Ρωμαϊκή Νικόπολη: Στα ίχνη του Σεβαστείου;

Σημαντικά δεδομένα έρχονται να προστεθούν στην αρχαιολογική έρευνα για την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία της αγοράς της ρωμαϊκής Νικόπολης, που βρίσκεται στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας.

Κατά την πρώτη ανασκαφική περίοδο (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2023), η οποία έγινε υπό τη διεύθυνση του επίτιμου εφόρου αρχαιοτήτων Κωνσταντίνου Ζάχου, προέκυψε πλήθος ευρημάτων.

Η ανασκαφή αυτή έγινε στο πλαίσιο ενός πενταετούς προγράμματος με τίτλο «Συστηματική ανασκαφή της Αγοράς (Forum) της Νικόπολης», που προτάσσει ως στόχο τη λεπτομερή μελέτη της διαμόρφωσης, του χαρακτήρα και της ιστορικής εξέλιξης της Αγοράς της Νικόπολης και των επιμέρους μνημείων της. Το πρόγραμμα υλοποιείται με χορηγία της Βουλής των Ελλήνων, με την τεχνική υποστήριξη και διαχείριση του έργου να έχει αναλάβει η αστική μη κερδοσκοπική εταιρία «Πρωτοβουλία Πολιτών ‘Εύτυχος’».

Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, στο πλαίσιο του πενταετούς προγράμματος προβλέπεται η μελέτη του χώρου της Αγοράς, η οποία ανοίγεται στα δυτικά του ρωμαϊκού Ωδείου καθώς και η ανασκαφική έρευνα διάφορων οικοδομημάτων τα ερείπια των οποίων σχετίζονται άμεσα με την Αγορά, την οποία και οριοθετούν.

Οι ανασκαφικές εργασίες του 2023, λοιπόν, επικεντρώθηκαν σε ένα οικοδόμημα τετραγωνικής κάτοψης, δυτικά του Ωδείου.

Η ανασκαφή, τόσο στην περιφέρεια του κτιρίου όσο και σε τμήμα του εσωτερικού του, απέφερε πλήθος ευρημάτων και οδήγησε σε σημαντικά συμπεράσματα σχετικά με τη διαμόρφωση της Αγοράς και τον χαρακτήρα του κτηρίου.

Πιο συγκεκριμένα, η διερεύνηση του εξωτερικού χώρου έφερε καταρχάς στο φως τμήμα πλακόστρωτου δαπέδου το οποίο σε συνάφεια με τα ερείπια κτιρίων προς δυσμάς, η έρευνα των οποίων προγραμματίζεται για το τρέχον έτος, θα πρέπει να αποδοθεί στην υπαίθρια πλατεία της Αγοράς. Επιπλέον, εντοπίστηκαν τουλάχιστον δύο άγνωστα έως σήμερα προσκτίσματα στα δυτικά και ανατολικά του κυρίως κτηρίου. Επίσης, παρατηρήθηκε ότι το εν λόγω οικοδόμημα βρίσκεται κατά μήκος του χείλους ενός φυσικού ανδήρου.

Η παραπάνω παρατήρηση είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς υποδεικνύει διάρθρωση του χώρου της Αγοράς σε δύο διακριτά επίπεδα, διαμόρφωση που παραπέμπει σε γνωστά από την αυτοκρατορική περίοδο παραδείγματα αγορών που διαθέτουν μια «άνω» και μια «κάτω» αγορά.

Η εξερεύνηση του καθαυτού κτιρίου απεδείχθη εξίσου πλούσια σε ευρήματα. Αποκαλύφθηκε, αρχικά, το μνημειώδες πρόπυλο πέντε αναβαθμών στα δυτικά, που αποτελεί και τη μοναδική πρόσβαση στο κτίριο. «Παρά την αποσπασματική του κατάσταση, γίνονται πλήρως κατανοητά τόσο ο μνημειακός του χαρακτήρας όσο και η ποιότητα κατασκευής του» σημειώνεται στην ανακοίνωση.

Η αρχιτεκτονική διακόσμηση των εξωτερικών όψεων του κτιρίου πρέπει να ήταν, επίσης, ιδιαίτερα επιβλητική, όπως προκύπτει από το πλήθος και την ποικιλία των αρχιτεκτονικών μελών και γλυπτών που βρέθηκαν κατά τις εργασίες. Οι εξωτερικές όψεις έφεραν πλούσιες ορθομαρμαρώσεις, με ζώνες επενδυμένες με πλάκες πολύχρωμου μαρμάρου.

Τα δάπεδα

«Εξίσου εντυπωσιακά αλλά και ουσιώδη για την αποκατάσταση της ιστορικής εξέλιξης του μνημείου ήταν και τα αποτελέσματα της ανασκαφής στο εσωτερικό του» αναφέρεται. Οι πραγματοποιθείσες τομές στη βορειοανατολικι εσωτερική γωνία του κτηρίου, έφεραν καταρχάς στο φως τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου, η συνολική έκταση του οποίου θα πρέπει να προσεγγίζει περί τα 350 τετραγωνικά μέτρα.

Το ανασκαφέν τμήμα φέρει γεωμετρικά διακοσμητικά μοτίβα με ασπρόμαυρες ψηφίδες και διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση. Απροσδόκητη ήταν η ανακάλυψη, επί του ψηφιδωτού δαπέδου, μιας τεχνητής και ικανού ύψους επίχωσης, η οποία σφραγίζεται από ένα δεύτερο δάπεδο, αυτή τη φορά κατασκευασμένο από αρχιτεκτονικά μέλη σε δεύτερη χρήση και θραύσματα μαρμάρινων πλακών.

Τα επάλληλα δάπεδα επιβεβαιώνουν την ύπαρξη δυο κύριων οικοδομικών φάσεων, μιας πρώτης, που συνδέεται με το ψηφιδωτό, και μιας δεύτερης, κατά την οποία κατασκευάζεται το δεύτερο, υπερυψωμένο δάπεδο. Τα επιμέρους ευρήματα καθώς και τα νομισματικά δεδομένα δείχνουν ότι οι δύο φάσεις ανήκουν στην αυτοκρατορική περίοδο, μεταξύ του 2ου και του 4ου αιώνα μ.Χ.

Τμήματα επιγραφών

Τέλος, ανάμεσα στα ποικίλα κινητά ευρήματα της πρώτης αυτής ανασκαφικής περιόδου, περιλαμβάνονται εννέα τμήματα επιγραφών, δυο από τα οποία προσδίδουν πληροφορίες σχετικές με τη λειτουργία και τον χαρακτήρα του οικοδομήματος.

Το πρώτο τμήμα προέρχεται από επιτοίχια μαρμάρινη επιγραφή πιθανότατα του 2ου αιώνα, το σωζόμενο κείμενο της οποίας αναφέρεται σε μη ταυτισμένο αυτοκράτορα. Η δεύτερη ενεπίγραφη μαρμάρινη πλάκα που βρέθηκε ενσωματωμένη στο δάπεδο της β' φάσης στο εσωτερικό του κτηρίου σώζει ολόκληρο το κείμενο της. Πρόκειται για αναθηματική επιγραφή προς τιμή των αυτοκρατόρων (θεοῖς σεβαστοῖς), η οποία αφιερώθηκε με πρωτοβουλία ενός τοπικού αξιωματούχου (χωράρχης), μετά την προσωπική χρηματοδότηση (εκ των ιδίων) κάποιας ευεργεσίας, η οποία δεν προσδιορίζεται στο κείμενο.

Συμπερασματικά, το σύνολο των πληροφοριών που αποκτήθηκαν από τις παρατηρήσεις στην αρχιτεκτονική του κτηρίου, τα επιμέρους κινητά ευρήματα καθώς και τις επιγραφικές και νομισματικές μαρτυρίες, «επιτρέπουν να αποκαταστήσουμε το οικοδόμημα ως ένα από τα κεντρικά δημόσια κτίρια της Αγοράς, το οποίο γνώρισε μεγάλη διάρκεια ζωής και λειτουργίας κατά την αυτοκρατορική περίοδο. Η ακριβής λειτουργία του δεν μπορεί ακόμη να προσδιοριστεί με ακρίβεια, είναι, ωστόσο, πιθανό να βρισκόμαστε σε χώρο αφιερωμένο στην αυτοκρατορική λατρεία, στο Σεβαστείο της πόλης».

Το υπουργείο Πολιτισμού κλείνει την ανακοίνωσή του με την επισήμανση ότι οι ανασκαφικές εργασίες του 2023 κατέδειξαν με σαφήνεια τις προοπτικές του ερευνητικού προγράμματος και την εν δυνάμει συμβολή του στη μελέτη της διαμόρφωσης και εξέλιξης του αστικού χώρου της Νικόπολης.

«Η συνέχιση του προγράμματος και η συστηματική διερεύνηση του ευρύτερου χώρου της Αγοράς και των μνημείων της θα συμπληρώσει αφενός την εικόνα μας για το κέντρο της κοινωνικής ζωής της Νικόπολης των αυτοκρατορικών χρόνων, ενώ, αφετέρου, θα εμπλουτίσει γενικότερα τις γνώσεις μας γύρω από τον ρόλο και την εξέλιξη των αγορών των ελληνικών πόλεων κατά την ίδια ιστορική περίοδο» καταλήγει.