Λιθαρίτσια: Από τούρκικοι στρατώνες, πάρκο

Συνοικία της πόλης προ του 1807, οχυρό, σαράι, στρατώνες, πάρκο, ακόμα και ποδοσφαιρικό γήπεδο. Τα Λιθαρίτσια, μέσα σε μια πορεία 200 χρόνων, έζησαν μια… πολυτάραχη ζωή. Ο 21ος αιώνας δεν τους επιφύλαξε και την καλύτερη τύχη. Από το επίκεντρο της προσοχής έγιναν το επίκεντρο της αδιαφορίας και της εγκατάλειψης.

Εν έτει 1807, λοιπόν, τα Λιθαρίτσια ήταν ακόμη μια συνοικία με αρχοντικά σπίτια. Εκείνη τη χρονιά ο Αλή πασάς αποφάσισε να κατεδαφίσει τις κατοικίες, να διώξει τους χριστιανούς κατοίκους της συνοικίας και να φτιάξει ένα φρούριο και σαράγια για τον ίδιο και για τους δύο γιους του . Δεν άντεξε όμως για πολλά χρόνια αυτό το οικοδόμημα, καθώς καταστράφηκε το 1820 κατά την πολιορκία του Αλή από τα στρατεύματα του σουλτάνου.

Μετά τα σαράγια, ήρθε η σειρά των στρατώνων. Το 1839 ολοκληρώθηκε ένας μεγάλος στρατώνας, για την ανέγερση του οποίου έγινε έρανος από τους κατοίκους της πόλης. Οι τούρκοι στρατιώτες έμεναν πια εκεί. Το 1859 οι στρατώνες κάηκαν, με τον βαλή Ιωαννίνων Ρασήμ πασά να τους χτίζει εκ νέου δέκα χρόνια αργότερα. Επρόκειτο για ένα διώροφο κτίριο, το μεγαλύτερο της εποχής του, το οποίο είχε συνδεθεί και με σύστημα ύδρευσης. Οι στρατώνες αυτοί παρέμειναν στην πόλη των Ιωαννίνων πολλές δεκαετίες: μέχρι το 1962 (στην ακόλουθη φωτογραφία, οι στρατώνες το 1930 –εκδ. Γ. Πανταζίδης από το λεύκωμα του Αν. Παπασταύρου «Ιωαννίνων Ενθύμιον»).

Με την απελευθέρωση, οι τούρκικοι στρατώνες είχαν περάσει στα χέρια του Στρατού. Κατά τον μεσοπόλεμο, η πλατεία Στρατώνων, όπως αποκαλούνταν τότε, αξιοποιήθηκε ως ποδοσφαιρικό γήπεδο. Αρχικά για αγώνες μεταξύ στρατευμένων και στη συνέχεια για αγώνες των στρατευμένων με αθλητικά και ποδοσφαιρικά σωματεία της πόλης. 

Η σχέση η οποία διέπει την πλατεία Στρατώνων με τη διοίκηση της VIII Μεραρχίας και η σημασία, την οποία η πρώτη καταγράφει ως το μοναδικό ποδοσφαιρικό γήπεδο της πόλης –μέχρι και τη δρομολόγηση κατασκευής του εθνικού σταδίου-, αναδεικνύεται με τον πλέον εμφατικό τρόπο το 1930 όταν ο διοικητής της Μεραρχίας αποφασίζει την απαγόρευση χρήσης της από τα αθλητικά και ποδοσφαιρικά σωματεία (Ευστράτιος Ψαράκης, «Η διαμόρφωση του αθλητισμού στα Ιωάννινα του Μεσοπολέμου»). Οι διαμαρτυρίες των σωματείων ήταν έντονες, με τον τοπικό Τύπο να κατηγορεί τον μέραρχο ότι «προσφέρει πολύ κακήν υπηρεσίαν εις την φυσικήν αγωγήν της νεολαίας μας».

Οι τούρκικοι στρατώνες διαγράφηκαν από το τοπίο της πόλης στις αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν και ο Στρατός προχώρησε στην κατεδάφισή τους. Το άδειο από οθωμανικά κτίρια οικόπεδο των 40 στρεμμάτων παραδόθηκε στον ΕΟΤ. Ο ΕΟΤ αποφάσισε να διαμορφώσει ένα πάρκο στον χώρο των παλιών στρατώνων και να προβλέψει έκταση για την ανέγερση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων. Παράλληλα, παραχώρησε το 1968 ένα τμήμα της έκτασης στην Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών, η οποία έχτισε το εντευκτήριο «Λιθαρίτσια», χωρίς να λείψουν οι αντιδράσεις από τις αρχαιολογικές υπηρεσίες.  

Η διαμόρφωση του πάρκου στα Λιθαρίτσια ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Αρχικά έγιναν οι δύο είσοδοι εκατέρωθεν του κτιρίου της 8ης Μεραρχίας, η παιδική χαρά (που ξηλώθηκε πρόσφατα), η πλακόστρωτη πλατεία, οι δρομίσκοι και ένα υδάτινο σύστημα (σιντριβάνια, αύλακες κ.λπ.) που δεν λειτουργεί σήμερα. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, διαμορφώθηκε το μικρό πάρκο μπροστά από το Αρχαιολογικό Μουσείο.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, ο ΕΟΤ παραχώρησε τη χρήση του πάρκου Λιθαριτσίων στον δήμο Ιωαννιτών, ικανοποιώντας ένα χρόνιο αίτημα του τελευταίου. Σήμερα, η εικόνα του πάρκου κάθε άλλο παρά καλή είναι. Το μέλλον βρίσκεται πια στα χέρια του νέου Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς, μέσω του οποίου ο δήμος Ιωαννιτών θα επιδιώξει τη χρηματοδότηση της ανάπλασης του ιστορικού αυτού πάρκου.