Από το Αβορίτι στην Ήπειρο και μετά, στην ιστορία

Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης ή Τριανταφύλλου όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, ο «μπαρμπα Γιάννης» που τραγούδησε ο Ξυλούρης στο τραγούδι των Ξαρχάκου-Γκάτσου, καταγόταν από το χωριό Αβορίτι, στο σημερινό Κροκύλειο, στη Φωκίδα.

Η περιοχή ανήκε στη δικαιοδοσία του Αλή Πασά και η οικογένεια, διωγμένη, έφτασε στη Λειβαδιά.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή, εδώ:

Σε ηλικία 14 ετών, ο Μακρυγιάννης ήρθε στην Ήπειρο, στην Άρτα, για να δουλέψει στο αγρόκτημα ενός συγχωριανού του του Θανάση Λιδωρίκη, ο αδερφός του οποίου ήταν ζαπτιές-χωροφύλακας, στη Δεσφίνα, που στο μεταξύ είχε μετακινηθεί ο Μακρυγιάννης.

Στην Άρτα, ο Μακρυγιάννης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και ανέπτυξε εμπορική και οικονομική δραστηριότητα. Συνελήφθη μαζί με τον Λιδωρίκη το 1820, αλλά απελευθερώθηκε, χάρη στο δίκτυο γνωριμιών του Λιδωρίκη.

Στις 13 Μαρτίου του 1821, ο Μακρυγιάννης ξεκίνησε για την Πάτρα, για εμπορικούς σκοπούς, αλλά και για να μάθει τι ακριβώς γινόταν στην περιοχή, για λογαριασμό της Φιλικής Εταιρείας. Συνελήφθη ξανά κατά την επιστροφή του στην Άρτα και απελευθερώθηκε εκ νέου. Μερικούς μήνες αργότερα μπήκε στις ένοπλες συγκρούσεις στην περιοχή των Τζουμέρκων, στα σώματα του Γώγου Μπακόλα, ο οποίος ήταν αρματολός του Ραδοβιζίου, διορισμένος από τον Αλή Πασά. Ο Μακρυγιάννης κατόπιν εξήρε το ήθος του Μπακόλα, ο οποίος συχνά κατηγορήθηκε για γεγονότα όπως ο θάνατος του Κίτσου Μπότσαρη και η ήττα στη μάχη του Πέτα, το 1822.

Κατόπιν, ο Μακρυγιάννης κατέβηκε προς τη Στερεά, συνδέθηκε με τις δυνάμεις του Οδυσσέα Ανδρούτσου και στη συνέχεια, συντάχθηκε με τις δυνάμεις του Γεωργίου Κουντουριώτη, στους ελληνικούς εμφυλίους μετά το ξέσπασμα της επανάστασης. Πολέμησε τον Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο και επέστρεψε στην Αθήνα.

Το 1828 ορίστηκε από τον Καποδίστρια γενικός αρχηγός της εκτελεστικής δύναμης Πελοποννήσου-Σπάρτης, μένοντας πρώτα στο Άργος και μετά στο Ναύπλιο.

Ήρθε σε ρήξη με τον Καποδίστρια και το 1831 αρνήθηκε να δώσει τον όρκο της μη συμμετοχής σε επαναστατικές οργανώσεις, αντιπροτείνοντας ένα δικό του, με αποτέλεσμα την απόταξή του.

Στην περίοδο του Όθωνα ο Μακρυγιάννης ανέλαβε ένα από τα πρώτα τμήματα ακροβολιστών με το βαθμό του ταγματάρχη και το 1841 εκλέχτηκε δημοτικός σύμβουλος Αθηνών.

Το 1853 ο Μακρυγιάννης πέρασε στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε θάνατο, ως συνωμότης κατά της ζωής του βασιλικού ζεύγους. Η ποινή του μετατράπηκε τελικά σε δεκαετή κάθειρξη και αποφυλακίστηκε το 1854.

Πέθανε το 1864 στην Αθήνα. Υπήρξε μοναδική, όσο και αντιφατική φυσιογνωμία. Τραυματίστηκε πολλές φορές στο πεδίο των μαχών, ενώ στη δίκη του γνωμάτευσαν γιατροί σχετικά με την ψυχική του κατάσταση.

Σύμφωνα με τον Θάνο Βερέμη, ο Μακρυγιάννης «είναι ο Έλληνας, ο γενναίος, ο συμπαθητικός, αλλά και με τελείως προσωπικά κριτήρια ως προς τι θεωρείται δίκαιο και άδικο». Ο Σεφέρης τον είχε χαρακτηρίσει «αγράμματο στρατοκόπο ενός μεγάλου βίου». Από τα σημαντικότερα πράγματα που κατέλειπε, είναι τα Απομνηνονεύματά του. Είναι ένα από τα πρώτα δείγματα «προφορικής ιστορίας», γραμμένα κυρίως στην περίοδο του Άργους

Παρότι ο Μακρυγιάννης δεν είχε επαρκείς γραμματικές γνώσεις, το έργο του αναλύθηκε και σηματοδοτήθηκε με ποικίλους τρόπους. Ο καθηγητής Ιστορίας της Παντείου Νίκος Θεοτοκας, σημειώνει: «Στις γραφές του Μακρυγιάννη διασώζονται εικόνες της ζωής και του   θανάτου, της αρρώστιας και της χαράς, της θρησκευτικότητας και της   μαγείας, της σεξουαλικότητας και των επιθυμιών που πνίγονται από τον   φόβο της αμαρτίας. Είναι μια ιδιόμορφη μαρτυρία, απ' όπου μπορούν να   αποδεσμευτούν ψίθυροι από τα άφωνα υποκείμενα της Ιστορίας».

Ο Σεφέρης ήταν ένας από αυτούς που ανέλυσαν τα Απομνημονεύματα ως λογοτεχνικό κείμενο, ενώ ο Γιώργος Θεοτοκάς το κατέταξε ως ένα ιδεολογικό δείγμα του «γνήσιου πατριώτη».

Ο Μάριο Βίττι, ένας από τους πιο σημαντικούς ερευνητές της νέας ελληνικής φιλολογίας, αναφέρει σχετικά ότι «σε αυτόν τον ορμητικό τόνο είναι γραμμένο όλο το βιβλίο. Η γοητεία οφείλεται στην προφορικότητα του λόγου, που δεν υποτάσσεται σε μια συστηματική χρήση της δημοτικής αφού χρησιμοποιεί τύπους και εκφράσεις της γραφειοκρατίας και της δημοσιογραφίας».

Σήμερα στα Γιάννενα, το όνομά του φέρει ο μεγάλος δρόμος που περνάει ανάμεσα από το αισθητικό δάσος της πόλης και τους Αμπελόκηπους, προς το νοσοκομείο Χατζηκώστα.