Στην «κυρία Ευφροσύνη», το έτος 1803

Πολλά ήταν τα ηλεκτρονικά δημοσιεύματα (με τη γνωστή μέθοδο του copy-paste) την εβδομάδα που μας πέρασε, για την επέτειο του θανάτου της κυρά Φροσύνης και ακόμα 17 γυναικών.

Ένα έγκλημα του Αλή πασά για το οποίο υπάρχουν αρκετές εκδοχές και που έχει «επενδυθεί» και με πολύ έντονο ρομαντισμό στην εθνική ποίηση και ιστοριογραφία και με μυθολογικές διαστάσεις.

Πότε πνίγηκαν όμως η κυρά Φροσύνη και οι υπόλοιπες γυναίκες στα νερά της λίμνης Παμβώτιδας. Δύο ημερομηνίες έχουν επικρατήσει στην ελληνική βιβλιογραφία: 10 ή 11 Ιανουαρίου του 1801. Και οι ημερομηνίες αυτές αναπαράγονται σε δημοσιεύματα κάθε χρόνο, τέτοια εποχή.

Εδώ και χρόνια, όμως, έχει δημοσιευτεί έγγραφο που δείχνει ότι η κυρά Φροσύνη δεν θανατώθηκε το 1801, αλλά αργότερα. Το έγγραφο αυτό είναι μια επιστολή που απευθύνεται στην ίδια, στην «κυρία Ευφροσύνη» με την ένδειξη «εις το αρχοντικόν του Δημητρίου Βασιλείου» και με την ημερομηνία 20 Οκτωβρίου 1803, από κάποιον ιερωμένο Νεόφυτο. Ο Δημήτριος Βασιλείου ήταν ο σύζυγος της Ευφροσύνης, έμπορος.

Η επιστολή αυτή ήταν ένα από τα εκατοντάδες έγγραφα που δημοσιεύτηκαν το 2010 στο έργο «Το Αρχείο του Αλή Πασά» (έκδοση, σχολιασμός, ευρετήρια: Βασίλης Παναγιωτόπουλος σε συνεργασία με τον Δημήτρη Δημητρόπουλο και τον Παναγιώτη Μιχαηλάρη). Το αρχείο του Αλή πασά φυλάσσεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.

Όπως αναφέρει ο ιστορικός κ. Παναγιωτόπουλος στην εισαγωγή της έκδοσης, το έγγραφο αυτό αποτελεί ένα «μοναδικό τεκμήριο από τη ζωή του τραγικού αυτού προσώπου αφού όλες οι πληροφορίες που διαθέτουμε, προέρχονται από αφηγηματικές πηγές και ακόμη χειρότερα από ανακύκλωση αυτών των πηγών μέσω της λογοτεχνίας κυρίως μέσω της ποίησης του Αριστ. Βαλαωρίτη που ανέδειξε τον πνιγμό της κυράς Φροσύνης σε σταθμό της ελληνικής ιστορίας».

Στην εισαγωγή του τετράτομου έργου, γίνεται αναφορά και σε περιηγητές που ανέφεραν ότι ο πνιγμός της κυρά Φροσύνης και των άλλων γυναικών έγιναν τον Ιανουάριο του 1804 (18 ή 20 Ιανουαρίου). Αναφορές όμως που επισκιάστηκαν από άλλες που τοποθετούσαν το γεγονός εν έτει 1801.

Όσο για το πώς βρέθηκε η επιστολή του Νεοφύτου στο αρχείο του Αλή πασά, ο κ. Παναγιωτόπουλος επισημαίνει ότι υπάρχουν δύο εξηγήσεις, εξίσου έγκυρες. Η μία ότι κατασχέθηκε από το σπίτι της Ευφροσύνης κατά τη σύλληψή της και η άλλη ότι είχε περιέλθει στα χέρια του Αλή πασά μέσω της «κατασκοπευτικής» διαδικασίας πριν η επιστολή φτάσει στην παραλήπτρια.

*Στον Μώλο, το γλυπτό του Χρήστου Λάμπρου με τίτλο «Δάκρυ», αφιερωμένο στην κυρά-Φροσύνη και όχι μόνο