Τα αρχαία θέατρα της Ηπείρου, το Διάζωμα και η κ. Κονιόρδου

Ο Στάθης Γκότσης - ιστορικός στο Υπουργείο Πολιτισμού και μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, γράφει για την επικείμενη επίσκεψη της υπουργού Πολιτισμού Λ. Κονιόδρου και το «Διάζωμα»

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού στη στάση που θα πραγματοποιήσει η Υπουργός Πολιτισμού Λ. Κονιόρδου στο Γεφύρι της Πλάκας, κατά την περιοδεία της στην Ήπειρο το Σαββατοκύριακο 27-28 Μαΐου. Λογικό, καθώς η αποκατάσταση του ιστορικού Γεφυριού αποτελεί μια αυτονόητη προτεραιότητα για το ΥΠΠΟ.   http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=68995

Παρότι, ωστόσο, σύμφωνα με την ίδια ανακοίνωση, η «περιοδεία θα έχει ως άξονα την Ιόνια οδό και θα ξεκινήσει από τα Γιάννενα, θα περιλάβει την Άρτα και θα καταλήξει στην Καλυδώνα», περιέργως δεν γίνεται καμία αναφορά στην «Πολιτιστική Διαδρομή στα Αρχαία Θέατρα της Ηπείρου» και στα μνημεία που συνδέονται με αυτήν (λ.χ. Δωδώνη, Κασσώπη). Η Διαδρομή αυτή, που σύμφωνα με την «κίνηση πολιτών Διάζωμα»: «αποτελεί μια Ολοκληρωμένη Εδαφική Επένδυση της Περιφέρειας Ηπείρου, που συνδυάζει πολιτισμό, τουρισμό, υποδομές και συνέργειες με επιχειρήσεις (...), τον θρίαμβο, δηλαδή, με άλλα λόγια, της συνέργειας της κοινωνίας των πολιτών με όλο το θεσμικό οπλοστάσιο της χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης», χρηματοδοτείται ήδη με μεγάλα ποσά από το ΕΣΠΑ.

 Είναι, άραγε, η αγάπη για τις αρχαιότητες και η αναγνώριση της κοινωνικής τους χρησιμότητας που κινητοποιεί περιφερειάρχες, δημάρχους, τραπεζικούς και επιχειρηματικούς ομίλους, κατασκευαστικές εταιρίες, ΜΜΕ τοπικής ή εθνικής εμβέλειας για την «αξιοποίηση» αρχαίων θεάτρων και λοιπών μνημείων, για την δημιουργία «Πολιτιστικών Διαδρομών», «Αρχαιολογικών Πάρκων» ή σχεδίων «Βιώσιμης Αστικής Ανάπλασης»; Ή μήπως όλοι αυτοί συνεγείρονται από τα ιδεολογήματα και τις επικοινωνιακές κορώνες του Σταύρου Μπένου, του επικεφαλής του «Διαζώματος», ο οποίος προβαλλόμενος και ως μέγας οραματιστής ενός «νέου πατριωτισμού», διακηρύσσει πως οραματίζεται να «ανοίξει μια αγκαλιά για την προστασία των αρχαίων θεάτρων, αυτού του κορυφαίου επιτεύγματος της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής»;

Μάλλον όχι. Ο πραγματικός λόγος που τροφοδοτεί την κίνηση αυτή φαίνεται πως είναι τα οικονομικά οφέλη που οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και οι επιχειρηματικοί όμιλοι προσδοκούν από την «αξιοποίηση» των μνημείων. Άλλωστε, ούτε το ίδιο το «Διάζωμα» ούτε οι λοιποί εμπλεκόμενοι κρύβουν τις πραγματικές προθέσεις τους για διασύνδεση των μνημείων με την επιχειρηματικότητα.

Στην εποχή της νεοφιλελεύθερης επέλασης και της επίθεσης σε κάθε δημόσιο αγαθό, που στην ελληνική περίπτωση επιτείνεται από την πολιτική των Μνημονίων, η κατεύθυνση αυτή, της εμπορευματοποίησης των μνημείων και της εμπλοκής ιδιωτών στην πολιτιστική διαχείριση, δεν ξαφνιάζει. Εγγράφεται, άλλωστε, στο πλαίσιο της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υλοποιείται μέσα από τις προτεραιότητες και τους άξονες των χρηματοδοτικών προγραμμάτων ΕΣΠΑ για τον πολιτισμό.

Σε αυτό το έδαφος δημιουργήθηκε και δραστηριοποιείται το «Διάζωμα» την τελευταία οκταετία, περίοδο έντασης της πολιτικής αποδυνάμωσης και απαξίωσης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει είναι πως, με την ασκούμενη πολιτική, το Κράτος απεκδύεται σταδιακά των ευθυνών του απέναντι στα μνημεία και την απόδοσή τους στην κοινωνία, ανοίγοντας το δρόμο σε ιδιώτες, ιδρύματα και «κινήσεις πολιτών» να ασκήσουν τη δική τους πολιτική.

Όπως έχει ήδη εξηγηθεί επαρκώς (ΔΙΑΖΩΜΑ: κρυφές και φανερές διαδρομές για την ιδιωτικοποίηση του πολιτισμού, Ο «αναγκαίος» κ. Μπένος και το ΔΙΑΖΩΜΑ. Μια οφειλόμενη απάντηση και μερικά νέα ερωτήματα, http://www.sea.org.gr/details.php?id=626), το «Διάζωμα», με τον σχεδιασμό που έκανε η πρώην πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ και με την ανοιχτή εύνοια και της νυν πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού, κατευθύνει κρατικές και ευρωπαϊκές επενδύσεις εκατομμυρίων ευρώ, επιβάλλοντας πολιτικές και ιεραρχήσεις στον τομέα της πολιτιστικής διαχείρισης και λειτουργώντας ως όχημα εμπλοκής τρίτων (και κυρίως ιδιωτών) στο έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Το «Διάζωμα» κάνει τη δουλειά του: μοιράζει κατά το δοκούν αμειβόμενες μελέτες αναστήλωσης, ψηφιακών πολιτιστικών εφαρμογών κλπ σε μέλη του (που κατά τα λοιπά διατείνονται πως είναι εθελοντές), οικειοποιείται το έργο του δημόσιου φορέα προστασίας και ανάδειξης των μνημείων, επιταχύνει την υλοποίηση του δικού του σχεδιασμού εν όψει του νέου ΕΣΠΑ 2014-2020. Μεσούσης δε της οικονομικής κρίσης, δεν είναι παράλογο τοπικές κοινωνίες να κολακεύονται από τις υποσχέσεις πως ο τόπος τους ενδέχεται να ευημερήσει αν γίνει έδρα τοπικού φεστιβάλ θεάτρου ή αν αποκτήσει το δικό του «brand name» πολιτιστικό τουριστικό προϊόν.

Μέσα στην παραζάλη ελάχιστοι φαίνεται να αναρωτιούνται: Αντέχουν όλα τα μνημεία την επανάχρηση που ευαγγελίζεται το «Διάζωμα»; Πού σταματά η αναστήλωση ενός μνημείου και ξεκινά η ανακατασκευή, που δεν επιτρέπεται σύμφωνα με τη «Χάρτα της Βενετίας για την Αποκατάσταση και Συντήρηση Μνημείων και Μνημειακών Συνόλων»; Πόσα φεστιβάλ αρχαίου θεάτρου μπορεί να χωρέσει η χώρα; Πώς γίνεται να συζητάμε για αναστηλώσεις θεάτρων που δεν έχουν ακόμη ανασκαφεί (όπως της αρχαίας Θουρίας) ή ούτε καν εντοπιστεί (όπως της Αμφίπολης); Πώς διασφαλίζεται ο δημόσιος χαρακτήρας της προστασίας αλλά και της διαχείρισης των μνημείων;

Με ποιούς πόρους θα συντηρούνται και θα φυλάσσονται στο μέλλον τα μνημεία που σχεδιάζεται να αποδοθούν σε χρήση, την ώρα που η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πρέβεζας αδυνατεί, ελλείψει μόνιμου φυλακτικού προσωπικού, να κρατήσει ανοιχτούς τους αρχαιολογικούς χώρους της δικαιοδοσίας της και το Μουσείο τη Νικόπολης, ενώ δεν έχει ούτε έναν εργάτη για το ξεχορτάριασμα και τον καθαρισμό των χώρων; Πώς θα συνεχίσει την λειτουργία της η Εφορεία Αρχαιοτήτων Άρτας, που δεν διαθέτει ούτε έναν αρχαιολόγο, πέραν της προϊσταμένης; Με μπαλώματα και υποχρεωτικές μετακινήσεις προσωπικού από άλλους νομούς ή με τη «διάθεση παράλληλων καθηκόντων» σε αρχαιολόγους της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων, όπως επιχειρήθηκε πρόσφατα;

Δεν γνωρίζουμε αν η κ. Κονιόρδου, μέλος και η ίδια του «Διαζώματος» θα συνοδεύεται στην περιοδεία της από τον κ. Μπένο. Θα έχει, ωστόσο, μαζί της τον επικεφαλής της αρμόδιας για τα ΕΣΠΑ υπηρεσίας του ΥΠΠΟ κ. Νταή, που είναι και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του «Διαζώματος». Πέρα από τα επενδυτικά σχέδια και την απορροφητικότητα κονδυλίων της ΕΕ, θα έχει καθόλου χρόνο να ασχοληθεί με τα πραγματικά προβλήματα λειτουργίας των υποστελεχωμένων και υποχρηματοδοτούμενων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού στην Ήπειρο;   

* Στάθης Γκότσης - ιστορικός στο Υπουργείο Πολιτισμού και μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων