24 εικόνες, 24 ιστορίες επιστροφής

Είκοσι τέσσερις βυζαντινές εικόνες και δύο ζεύγη βημοθύρων που είχαν κλαπεί από ναούς των Ιωαννίνων και που επέστρεψαν μέσα στα χρόνια. Μια έκθεση με τίτλο «Από την αρπαγή στην επιστροφή. Χαιρόμαστε με τον επαναπατρισμό των εικόνων» την οποία διοργανώνουν η Μητρόπολη Ιωαννίνων και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων σε ανακαινισμένο κτίριο της οδού Κουντουριώτου (είσοδος από τη μικρή οδό Τοσίτσα, με διακριτική πινακίδα) που στεγάζει το Κέντρο Προστασίας και Προβολής Ιστορίας και Τέχνης της Μητρόπολης.

Κάθε κλεμμένη βυζαντινή εικόνα και μια ιστορία. Κάθε κλεμμένο κειμήλιο και μια διαφορετική διαδρομή. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για πολιτιστικά αγαθά που κλάπηκαν αλλά που εντοπίστηκαν και που επαναπατρίστηκαν. Δεν έχουν όλα τα κλεμμένα πολιτιστικά αγαθά την ίδια μοίρα. Άλλα δεν εντοπίζονται, ενώ άλλα ακόμα κι όταν εντοπίζονται, εμπλέκονται σε πολύ χρονοβόρες και κατά περίπτωση ιδιαίτερες διαδικασίες επαναπατρισμού.

To 2007, από τη Μονή Αγίων Αποστόλων Μεσιανών, στα Δερβίζιανα Μεσιανών, κλάπηκε ένα βημόθυρο. Παρά την άμεση κινητοποίηση των αρμόδιων υπηρεσιών, και δη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του υπουργείου Πολιτισμού, το βημόθυρο αυτό βρέθηκε πολλά χρόνια μετά, τον Μάρτιο του 2022.

Και μάλιστα δεν βρέθηκε πολύ μακριά ούτε σε κάποια γκαλερί ή οίκο δημοπρασίας ούτε σε κάποια ιδιωτική συλλογή, όπως συμβαίνει συνήθως. Αλλά σε μια εγκαταλελειμμένη οικία στην κοινότητα του Δρίσκου Ιωαννίνων.

Άλλο βημόθυρο, από τη Μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου Σπηλαιώτισσας στην Αρίστη Ζαγορίου, είχε μια διαφορετική διαδρομή: Βρέθηκε σε ιδιωτική συλλογή το 2020 και επιστράφηκε δύο χρόνια μετά. Είχε κλαπεί πριν από 47 χρόνια, τον Μάρτιο του 1975. «Άγνωστος ή άγνωστοι δράστες μεταξύ του χρονικού διαστήματος 17-3-1975 και των πρωινών ωρών 29-3-1975… αναρριχιθέντες μανδρότοιχον, βαδίσαντες επί της πλακοστρώτου σκεπής της Μονής, θραύσαντες υαλοπίνακες παραθυροφύλλου του κελίου του ηγουμένου… αφήρεσαν τας κάτωθι εικόνας και λοιπά ιερά είδη» αναφερόταν σε έγγραφο της Χωροφυλακής Αρίστης στον έφορο βυζαντινών αρχαιοτήτων εκείνης της εποχής.

Οι βυζαντινές εικόνες του Χριστού Παντοκράτορα και της Παναγίας που κλάπηκαν το 2007 από τη Μονή Κοίμησης Θεοτόκου Μακρίνου στο Ζαγόρι, εντοπίστηκαν από τη Διεύθυνση Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών στον κατάλογο οίκο δημοπρασίας στο Ντίσελντορφ της Γερμανίας το Πάσχα του 2020. Μετά από πολλές προσπάθειες, οι εικόνες αποσύρθηκαν από τη δημοπρασία και τελικά επέστρεψαν στην Ελλάδα το 2021.

Οι εικόνες αυτές του Μακρίνου, όπως και πολλές άλλες, είχαν κλαπεί τη δεκαετία του ’00, όταν είχε σημειωθεί ένα μεγάλο «κύμα» κλοπών και αρχαιοκαπηλίας.

Τα εγκαίνια της έκθεσης έγιναν σήμερα το πρωί από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η οποία μίλησε για τον επαναπατρισμό των εικόνων στέλνοντας παράλληλα και… μηνύματα προς πάσα κατεύθυνση με αφορμή την υπόθεση της συλλογής Στερν. Η προϊσταμένη της Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών Βασιλική Παπαγεωργίου έκανε μια ενδιαφέρουσα τοποθέτηση για το έργο της υπηρεσίας και τις δύσκολες διαδικασίες επαναπατρισμού. Τοποθέτηση έκανε και η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Βαρβάρα Παπαδοπούλου.

Χαιρετισμούς έκαναν ο δήμαρχος Ιωαννίνων Μωυσής Ελισάφ, ο περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέκος Καχριμάνης που κατέθεσε τη δική του εμπειρία στον εντοπισμό κλεμμένων εικόνων και ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Μάξιμος που ζήτησε μεταξύ άλλων τη συνδρομή του υπουργείου Πολιτισμού για τη στελέχωση και τη λειτουργία ενός εργαστηρίου συντήρησης.

Στα εγκαίνια παρόντες ήταν οι βουλευτές της ΝΔ Σταύρος Καλογιάννης και Μαρία Κεφάλα, οι δήμαρχοι Ζαγορίου και Πωγωνίου, Γιώργος Σουκουβέλος και Κώστας Καψάλης αντίστοιχα, οι επικεφαλής των παρατάξεων «Ενότητα Πολιτών» Θωμάς Μπέγκας και «Ιωάννινα_2023» Τατιάνα Καλογιάννη, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Δημήτρης Παπαγεωργίου, ο πρώην πρύτανης Γιώργος Καψάλης κ.ά.

Η έκθεση και το Κέντρο  Προστασίας και Προβολής Ιστορίας και Τέχνης της Ιεράς Μητροπόλεως Ιωαννίνων θα παραμένουν ανοιχτά Δευτέρα-Τετάρτη-Παρασκευή-Σάββατο από τις 11:00 έως τις 14:00.