακτησουν,ενω ο Α ειχε 100 Μετρα καλυβα και πηρε 2 με 3 στρεμματα εκταση των Μαρμαρων και την κανανε δικη τους.Οι μισοι Μαρμαριωτες δεν ειχανε καλυβες ,πληρωνουν ΕΚΦΙΑ και εφορια απο την συνταξιν των. Και συνεχως αναρωτιουνται γιατι ως χωριανοι αδικηθικαμε τι καναμε και μας τημωρισαν.Ενω οσοι εχουν καλυβες τις πουλανε οσο οσο και πληρωνουν ΑΜΦΙΑ Εφορια. ΓΙΑΤΙ ΧΩΡΙΣΑΝΕ ΤΟΥς ΧΩΡΙΑΝΟΥς ΣΤΗΝ ΜΕΣΗ.Απανταω με σιγουρια.εαν αυτοι που δεν ειχανε καλυβες ψηφιανε ΣΠΑΣΟΚ θα γινοτανε αναδασμος.Το Ιατριον στα Μαρμαρα στεγαζετε μαι με την Κοινοτητα.ΟΙ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙς ΜΑς τριτης ηλικιας αναγκαζ Με τηνωντε να ανεβουν 14 σκαλια αγκομαχωντας ανεβενη η πιεση 300. πολοι δεν μπορουν να ανεβουν και στελνουν αλλους να γραψουν χαπια ποτε θα μετρησουν την πιεση.Γιατι βασανιζουμε τους ηλικιωμενος σημερα .Η Απαντηση οπου ερχεται ειναι εκβιασμος. εαν μεταφερθει το Ιατριον απο εκει που ειναι θα παει στα Καρδαμιτσα,ερωτημα τι θαγινουν οιανθρωποι της τριτης ηλικιας,θα μεταφερουνται στα Καρδαμιστα για τα χαπια. Την περιουσια των Μαρμαρων πρεπει να γινει αν;δασμος πρωτα να κοιταχουμε τους Απορους εουμε πολλους Μαρμαριωτες σημερα και η υπολοιπη περιουσια στους χωριανους μας.αφου περισευει να δωσουμε οπου υπαρχουν αποροι να κανουν και τα Μαρμαρα εναψυχικον
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
syndromi piso