O ευεργέτης με τον τόνο που… ανεβοκατεβαίνει

Ο Ιωάννης Δόμπολης ή Δομπόλης ή Δομπόλλης γεννήθηκε το 1769 στην Αγία Πετρούπολη ή στη Νίζνα και το όνομά του φέρει ο πρώτος «περιφερειακός» δρόμος των Ιωαννίνων.

Ο καταγόμενος από την Κρετσούνιτσα (το σημερινό Δεσποτικό), γιος δερματέμπορα-μετανάστη στη Ρωσία, έμελλε να παίξει σημαντικό ρόλο στα διοικητικά πράγματα της Ελλάδας, ως συνεργάτης και φίλος του Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά και ως χορηγός του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου. Επίσης, αποτελεί και ένα από τα… άλυτα «ορθογραφικά μυστήρια» των Ιωαννίνων. Οδός Δόμπολη ή Δομπόλη;

Καταρχάς, το επώνυμό του καταγράφεται και με τους δύο τρόπους. Ο Παντελής Κοντογιάννης στην έκδοση «Εθνικοί ευεργέται» του 1908, τον αναφέρει ως «Δόμπολη». Και αν με το «Δομπόλης» δεν τίθεται θέμα στη γενική, με το «Δόμπολης» ανοίγει μια ολόκληρη φιλολογική συζήτηση.

Το βιβλίο της Δ’ Δημοτικού λέει ότι «τα οικογενειακά ονόματα διατηρούν τον τόνο στην παραλήγουσα», οπότε δεν είναι λάθος να αναφέρεται ως «οδός Δόμπολη», εφόσον δεχθούμε την πρώτη γραφή του επιθέτου του ευεργέτη.

Ο Δημήτρης Μαρωνίτης, ο πανεπιστημιακός δάσκαλος που κατέρριψε κάθε «ορθογραφικό καταναγκασμό» που συχνά διακρίνει την ελληνική γραμματεία, αναφέρει ότι τα βαφτιστικά γενικά, «τονίζονται όπου το θέλει η δόκιμη χρήση τους». Παρατηρεί πάντως ότι «σε κοινότοπες καθιερωμένες περιφράσεις πολλές φορές επιβάλλεται ο τονισμός της γενικής στην παραλήγουσα».

Αυτός ο κανόνας μάλλον δίνει και τη λύση στο θέμα της οδού. Πλέον, λόγω και του παλιού πανεπιστημίου, ο δρόμος είναι ένα τοπόσημο που διαδέχεται τον παλιότερο χαρακτήρα της περιοχής. Οι πιο παλιοί γνώριζαν την περιοχή ως «Ζευγάρια», πριν γίνει ο δρόμος και αναφέρονταν στα καπνοχώραφα της περιοχής. Αργότερα, η ίδρυση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και η οδός με το όνομα του ευεργέτη, καθόρισαν και την επωνυμία του σημείου αναφοράς για την πόλη.

Πίσω στο χορηγό της ίδρυσης του πανεπιστημίου στην Αθήνα, διαβάζουμε στη διαθήκη του: «Οτε το 1809 εγνώρισα τον μακαρίτη κόμητα Καποδίστριαν Ιωάννην, κατόπιν Κυβερνήτην της Ελλάδος, επεσχέθημεν αλλήλοις να μεταχειρισθώμεν παν μέσον προς διάδοσιν της δημοσίας παιδεύσεως εν Ελλάδι· έκτοτε ο σταθερός σκοπός της ζωής μου υπήρξε να κατορθώσω να εκπληρώσω πρεπόντως την δοθείσαν υπόσχεσίν μου...». Ο Δομπόλης όριζε ότι το πανεπιστήμιο θα έπρεπε να γίνει ή στα Γιάννενα ή στην Αθήνα με το καταπίστευμα που άφησε (το ελληνικό κράτος έλαβε το 1911 7,7 εκατ. δραχμές της εποχής). Ήδη όμως, στην Αθήνα λειτουργούσε από 1837 το «Οθώνειο» και αργότερα, στη συνταγματική πλέον περίοδο, το «Εθνικό» πανεπιστήμιο. Αν προσθέτει κάτι στη φιλολογική διαμάχη πάντως, οι κατά καιρούς πρυτάνεις του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου όπως ονομάζεται πλέον, αναφέρονται στον ιδρυτή του ως «Δομπόλη». Το σίγουρο είναι ότι λάθος, έχει το Google maps: Αναφέρει το δρόμο ως «οδό Δομπόλης»…

Προτομή του ευεργέτη, στο Δεσποτικό (Στ. Παπαμιχάλης, φωτογραφία από τη δίτομη έκδοση του Τ. Παπασταύρου, "Ηπειρώτες ευεργέτες", τόμος 1ος)