Το κτίριο των δασκάλων (κι όχι μόνο)

(Πρώην) Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία: Ένα από τα πιο σημαντικά κτίρια της πόλης με μια πορεία 80 ετών στην εκπαίδευση. Κι επιπλέον ένα κτίριο στις αίθουσες του οποίου διαδραματίστηκαν γεγονότα που άφησαν το αποτύπωμά τους στην κοινωνική και ιστορική συνείδηση της πόλης…

Πριν την ανέγερσή του, στην περιοχή υπήρχε ένα τζαμί, το Οσμάν τσιαούς τζαμί, το οποίο, μαζί με τα συνοδευτικά κτίρια, αποτελούσε κατά την οθωμανοκρατία τον πυρήνα ενός θρησκευτικού και εκπαιδευτικού κέντρου. Στα τέλη της δεκαετίας του ’20, το τζαμί κατεδαφίστηκε, όπως κι άλλα τζαμιά της πόλης, αρκετά από τα οποία είχαν εγκαταλειφθεί από την εποχή της ύστερης οθωμανοκρατίας ήδη.

Λίγο νωρίτερα, η Μητρόπολη Ιωαννίνων είχε αγοράσει την όλη έκταση για να ανεγείρει ένα μεγάλο εκπαιδευτήριο με σκοπό να στεγάσει τη Μαρούτσειο Σχολή, την Παυλίδειο Σχολή και το 3^ο Ελισαβέτειο Παρθεναγωγείο. Ο σχεδιασμός όμως άλλαξε στην πορεία και τελικά το κτίριο στέγασε την Παιδαγωγική Ακαδημία που ονομάστηκε Ζωσιμαία προς τιμή των ηπειρωτών ευεργετών, των αδελφών Ζωσιμάδων. Ο θεμέλιος λίθος μπήκε το 1930 και τα εγκαίνια έγιναν αρκετά χρόνια μετά, τον Νοέμβριο του 1938. Το κτίριο με το τοξωτό πρόπυλο φέρει δε τη σφραγίδα ενός από τους πιο σημαντικούς έλληνες αρχιτέκτονες, του Αριστοτέλη Ζάχου, ο οποίος έμεινε μακριά από τα κλασικιστικά πρότυπα της εποχής του. Επιβλέπων μηχανικός του έργου ήταν ο μηχανικός του Δήμου Περικλής Μελίρρυτος. Τον Αριστοτέλη Ζάχο εξ Αθηνών είχε «επιστρατεύσει» ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων.

Όταν έγιναν τα εγκαίνια του διδακτηρίου, η Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, η οποία μέχρι τότε στεγαζόταν σε άλλο κτίριο της πόλης, μετακόμισε άμεσα. Ο θεσμός των Παιδαγωγικών Ακαδημιών, στις οποίες γινόταν διετής εκπαίδευση δασκάλων, είχε δημιουργηθεί το 1934 σε έξι συνολικά πόλεις της χώρας. Για την ίδρυση Παιδαγωγικής Ακαδημίας στα Γιάννενα, είχε δοθεί μεγάλος αγώνας από τις τοπικές αρχές. Κι αυτό επειδή υπήρχαν πιέσεις από βουλευτές της Κέρκυρας που ήθελαν το ίδρυμα αυτό στο νησί τους. 

Από το 1934 λοιπόν μέχρι το 1982, οπότε και μπήκε τέλος στο εκπαιδευτικό αυτό σύστημα, από τη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία αποφοίτησαν πάνω από 7.000 δάσκαλοι.

Η δεκαετία του ’40, ήταν πάντως η πιο κρίσιμη δεκαετία για τη διαδρομή του κτιρίου αυτού. Με την έναρξη του πολέμου, λειτούργησε εκεί στρατιωτικό νοσοκομείο. Το Πάσχα του 1941, τα Γιάννενα βομβαρδίστηκαν από τους Γερμανούς. Μια βόμβα έπεσε στο νοσοκομείο. Πάνω από 50 άνθρωποι –γιατροί, νοσοκόμες, τραυματίες- έχασαν τη ζωή τους. Στις στέγες του το κτίριο της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας έφερε ευδιάκριτα το σήμα του Ερυθρού Σταυρού…

Και από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον εμφύλιο και σε μια δίκη-παρωδία στο έκτακτο στρατοδικείο Ιωαννίνων η οποία οδήγησε στο εκτελεστικό απόσπασμα 16 Γιαννιώτες, μεταξύ των οποίων και η Ευτυχία Πρίντζου, γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής Ιωαννίνων του ΚΚΕ. Πρόκειται για τη «δίκη Πρίντζου» (όπως έμεινε γνωστή), που διεξήχθη στην αίθουσα τελετών της Ζωσιμαίας Ακαδημίας. Η επίταξη της αίθουσας ήταν αναγκαία λόγω του μεγάλου αριθμού των κατηγορουμένων, πάνω από 110. Καμία άλλη αίθουσα στα Γιάννενα δεν μπορούσε να χωρέσει τόσους κατηγορούμενους. Ένας από τους «δικαστές» ήταν ο λοχαγός μηχανοκινήτων Στυλιανός Παττακός, ο γνωστός της τριανδρίας της Χούντας του 1967.

Και από τα τραγικά γεγονότα της δεκαετίας του ’40, στη δεκαετία του ’60, όταν και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων έκανε τα πρώτα του βήματα ως παράρτημα του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Το ακαδημαϊκό έτος 1964-1965, ιδρύθηκε το Τμήμα της Φιλοσοφικής, το οποίο στεγάστηκε στο κτίριο της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Για μία χρονιά, οι 200 φοιτητές έκαναν μάθημα στην αίθουσα τελετών. Το επόμενο ακαδημαϊκό έτος μετακόμισαν στο κτίριο στην οδό Δομπόλη.

Την ίδια περίοδο, το στρατιωτικό νοσοκομείο Ιωαννίνων συνέχιζε να φιλοξενείται σε μία πτέρυγα του συγκροτήματος. Εκεί έμεινε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’80. Από τότε, και με την παράλληλη κατάργηση των Παιδαγωγικών Ακαδημιών, το κτίριο του Αριστοτέλη Ζάχου φιλοξενεί αποκλειστικά και μόνο σχολεία όλων των βαθμίδων.  

* Η Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, με τον επιβλητικό της όγκο, τη δεκαετία του 30. Από το λεύκωμα του Ριζαρείου Ιδρύματος "Ιωάννινα", φωτογραφία Σπύρος Μελετζής