Όταν λεγόταν Σωποτσέλι

Το Δίλοφο είναι ένα από τα πιο μικρά και πιο καλοδιατηρημένα χωριά του Ζαγορίου. Η παλιά του ονομασία ήταν Σωποτσέλι (ή Σομποτσέλ). Μια ονομασία που χρησιμοποιείται από τους κατοίκους μέχρι σήμερα.

Η μετονομασία του τοπωνυμίου έγινε το 1928 –μια περίοδο που η εκστρατεία «μετονομασιών» ήταν μαζική, με την πολιτεία να βγάζει από τον χάρτη σλάβικα ή άλλης ξένης προέλευσης τοπωνύμια.

Οι περισσότεροι, σχεδόν όλοι, αναφέρουν ότι το τοπωνύμιο «Σωποτσέλι» προέρχεται από σλάβικη λέξη sopoto που σημαίνει «πηγή νερού», «τόπος με πολλά νερά». Ο ηπειρώτης λόγιος Ιωάννης Λαμπρίδης περιγράφει στα τέλη του 19^ου αιώνα τον τόπο αυτόν ως εξής: «Η κατάρρυτος και κατάφυτη αύτη κωμόπολις κειμένη επί των λόφων παραφυάδων του Μιτσικέλ». Το Δίλοφο βρίσκεται ανάμεσα σε δύο λόφους στις βορειοανατολικές απολήξεις του όρους Μιτσικέλι.

Το Σωποτσέλι είναι ένα από τα χωριά που αύξησαν τον πληθυσμό τους κατά τον 16^ο αιώνα, όταν και κάποια χωριά του Ζαγορίου (που δεν υπάρχουν σήμερα) ερημώθηκαν για διάφορους λόγους –κατολισθήσεις, επιδημίες κ.λπ. Σε αυτό, βρήκαν καταφύγιο κάτοικοι των πρώην οικισμών Πιτούρνα, Πετρίτσια και Ζλάροβο.

Όπως συνέβη και στα υπόλοιπα χωριά του Ζαγορίου, η περίοδος ακμής του Σωποτσελίου ήταν κατά τον 18^ο και 19^ο αιώνα, οπότε και χτίστηκαν μεγάλα αρχοντικά. Στα μέσα του 19^ου αιώνα, στο χωριό λειτουργούσε και η Αναγνωστοπούλειος Σχολή. Η φθίνουσα πορεία του χωριού ξεκίνησε κατά τον 20^ο αιώνα. Τη δεκαετία του ’50, ήρθε και το φαινόμενο της αστυφιλίας.

Το Δίλοφο πριν από μερικά χρόνια χαρακτηρίστηκε από το υπουργείο Πολιτισμού «ιστορικός τόπος». Την ίδια ώρα, κάποια αρχοντικά έχουν αναστηλωθεί και μετατραπεί σε ξενώνες. Το μεγάλο δε και επιβλητικό διατηρητέο κτίριο της Αναγνωστοπούλειου Σχολής, που κάποτε ήταν αρρεναγωγείο και στη συνέχεια, μέχρι το 1950, δημοτικό σχολείο, αποκαθίσταται (με αργούς ρυθμούς) από την Περιφέρεια Ηπείρου.