Οι μνήμες και οι δηλώσεις του υφάσματος

Οι «Ιστορίες από ύφασμα: Remembering» είναι μια ενότητα εκδηλώσεων, δραστηριοτήτων, εκθέσεων, συνυφασμένων (κυριολεκτικά) με εννοιολογικά στοιχεία και δηλώσεις, γύρω από το ύφασμα. Ο Τύπος μίλησε με την εικαστικό Αντί Λιράζ και την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Εσθήρ Σολομών, για το τι θα δούμε στο Μέκκειο μεταξύ 10-14 Ιουνίου (όλο το πρόγραμμα είναι στο τέλος της συνέντευξης).

Μπορούμε να έχουμε ένα μικρό «βιογραφικό» και μια εικόνα για το τι ετοιμάζετε;

Αντί Λιράζ: Είμαι διεπιστημονική καλλιτέχνης, δουλεύω συχνά με το ύφασμα, καθώς μπορείς να μάθεις μέσω αυτού, από την ιστορία και την αφήγηση. Αυτό σημαίνει ότι παράγοντας ένα ύφασμα, λες μια ιστορία, χρησιμοποιώντας σύμβολα, διαφορετικές τεχνικές. Επίσης, χρησιμοποιείς το μηχανισμό της μάθησης, από τους γονείς (τη μητέρα συνήθως) τους προγόνους σου, τέλος πάντων.

Έτσι, σχετίζεται η διαδικασία και με την ιστορία. Αυτοκαθορίζομαι ως εβραία, αλλά όπως βλέπεις είμαι κοσμική, άθεα. Ωστόσο, για μένα το να είσαι εβραία είναι κάτι που κληρονομείς. Αυτός είναι και ο λόγος που είμαι στα Γιάννενα, καθώς έχω ρίζες εδώ από την πλευρά της μητέρας μου. Ήρθα εδώ σε πρώτη φάση για να ερευνήσω την ιστορία την οποία δεν γνώριζα. Είναι η τέταρτη φορά μου στην πόλη

Στο Μέκκειο βρήκατε το σωστό, κατάλληλο χώρο για όλα αυτά;

Α.Λ: Τη δεύτερη φορά που ήρθα εδώ, ήταν για μια συνεργασία με την Εσθήρ Σολομών και τις φοιτήτριές της. Φτιάξαμε ένα φόρεμα, σε μια συνεργατική διαδικασία-περφόρμανς, κατά την οποία επισκεφθήκαμε με τις φοιτήτριες διάφορους οργανισμούς όπως μουσεία, τη ρωμανιώτικη συναγωγή στο Κάστρο και συλλέξαμε διαφορετικά σύμβολα. Τώρα έχουμε το δεύτερο «κεφάλαιο» του πρότζεκτ, στο οποίο προσπαθούμε να συλλέξουμε διαφορετικές αναπαραστάσεις διαφορετικών ιστοριών, που είναι συνδεδεμένα με τις γυναίκες και την υφαντουργία, ώστε να επιτύχουμε μια συνύπαρξη διαφορετικών αφηγήσεων. Γι αυτό το Μέκκειο ήταν ο τέλειος χώρος, ως οικοτροφείο θηλέων που ασχολούνταν με την υφαντουργία.

Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το Μέκκειο ως αναφορά, για την «ακαδημαϊκή» ας πούμε, πλευρά του πρότζεκτ;

Εσθήρ Σολομών: Το δικό μου κομμάτι πηγαίνει χρονικά πίσω, πριν έρθει αυτή η ιδέα, να χρησιμοποιηθεί το Μέκκειο ως εκθεσιακός χώρος δηλαδή. Αυτό που ήθελα να κάνουμε, ήταν κάτι πραγματικά συνεργατικό μεταξύ της Αντί και των μεταπτυχιακών φοιτητριών μου, στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού της Σχολής Καλών Τεχνών στα Γιάννενα. Αντί να διοργανώσουμε λοιπόν μια «συνηθισμένη» έκθεση, όπου ζητάς από έναν καλλιτέχνη να σου εμπιστευτεί τα έργα του, είπαμε με την Αντί να κάνουμε κάτι τελείως διαφορετικό και να ξεκινήσουμε από το μηδέν, μαζί με τις φοιτήτριες.

Δηλαδή;

Ε.Σ. Να πάμε σε ένα πρότζεκτ που θα τις έκανε καλλιτέχνιδες, μέχρι ενός συγκεκριμένου σημείου, γιατί ήδη στο μεταπτυχιακό συμμετέχουν καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες. Αυτό που θέλαμε λοιπόν, είναι να συνεργαστούν και να βάλουν όλα τους τα ταλέντα σε αυτό το πρότζεκτ, να τα «ενώσουν» με αυτό που κάνει η Αντί και τότε, να παραχθεί κάτι που πάει ακόμα πιο μακριά. Κάτι σαν υποκίνηση για να γίνουν περισσότερα πράγματα και να επεκταθεί το θέμα πέρα από το εβραϊκό παρελθόν της πόλης των Ιωαννίνων, να χρησιμοποιηθεί το βασικό θέμα αυτής της δουλειάς, η υφαντουργία, ως μια μορφή μνήμης και κοινωνικής, έμφυλης θα έλεγα, γνώσης και τέλος να έρθουν όλες αυτές οι ιδέες στο επίπεδο μιας έκθεσης.

Έτσι, η ιδέα του Μέκκειου ήρθε πολύ αυτόματα. Είχαμε επαφή με το χώρο, λόγω της έκθεσης στο πλαίσιο της Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων και γνωρίζαμε την ιστορία του χώρου. Έτσι λοιπόν, δεν είναι απλά ένα καλλιτεχνικό, αλλά και ένα «επιμελητιακό», κοινωνικό, επιστημονικό, εθνογραφικό πρότζεκτ.

Α.Ντ: Αυτό που κάνουμε τώρα έχει βάση τις 30 ραπτομηχανές που ανήκανε στις ρωμανιώτισσες γυναίκες, πριν την Κατοχή. Δύο από τις ραπτομηχανές ανακατασκευάστηκαν και θα έχουμε περισσότερες, στον πάνω όροφο, ως κομμάτι της έκθεσης. Αυτές οι μηχανές λειτουργούν και ως «αρχαιολογικά» αντικείμενα, όχι μόνο σχετιζόμενες με το παραμελημένο παρελθόν, αλλά γιατί έχουν και σημάδια του χρόνου, του καιρού, της γης, καθώς κάποιες από αυτές ήταν σε εξωτερικούς χώρους.

Πάνω σε αυτές τις βάσεις λοιπόν, «μεγαλώνουν» οι αφηγήσεις, καθώς ένα μικρό κομμάτι είναι επίσης οι συνεντεύξεις με γυναίκες που έζησαν εδώ, στο Μέκκειο, με Ρωμανιώτισσες ή με ανάλογη καταγωγή, που περιγράφουν τη σχέση με την υφαντουργία, αλλά και με τα Γιάννενα, από τα οποία ξεριζώθηκαν.

Ε.Σ: Επίσης, το πρότζεκτ περιλαμβάνει και άλλες αφηγήσεις γυναικών, που κάποιες από αυτές συνδέουν τα Γιάννενα με άλλα μέρη της Ελλάδας και εκτός αυτής, όπως την Αλεξάνδρεια στην Αίγυπτο… Το Μέκκειο λοιπόν ήρθε πολύ φυσικά και εννοιολογικά να γίνει, όχι μόνο ο χώρος φιλοξενίας αυτών των αφηγήσεων, αλλά και η σύνδεση των σημείων. Είναι κάτι καινούργιο αυτό που παράγεται, δεν είναι απλά μια αντιπαράθεση διαφορετικών γυναικείων αφηγήσεων, αλλά ένα συνολικά πράγμα, που πιστεύω ότι θα είναι ξεκάθαρο στην έκθεση.

Η θεματική «My fluid body» είναι επίσης κάτι σχετικά καινούργιο…

A.Λ.: Έχω κάνει λίγες φορές την περφόρμανς της μεθεπόμενης Παρασκευής (σ.σ.11/6), μόνο στην Γερμανία και το Βερολίνο. Για την ακρίβεια, συνδέω την προσωπική μου αφήγηση, της ζωής μου και της ζωής της γιαγιάς μου, που σχετίζεται με μεγαλύτερα ερωτήματα και συνθήκες, με τον εθνικισμό και την πατριαρχία και πώς επηρεάζουν τη ζωή των γυναικών και φυσικά, πώς αλλάζουν με το χρόνο. Επίσης, αφορά σύγχρονα πολιτικά και άλλα ζητήματα, όπως το «ανήκειν», το ζήτημα των ταυτοτήτων κ.α. Για παράδειγμα, ζω στη Γερμανία, στο Βερολίνο, όπου ξεκίνησε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, γεννήθηκα στο Ισραήλ-Παλαιστίνη και αντανακλώ στη δουλειά μου τη θέση του να έχω γεννηθεί σε ένα τόπο που θεωρώ αποικιοκρατικό. Αυτό με έκανε επίσης να ξανασκεφτώ ποια είναι ακριβώς η δική μου θέση σε κάθε μέρος.

Ε.Σ: Ένα βασικό σημείο στην προσπάθειά μας είναι να φέρουμε στο παρόν κάποιες ιδέες που σχετίζονται με το παρελθόν, να μας κάνουν να σκεφτούμε διαφορετικά, όχι μόνο για ό,τι έγινε στο παρελθόν, αλλά και για ό,τι συμβαίνει τώρα και τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον. Ό,τι κάνουμε, παράγει καλλιτεχνικές, ιστορικές και πολιτικές δηλώσεις και αυτός, νομίζω, είναι ο πλούτος ή ένα κομμάτι έστω, από το νόημα που μπορεί να βρεθεί σε εκθέσεις όπως αυτή, που χρησιμοποιεί το υλικό το παρελθόντος, στο παρόν.

Είναι πιο εύκολο να γίνουν πιο «εύληπτες» οι «δηλώσεις», ακόμα και τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας, μέσω μιας τέτοιας δραστηριότητας όπως αυτή που ετοιμάζετε;

Ε.Σ:Οπωσδήποτε, ειδικά για τους ανθρώπους που είναι αρκετά «ανοιχτοί» στο μήνυμα. Δεν σημαίνει ότι οπωσδήποτε ο κόσμος είναι ανοιχτός στο μήνυμα που θέλει να δώσει η έκθεση. Τουλάχιστον όμως, αυτές τις αφηγήσεις ακούγονται, γίνονται αντικείμενο διαφωνίας, προσφέρονται και οποιος-α είναι έτοιμοι μπορούν να τις δεχτούν και να τις χρησιμοποιήσουν.

Α.Λ: Μπορούμε νομίζω, έχοντας όλες αυτές τις αφηγήσεις τη μια δίπλα στην άλλη, να συμφωνήσουμε τελικά ότι μπορούν να συνυπάρξουν χωρίς να αντιπαρατίθενται.

Ε.Σ.Θέλω να πω και κάτι τελευταίο, για το χώρο: Το Μέκκειο είναι ένας ιστορικός χώρος και χρειάζεται οπωσδήποτε προσοχή. Θέλουμε να κάνουμε αυτό το χώρο γνωστό στους κατοίκους της πόλης-λίγοι γνωρίζουν την ύπαρξή του. Ως ιστορική μνήμη της πόλης, πρέπει να έχει και μέλλον… Δεν θέλουμε απλά ο κόσμος να έρθει και να «δει πράγματα». Θέλουμε να έρθει και ζήσει πράγματα. Ο χώρος είναι η πιο δυνατή έννοια…

…αλλά δεν είναι μουσείο

Ε.Σ. …ακριβώς, δεν είναι μουσείο. Είναι ένας ζωντανός χώρος και επίσης, είναι όπως θα θέλαμε να γίνουν τα μουσεία μας, ζωντανοί χώροι.

Ευχαριστώ πολύ

Ευχαριστούμε και εμείς.

Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων στο Μέκκειο, στην οδό Τσακάλωφ 14