Σούλι, ένας τόπος ιστορικής μνήμης και οι προοπτικές του

Το Σούλι στη Θεσπρωτία είναι ένας ιδιαίτερος χώρος «επενδυμένος» με ιστορία, με γεγονότα, με μύθους, ακόμα και με συμβολισμούς. Μπορεί το 1821, η Ήπειρος να ήταν ακόμα υπό οθωμανική κυριαρχία, αλλά η θυσία των κατοίκων του Σουλίου έχει ταυτιστεί με την απαίτηση της ελευθερίας, σε μια προεπαναστατική περίοδο. 

Για την Περιφέρεια Ηπείρου, το Σούλι είναι η δική της… ευκαιρία να γιορτάσει το 1821 (στο οποίο εξάλλου συμμετείχαν σουλιώτικες οικογένειες όπως οι Μποτσαραίοι).  Περιφέρεια Ηπείρου και υπουργείο Πολιτισμού, με αφορμή την επέτειο του εορτασμού των 200 χρόνων, αποφάσισαν να προσδώσουν στον τόπο του Σουλίου μια πιο σύγχρονη ταυτότητα με όλα τα υλικά και άυλα εκείνα στοιχεία που θα αναδείξουν την ιδιαιτερότητά του.

«Είναι ανεπίτρεπτο να μη έχει γίνει για το Σούλι τίποτε ουσιαστικό… Πρέπει να δούμε πώς αντιμετωπίζουμε τον χώρο σήμερα. Τι θα είναι το παραδοτέο στον πολίτη, στον επισκέπτη και πώς θα ενισχυθεί η αναπτυξιακή προοπτική για έναν τόπο που διαθέτει διεθνώς brand name» είναι η θέση της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, όπως αυτή διατυπώθηκε σε σύσκεψη που έγινε σήμερα στο υπουργείο με τη συμμετοχή του περιφερειάρχη Ηπείρου Αλέκου Καχριμάνη, του γενικού γραμματέα Πολιτισμού Γιώργου Διδασκάλου και υπηρεσιακών παραγόντων.

Η Περιφέρεια Ηπείρου ανέλαβε τη χρηματοδότηση μελέτης την οποία θα υλοποιήσει επιστημονική ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού. Η σχετική προγραμματική σύμβαση εγκρίθηκε από την αρμόδια επιτροπή της Περιφέρειας πριν από λίγες ημέρες, αφού είχε προηγηθεί το πράσινο φως από την υπουργό κ. Μενδώνη.

Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, η υπουργός ζήτησε σαφές χρονοδιάγραμμα και την επικαιροποίηση όσων μελετών του υπουργείου παραμένουν αναξιοποίητες, ενώ αποφασίστηκε ότι η επιστημονική ομάδα θα διαχειριστεί όλα τα δεδομένα και το αρχειακό υλικό που διαθέτει το υπουργείο Πολιτισμού. Βάσει ενός πρώτου χρονοδιαγράμματος, μέχρι τα τέλη του Αυγούστου του 2020, θα πρέπει να παραδοθεί στην Περιφέρεια Ηπείρου η πρώτη φάση των μελετών και σχεδίων που θα εκπονηθούν στο πλαίσιο της προγραμματικής σύμβασης των εμπλεκόμενων φορέων « προκειμένου οι αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Ηπείρου και του υπουργείου Πολιτισμού να προχωρήσουν στην υλοποίηση των έργων» (χωρίς να διευκρινίζεται από πού θα βρεθούν οι απαραίτητοι πόροι για τα έργα, όταν φτάσει η ώρα).

Στο όλο πρότζεκτ της ανάδειξης του Σουλίου περιλαμβάνονται, όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, η οριοθέτηση ζωνών και η επίλυση των χωροταξικών ζητημάτων, η  χάραξη μονοπατιών και πρόσβαση σε ιστορικούς τόπους, όπως στο Κάστρο της Κιάφας και οι οικίες Σουλιωτών, η αποκατάσταση των τριών κεντρικών πηγαδιών του οικισμού που παρουσιάζουν σημεία εσωτερικής κατάρρευσης, από τα συνολικά 400 που διαθέτει η περιοχή, η αποκατάσταση της οικίας Μπούση, η συστηματική καταγραφή των κτιρίων του Τετραχωρίου, αλλά και όλης της περιοχής που οριοθετείται ως ιστορικός χώρος Σουλίου, και επεμβάσεις στερέωσης στα επώνυμα κτίρια της περιοχής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπάρχει δε και για τις εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Δονάτου».

Στο Σούλι, με την πιο στενή έννοια του χώρου, υπάρχουν τέσσερις οικισμοί: το καθαυτό Σούλι, η Σαμονίδα, η Κιάφα και ο Αβαρικός –το λεγόμενο Τετραχώρι. Ευρύτερα, υπάρχουν άλλοι επτά οικισμοί που αποτελούν το Επταχώρι, και οι οποίοι συνδέονται με την ιστορικότητα του τόπου. Το 1956, το υπουργείο Πολιτισμού κήρυξε ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία τα «ερείπια του Σουλίου, το κάστρο της Κιάφας και τη γέφυρα του Ντάλλα στη Σαμονίβα».

Από το Σούλι, οι σουλιώτικες φάρες εκδιώχθηκαν οριστικά από τους Οθωμανούς το 1822. Η Σαμονίδα είχε την τύχη να κατοικηθεί αργότερα από κάποιους κτηνοτρόφους. Τον 20^ο αιώνα, κατά τη δεκαετία του ’30, λιβάδια του Τετραχωρίου μοιράστηκαν σε ακτήμονες της ευρύτερης περιοχής του Σουλίου. Σήμερα το Τετραχώρι είναι σχεδόν ερημωμένο… Εκτός από μία μέρα κάθε χρόνο, τον Μάιο, όταν και γίνονται οι γιορτές Σουλίου και η αναπαράσταση της ανατίναξης του Κουγκίου. 

Εκ των πραγμάτων, το μεγάλο στοίχημα είναι να επιστρέψει, έστω σε κάποιο βαθμό, η ζωή στον τόπο αυτόν, να γίνει μια κοινότητα μέσα από τις κατάλληλες αναπτυξιακές παρεμβάσεις.