Ο «Γορ γορ» γίνεται δήμαρχος Ιωαννίνων

Το ρετρό του «Τύπου Ιωαννίνων» μία φορά τον μήνα είναι αφιερωμένο στην ιστορία των αυτοδιοικητικών εκλογών.

Το 1954 η ελληνική κοινωνία προσπαθούσε να επιλύσει πολλά προβλήματα. Την ίδια ώρα, το ψυχροπολεμικό κλίμα εξακολουθούσε να δηλώνει παρών.

Στις δημοτικές εκλογές της 21ης Νοεμβρίου του 1954, παρουσιάστηκαν κάποια στοιχεία φιλελευθεροποίησης. Για παράδειγμα, οι Ελληνίδες είχαν αποκτήσει και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, εκτός από το δικαίωμα ψήφου.

Οι εκλογές αυτές είχαν κι άλλες ιδιαιτερότητες: ο δήμαρχος εκλεγόταν απευθείας από το λαό και όχι από το δημοτικό συμβούλιο και το όριο εκλογής από τον πρώτο γύρο ήταν μειοψηφικό, με 40% και όχι με 50%+1. Δηλαδή, ο εκλογικός νόμος αναδείκνυε νικητή των εκλογών από την πρώτη Κυριακή, όποιον συνδυασμό έπαιρνε το 40% των ψήφων.

Σε πανελλαδικό επίπεδο, η κυβέρνηση Αλέξανδρου Παπάγου είχε τα προβλήματά της, δύο μόλις χρόνια μετά τη σαρωτική επικράτησή της με 238 βουλευτές. Προβλήματα όπως ήταν η αποπομπή του Σπύρου Μαρκεζίνη, υπουργού Συντονισμού, για λόγους χειρισμού συμφωνιών με εταιρίες όπως η Τελεφούνκεν και η Ζίμενς. Η ρήξη των σχέσεων μεταξύ Παπάγου-Μαρκεζίνη ήταν πολύ επιδραστική για την ελληνική πολιτική σκηνή, καθώς ο δεύτερος θεωρούνταν ο «εμπνευστής» της εισόδου του στρατάρχη Παπάγου στην πολιτική.

Ο Ελληνικός Συναγερμός ήταν όμως κραταιός, ενώ η αντιπολίτευση της ΕΠΕΚ και των Φιλελεύθερων είχε μόλις 51 βουλευτές. Η ΕΔΑ, το μεγαλύτερο κόμμα της Αριστεράς που είχε ιδρυθεί τον Αύγουστο του 1951, εκφραζόταν πολιτικά με 9,55% στις εκλογές του ’52 αλλά δεν είχε βγάλει βουλευτές.

Η επίσημη πολιτική σκηνή και ιδιαίτερα η Δεξιά, προσπαθούσε να αποδομήσει κάπως το πολιτικό περιεχόμενο των δημοτικών εκλογών. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ (κεντρώος τότε, ήταν βουλευτής Ιωαννίνων με το Κόμμα των Φιλελευθέρων), από τα Χανιά που επισκεπτόταν, δήλωνε στις 31 Οκτωβρίου 1954 ότι «οι οπαδοί του κόμματος των Φιλελευθέρων είναι ελεύθεροι να ψηφίσουν γιατί το κόμμα δεν δίνει πολιτική σημασία στις δημοτικές».

Παράλληλα, λίγες μέρες μετά, στις εφημερίδες των Ιωαννίνων δημοσιεύτηκε διάψευση ότι το πολιτικό του γραφείο προσπάθησε να αναδείξει κοινό υποψήφιο του Φιλελεύθερου και του Δημοκρατικού Κόμματος.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή ή δωρεά, εδώ:

Στα Γιάννενα λοιπόν οι διεκδικητές της δημαρχίας, ήταν τρεις: Ο απερχόμενος τότε δήμαρχος Θεόδωρος Θεοδωρίδης, ο αντίπαλός του και στις εκλογές του ’51 Γιώργος Κραψίτης και τέλος, ο Γρηγόρης Σακκάς.

Ο τελευταίος, υπήρξε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες φυσιογνωμίες των Ιωαννίνων, γλαφυρός και λαοφιλής, παρότι η υποψηφιότητά του δέχθηκε ανελέητο πόλεμο με μειωτικές εκφράσεις.

Ο Σακκάς είχε γεννηθεί στην Παραμυθιά το 1902 και από τα νεανικά του χρόνια ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και τις εκδόσεις. Ο «Δαίμων-Σατανάς» ήταν μια σατιρική εφημερίδα που εξέδιδε το 1928, προκαλώντας αντιδράσεις στην τοπική κοινωνία. Τελικά, το 1931 και μετά από διακοπές στην κυκλοφορία του «Σατανά», εξέδωσε την «Κραυγή», στην οποία ένταξε την πρώτη του εκδοτική απόπειρα ως μόνιμη στήλη.

Το 1946 έλαβε μέρος στις εκλογές ως υποψήφιος βουλευτής Ιωαννίνων με το συνδυασμό Ηνωμένης Παρατάξεως Εθνικοφρόνων (Λαϊκό Κόμμα) και πήρε 548 ψήφους. Έγινε νομάρχης Θεσπρωτίας το ’46, νομάρχης Καρδίτσας το ‘51 και δήμαρχος Ιωαννίνων το ’54, χωρίς η πολιτική του αναφορά να είναι σταθερή. Φαίνεται ότι ο Σακκάς ήταν... με όλους, ανάλογα την περίσταση και το συμφέρον.

Στο βιβλίο του «Ηπειρωτικά Διηγήματα-Χρονογραφήματα» που εξέδωσε ενώ υπηρετούσε ως νομάρχης Θεσπρωτίας, με ημερομηνία κυκλοφορίας 21 Φεβρουαρίου του 1949, ο Σακκάς υπέγραφε ουσιαστικά μια γραφική δήλωση αντικομμουνισμού και πίστης στην κυβέρνηση, με σπαρταριστά, αλλά και κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία.

Εκεί λοιπόν, αποκήρυσσε γενικώς τον κομμουνισμό και το ΕΑΜ, έπλεκε το εγκώμιο του Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνα λέγοντας μεταξύ άλλων ότι η εκεχειρία που υπέγραψε ο Σπυρίδωνας και ο Τσολάκογλου στο Βοτονόσι με τον γερμανό στρατηγό Σεπ Ντίτριχ είχε «καλούς όρους» για την Ελλάδα, αλλά και ότι ο Σπυρίδωνας ήταν αυτός που «στας στιβαράς του χείρας» τα κληροδοτήματα «δεν εξηνεμίσθησαν, αλλά αποτελούσι μέγαεθνικό κεφάλαιον σήμερα».

Αλλού, περιέγραφε τη σχέση του με κομμουνιστές των Ιωαννίνων (ο Σακκάς, όπως και το ελληνικό κράτος, «τσουβάλιαζε» μέλη και μη του ΚΚΕ στο κλίμα της τρομοκρατίας και τωνδιώξεων της εποχής), λέγοντας ότι τον κάλεσαν δύο γνωστοί του αριστεροί σε μαγαζί στην Καλούτσιανη και αυτός... ήθελε και δεν ήθελε να πάει: «Θέλω να τους αποφύγω, αλλά θέλω να ακούσω ένα κομμάτι κι αυτοί το ξεύρουν το μεράκι μου» έγραφε χαρακτηριστικά. Αργότερα πάντως, θα έχει στο ψηφοδέλτιό του ακόμα και ανθρώπους που πολέμησαν στις γραμμές του ΕΛΑΣ...

Η στήριξη, που, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των εκλογών, πρέπει να υπήρχε σε κάποιο βαθμό, ήταν μάλλον «βουβή». Οι αντίπαλοί του προτιμούσαν άλλα επιχειρήματα για να τον πλήξουν.

Η πολεμική από τις εφημερίδες της εποχής εναντίον του, ήταν σταθερή: Ο «Κήρυξ» έγραφε: «Τρις χειρότερον να ψηφισθεί ο Σακκάς, υπό το κράτος μιας ασυγγνώστου λαϊκής παραισθήσεως, ο δε υποσχόμενος λαγούς με πετραχήλια και υπολειπόμενος φυσικώς, πνευματικώς, οικονομικώς και προβάλλων ως σωτήρ, άνευ οιασδήποτε εγγυήσεως».

Ο «Εθνικός Αγών» χρησιμοποιούσε εξίσου επιθετικές φράσεις: «Με γραμματικάς γνώσεις β’ δημοτικού επιχειρεί να αναπλάση την Ελλάδα, ως δημοσιογράφος της κακής ώρας(...) Ο Γορ-Γορ ζημιοί τα εθνικά συμφέροντα». Ή αλλού: «Ως προς τον φαιδρόν αυτόν τύπον, τον οποίον καταστάσεις ατυχείς κατέστησαν αξιωματούχων, ώστε ήδη δικαιολογημένως να είναι ακαταλόγιστος εις ό,τι λέγει και πράττει, θα ήτο άλθιος κόπος να αντιδικήση και ασχοληθή κανείς σοβαρώς μαζί του».

Το ίδιο και οι αντίπαλοι υποψήφιοι. Από το βήμα συγκέντρωσης του Γ. Κραψίτη, ο υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Κωνσταντίνος Μητροκώστας, έλεγε: «Ο Σακκάς έρχεται να τσεπώση τον μισθόν. Δεν πρόκειται περί σοβαρού ανθρώπου».

Ο Σακκάς είχε πάντως τον πιο «ανανεωτικό» τίτλο συνδυασμού, «Αλλαγή στα Γιάννενα», ενώ οι Θεοδωρίδης-Κραψίτης επέμεναν παραδοσιακά: «Έργα-έργα» ο πρώτος, «Εργασία-νοικοκυριό» ο δεύτερος.

Τα ζητήματα που κυριαρχούσαν στον προεκλογικό αγώνα του 1954 στα Γιάννενα, ήταν η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και η επέκταση του δικτύου ηλεκτροδότησης, το κόστος των τελών καθαριότητας (οι υποψήφιοι διατείνονταν ότι θα το μειώσουν για τους φτωχότερους πολίτες) και η κατασκευή κερκίδας-υποστέγου στο εθνικό στάδιο, τους «Ζωσιμάδες».

Ο Γ. Κραψίτης, ο οποίος είχε διατελέσει ταμίας της πρώτης επιτροπής διοίκησης του γηπέδου, ανέφερε σε προεκλογική του ομιλία ότι «θα μεριμνήσωμεν μετά του Μακαριωτάτου δια την κατασκευήν κερκίδων και υποστέγου εις το στάδιον». Η Μητρόπολη Ιωαννίνων είχε άλλωστε παίξει σημαντικό ρόλο στην κατασκευή του σταδίου.

Ενδιαφέρον έχει και η πολεμική κατά του Θεοδωρίδη, ο οποίος κατηγορήθηκε επιπλέον ως... ξένος: «Ο Θεοδωρίδης δεν ήτο μόνιμος κάτοικος έκτοτε, ως εκ της υπηρεσίας του, των Ιωαννίνων και δεν είχε κατορθώσει να κάμη εντάυθα ούτε ιδικόν του σπίτι» ανέφερε δημοσίευμα.

Τελικά, παρά την πολεμική, ο Σακκάς κέρδισε τις εκλογές με οριακό ποσοστό (40,01%) που του έδωσε τη δημαρχία από την πρώτη Κυριακή. Σύμφωνα με τον «Εθνικό Αγώνα», η εκλογή του επήλθε λόγω της «ασυνέτου διασποράς των εθνικοφρόνων».

Ο Σακκάς έμελλε να γίνει ένας δήμαρχος που επί της θητείας του θα άλλαζαν πολλά πράγματα στα Γιάννενα.

Πηγές: 

Αγγέλη Β., Τσαντίκος Γ., «Οι ‘αποστάτες’, τα ρέντζελα και οι δήμαρχοι/Οι δημοτικές εκλογές στα Γιάννενα, 1925-2014», 2019

* Στη φωτό: O δήμαρχος Γρ. Σακκάς με μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου. Στο βάθος αριστερά, το ημιτελές κτίριο του διοικητηρίου (το κτίριο όπου σήμερα στεγάζεται η Περιφέρεια Ηπείρου) - Από το βιβλίο του Χρήστου Τσέτση "Αυτοί που κυβέρνησαν τα Γιάννινα"