Κοινωνική Οικονομία: Μια ανησυχητική ησυχία

Πριν από σχεδόν μια δεκαετία, η Ελλάδα ξεκίνησε να μπαίνει στο «κλίμα» της Κοινωνικής Οικονομίας, καθώς, εκτός όλων των άλλων, έπρεπε να ακολουθήσει τις τάσεις (και επιταγές) της ΕΕ.

Ήδη, το 2009 ήταν ενεργές 207.000 συνεταιριστικές επιχειρήσεις στο χώρο της ΕΕ, με 108 εκατ. μέλη και 4,7 εκατ. εργαζόμενους. Η Ελλάδα κλήθηκε να αναπτύξει μια εθνική πολιτική και ένα νομικό πλαίσιο, το οποίο βασίστηκε στο νόμο περί συνεταιρισμών, ο οποίος δημιούργησε από βιομηχανίες που έχουν ξεφύγει προ πολλού από το συνεταιριστικό μοντέλο και ηγούνται οικονομικά, μέχρι… μακρές νομικές ιστορίες, χρεοκοπίες κ.λπ.

Η ενδιάμεση κατάσταση, μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας που θα στηριζόταν σε αρχές όπως «υπεροχή του ατόμου και του κοινωνικού στόχου έναντι του κεφαλαίου», στην πραγματικότητα όμως θα προσπαθούσε να δώσει μια διέξοδο εν μέσω επιθετικής κρίσης, σε εργατικό δυναμικό που έμενε άνεργο, πληρωνόταν λίγο ή και καθόλου, έλειπε.

Ο νόμος 4019/2011 επί υπουργίας Λούκας Κατσέλη, ήταν αυτός που έδωσε ένα πρώτο νομικό πεδίο στο οποίο θα κινούνταν οι κοινωνικές-συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Ο νόμος, όπως και αυτός που τον αντικατέστησε, ο 4430/2016, ήταν αρκετά άτολμοι και παρότι όριζαν το γενικό πλαίσιο δραστηριότητας, τους φορείς αναφοράς και τις γραφειοκρατικές διαδικασίες, αν εξαιρεθεί το γεγονός ότι οι ΚΟΙΝΣΕΠ απαιτούσαν μικρότερο ή και μηδενικό πρακτικά κεφάλαιο για τη δημιουργία τους, δεν στήριξαν ουσιαστικά το θεσμό.

Εννιά χρόνια μετά, τα πράγματα είναι… ανησυχητικά ήσυχα. Οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις είναι πολύ πίσω στις προτεραιότητες της νυν κυβέρνησης, η οποία μοιάζει περισσότερο διατεθειμένη να ομογενοποιήσει αυτή την κατηγορία με άλλες, παρά να τη στηρίξει.

Στα νομικά κομμάτια, ακολουθεί την αναβλητικότητα και την αργοπορία των προκατόχων της, σε σχέση με τους οποίους πάντως, έχει υποβαθμίσει σημαντικά τους φορείς κοινωνικής οικονομίας. Κατάργησε η σχετική γενική γραμματεία και η δεύτερη (και μοναδική) νομοθετική της παρέμβαση, είναι η μεταφορά των ΚΟΙΝΣΕΠ στα ΓΕΜΗ, η υποχρεωτική τους εγγραφή στα Επιμελητήρια. Παρότι υπάρχει η σχετική νομοθεσία (4635/2019), μέχρι πριν από λίγες μέρες δεν είχε εκδοθεί ακόμα η σχετική ΚΥΑ, καθώς δεν έχει ακόμα οριστεί ο τρόπος με τον οποίο θα δηλώνονται μεταβολές στις επιχειρήσεις κ.λπ.

Εκπεφρασμένη διάθεση αυτής της κυβέρνησης πάντως, είναι να καταργήσει τις διαφορετικές επιχειρηματικές εγγραφές, εντάσσοντας όλες τις επιχειρήσεις στο ΓΕΜΗ. Αυτό θα εξισώσει τις ΚΟΙΝΣΕΠ με τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, εκτός από το επιπλέον κόστος που επιβάλλει.

Τον περασμένο Νοέμβριο, το Υπουργείο Εργασίας απαριθμούσε τις ΚΟΙΝΣΕΠ σε 1.407 σε όλη τη χώρα. Φυσικά, όπως σε κάθε τομέα επιχειρηματικότητας, υπάρχουν και οι «αρπαχτές», χαρακτηριστικό που διαπερνάει οριζόντια την οικονομική δραστηριότητα και δεν καταλαβαίνει από επιχειρηματικά σχήματα και νομικά πλαίσια.

Ωστόσο οι ΚΟΙΝΣΕΠ στην Ελλάδα, παρότι έχουν αναπτύξει ήδη ένα ξεχωριστό «οικοσύστημα», μοιάζουν να βαδίζουν αργά αλλά σταθερά προς ένα (γνωστό) μοντέλο ιδιωτικής οικονομίας, χάνοντας και τα ελάχιστα εκείνα χαρακτηριστικά που τις διαφοροποιούσαν. Έτσι και αλλιώς, σε φορολογικό επίπεδο έχουν απειροελάχιστες διαφορές από τις υπόλοιπες επιχειρήσεις και ακόμα λιγότερες ελαφρύνσεις. Η ανεπίσημη δικαιολογία είναι ότι αυτό γίνεται «για λόγους υγιούς ανταγωνισμού»…

Η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι «με ορίζοντα το 2021» θέλει να βελτιώσει το νομικό πλαίσιο, να αυξήσει τα κέντρα στήριξης κοινωνικής οικονομίας (σήμερα είναι 11 σε όλη τη χώρα, ένα από αυτά και στα Γιάννενα), να δημιουργηθεί «ευνοϊκό πλαίσιο πρόσβασης των φορέων ΚΑΛΟ σε οικονομικές ενισχύσεις και χρηματοδοτήσεις» κ.α.

Επί του παρόντος ωστόσο, τα 47,8 εκατ. ευρώ που έχουν δεσμευτεί κατά την προηγούμενη κυβερνητική θητεία (από το ΕΚΤ και εθνικούς πόρους) για τη χρηματοδότηση φορέων της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, παραμένουν δεσμευμένα, χωρίς να έχει διευκρινιστεί αν υπάρχουν ακόμα και αν πρόκειται να διατεθούν, αλλά και με ποιους όρους και προϋποθέσεις…