Ο… σβησμένος τελευταίος πασάς των Ιωαννίνων

Ένας μικρός δρόμος κοντά στο στρατόπεδο Βελισσαρίου, φέρει το όνομα του τελευταίου πασά των Ιωαννίνων: του Εσάτ Πασά, του αξιωματούχου που ηττήθηκε κατά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων.

Ποιος ήταν όμως ο Εσάτ Πασάς; Ο Χρήστος Χρηστοβασίλης, ένας από τους σημαντικότερους έλληνες λογογράφους, με δημοσιογραφική καριέρα, περιγράφει βιωματικά τον Εσάτ Πασά:

« Υπήρξε εξέχουσα μορφή, ήπιος, μειλίχιος μ’ ευγενικά αισθήματα, γενναίος και ιπποτικός. Στα Γιάννινα η αγαθή μνήμη του εξακολουθεί, να είναι πάντα ζωηρή. Μαζί με τα άλλα προσόντα του τα ψυχικά ήταν και η συμπεριφορά του η σώφρων, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της πολιορκίας των Γιαννίνων. Πολλές φορές, κατά το διάστημα της εξάμηνης πολιορκίας του φοβερού Μπιζανίου, όταν τα πολλά καθήκοντα και οι φροντίδες του πολέμου του το επέτρεπον, όπως μας διηγώνταν ο πατέρας μου, έβγαινε πεζός στην αγορά, με μόνο συνοδό έναν ‘Νεφέρ’, που τον ακολουθούσε πενήντα μέτρα πίσω του, με μόνη την ‘Κασατούρα’ του, μια ξιφολόγχη μάουζερ, που αργότερα η VIΙΙ Μεραρχία η Ηπειρωτική, είχε εφοδιασθή από τα άφθονα λάφυρα. Οι Παζαριώτες όρθιοι στην πόρτα των μαγαζιών τους, τον χαιρετούσαν με πραγματικό σεβασμό. Αυτός τους αντιχαιρετούσε λέγοντας τα Ελληνικά του με την τούρκικη προφορά τους: ‘Aφεριμ (μπράβο). Ισεΐς να κυτ’τάτι φρόνιμα τη δουλειά σας, τι έχου ιγώ να κάνου μι του Γιοννάνου θ’κός μ’ λουγαριασμός (…) Μονάχα τ’ αξιάμ (δύση ηλίου) να σμαζεύεστε στα σπίτια σας’ έχουμε κι τ’ς αρσίδις τ’ς Αρναούτ’δις, (είχαν λιποταχτήσει 8—9 χιλιάδες Αλβανοί και λυμαίνονταν των ύπαιθρο).  Τώρα που είμαστε ημεΐς μιτ’ η μας, αν ερθ’ ού Γιουννάνους μι του Γιουννάνου!…».

Ο Εσάτ ήταν ο δευτερότοκος του για χρόνια δημάρχου των Ιωαννίνων Αχμέτ Βεχήπ αφένδη. Πάλι με τα λόγια του Χρηστοβασίλη, στην εφημερίδα «Ακρόπολη»: «Είναι ανήρ ευθύς, τίμιος, ελεήμων φιλάνθρωπος, ευγενής και αρτιώτατα στρατιωτικώς πεπαιδευμένος, ωραιότατος και συμπαθέστατος».

Ο Εσάτ νικήθηκε στο Μπιζάνι και παρέδωσε τα Γιάννενα στις 5.30 το πρωί της 21ης Φεβρουαρίου 2013, στο χάνι του Εμίν Αγά στον βασιλιά Κωνσταντίνο. Επέστρεψε αρκετές φορές στην Ελλάδα και επισκέφθηκε τα Γιάννενα, όπου γινόταν εγκάρδια δεκτός από τους στρατιωτικούς διοικητές της πόλης.

Πριν από πέντε περίπου χρόνια, κατατέθηκε αίτημα αλλαγής της ονομασίας του δρόμου, το οποίο δεν προχώρησε. Αντ’ αυτού, άγνωστοι «έσβησαν» το όνομα του Εσάτ από τις πινακίδες του δρόμου…