Ο δρόμος μιας μικρής πόλης

Στις 13 Νοεμβρίου του 1913, γεννήθηκε στα Γιάννενα ο Δημήτρης Χατζής, ο Τάκης όπως ήταν γνωστός στα Γιάννενα.

Ο πατέρας του ήταν ο Γιώργος Χατζής ή Χατζηπελλερέν (το... τουρκογαλλικό του ψευδώνυμο). Ο Χατζηπελλερέν ήταν εκδότης της εφημερίδας «Ήπειρος», την οποία ανέλαβε, μετά το θάνατό του το 1930, ο Τάκης.

Τελείωσε τη Ζωσιμαία Ακαδημία και το 1936 συνελήφθη, ως καθοδηγητικό μέλος του ΚΚΕ, από τη μεταξική δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Μετά από σύντομη εξορία, αφέθηκε ελεύθερος και κατόπιν, κατατάχθηκε στο στρατό, χωρίς να πάει όμως στο μέτωπο.

Εντάχθηκε στο ΕΑΜ και ανέλαβε το παράνομο τυπογραφείο της Καλλιθέας, καθώς και αρθρογραφία στα αντιστασιακά έντυπα της εποχής, καθώς και στον παράνομο Ριζοσπάστη.

Το 1947 εξορίστηκε στην Ικαρία και την επόμενη χρονιά, εντάχθηκε στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας.

Ο αδελφός του, Άγγελος Χατζής, συνελήφθη και εκτελέστηκε στο Σταυράκι, με απόφαση του έκτακτου στρατοδικείου, στην «υπόθεση Πρίντζου».

Ο Τάκης ακολούθησε τη μοίρα των μαχητών του ΔΣΕ, καταφεύγοντας στο εξωτερικό, όπου σπούδασε Βυζαντινή Ιστορία στη Βουδαπέστη και κατόπιν, στην Ακαδημία Επιστημών του Ανατολικού Βερολίνου. Αφού ολοκλήρωσε τη διατριβή του, διορίστηκε βοηθός στην έδρα της Βυζαντινής Φιλολογίας στη Βουδαπέστη.

Ο Χατζής, ο πολιτικός, ο μαχητής, ο δημοσιογράφος, ο ακαδημαϊκός και τελικά, ο συγγραφέας-σύμβολο για τα Γιάννενα, συστήθηκε με τη «Φωτιά», το 1946 και μια επταετία αργότερα, με το «Τέλος της μικρής μας πόλης», που κυκλοφόρησε πρώτα στη Ρουμανία.

Ακολούθησε η συλλογή κειμένων υπό τον τίτλο «Θητεία», τα διηγήματα των «Ανυπεράσπιστων», το «Διπλό βιβλίο» αργότερα κ.α.

Στην Ελλάδα επέστρεψε μετά την πτώση της χούντας. Ωστόσο, ήταν ακόμα καταδικασμένος ερήμην σε θάνατο και ο «εκδημοκρατισμός» δεν ήταν ακριβώς αυτός που εννοεί η λέξη.

Το 1975 μάλιστα, θα δίδασκε στο Πανεπιστήμιο Πατρών, αλλά επειδή είχε κηρυχθεί… ανυπότακτος, διέκοψε τις διαλέξεις και προκάλεσε αντιδράσεις στο πανεπιστήμιο.

Ο Χατζής έγραφε στον Βασίλη Μάκη το 1974 (επιστολή που δημοσιεύτηκε στο «Βήμα» και πιο πρόσφατα, αναδημοσιεύτηκε στην Popaganda):

«Πρέπει όμως να πω πως είμαι πολύ ξένος σε κάθε τοπικισμό, κάθε τοπικισμός μου είναι ξένος. Έτσι, λοιπόν, αν υπάρχουν Ηπειρώτες που ζητούν κι αυτοί να γυρίσω, δεν μπορεί βέβαια παρά να ‘χουν τις πιο θερμές μου ευχαριστίες, την ευγνωμοσύνη μου. Την έχεις και συ. Μα — αν σκέφτομαι σωστά πως τέτοιο δημοκρατικό, αγωνιστικό, πρέπει να ‘ναι το νόημα μιας νέας προσπάθειας για το δικό μου το γυρισμό, θέλω καλά να το ξέρουν και οι Ηπειρώτες που θα βοηθήσουν σ’ αυτήν πως δεν πρόκειται για ένα αίτημα τοπικιστικά δικό τους, μα για ένα πρόβλημα του γενικού εκδημοκρατισμού. Όχι για να γυρίσω εγώ — μα για να γίνει δημοκρατία στην Ελλάδα, να μπορούν όλοι οι Έλληνες να ζήσουν μέσα σ’ αυτήν, αυτό είναι το ζήτημα — αυτό πρέπει να ‘ναι και των Ηπειρωτών το αίτημα».

Αυτός ήταν ο Δημήτρης, ο Τάκης Χατζής, που πέθανε στις 20 Ιουλίου 1981 στη Σαρωνίδα, στην Αττική και το όνομά του στα Γιάννενα, υπάρχει σε ένα μεγάλο δρόμο και σε μια πλατεία στους Αμπελόκηπους, στον πολυχώρο των παλιών σφαγείων, αλλά πάνω από όλα, «κεντημένο» στην ιστορία της αυτής της «μικρής πόλης»…