Προς μια πολιτιστική άνοιξη…

Του Βασίλη Νιτσιάκου*

Χρόνια τώρα, κάτω από την ηγεμονία ποικιλώνυμων τοπικών και άλλων συλλόγων με πρόσημο τον «εκπολιτισμό» , τον «εξωραϊσμό» και την «μόρφωση», εννοουμένων σαν απολίτιστων, άξεστων και αμόρφωτων χωρικών ή ιθαγενών της ενδοχώρας, κυριάρχησαν στα πολιτιστικά δρώμενα κυρίως της περιφέρειας ο φολκλορισμός, η γραφικότητα και το κιτς.

Ανούσιες και επιδερμικές αναβιώσεις και αναπαραστάσεις, που, αν δεν κουράζουν μέχρι εξουθενώσεως, φολκλοροποιούν το παρελθόν,  την πολιτισμική κληρονομιά και ευτελίζουν το «εθνικό». Φουστανέλλες, τσαρούχια, γκλίτσες τουριστικού στυλ, καμιά φορά made in China, σφυρίγματα ποιμενικά, παλαμάκια, ζητωκραυγές και αυτο-έπαινοι και αυτο-κολακείες, ρητορικές περί γνησιότητας, καθαρότητας, αυθεντικότητας και τα τοιαύτα αναμεμειγμένα με αναφορές σε Δωριείς, Πελασγούς, Αρχαιομακεδόνες,Αλεξάνδρους, Ολυμπιάδες και δεν συμμαζεύεται. Εθνικισμοί μέχρι τα όρια του ρατσισμού (ανώτερη φυλή, ανάδελφη, λαός περιούσιος και, άμα λάχει, ελληνόμετρα σωρό).

Ιδιαίτερα στην εθνοτοπική εκδοχή τους συναγωνισμοί ποιος είναι πιο αρχαίος Έλληνας, ούτως ειπείν προέλληνας! Παρελαύνουν Σελλοί, Ελλοί, Πελασγοί, Θράκες, Φρύγες, Μακεδνοί και άλλοι σπουδαίοι αρχαίοι. Μέχρι και το Βυζάντιο, κι αυτό με δυσκολία. Ύστερα σκοτάδι.

Μετά το αδούλωτο γένος, η αναγέννηση από τις στάχτες, φοίνικες και η αδιάσπαστη συνέχεια που μαρτυρεί την καθαρότητα και η ομοιογένεια πέρα για πέρα... Και φτιάχνεται μια μηχανή που μας εξουθενώνει, εκπορνεύει την παράδοση και εξευτελίζει το εθνικό, όπως έλεγε και ο Μάνος Χατζηδάκις.

Για την κατάσταση αυτή ευθυνόμαστε όλοι και κυρίως οι άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης που αφήσαμε αυτή την ιστορία σε χέρια άσχετων ή ημιμαθών  ανθρώπων. Ήρθε, ωστόσο, ο καιρός τα πράγματα να αλλάξουν. Να συγκροτήσουμε ένα εναλλακτικό υπόδειγμα και αφήγημα περί παράδοσης, τοπικότητας, πολιτισμού και ταυτότητας. Στη Βωβούσα με το φεστιβάλ και στη Σαμαρίνα με τις δράσεις της ομάδας «Σαρμανιάτα» έγινε η αρχή...

*Ο Βασίλης Νιτσιάκος είναι καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

* Photo credit: Φεστιβάλ Βωβούσας (από παλιότερη διοργάνωση)