Κλιματικό σύμφωνο: φιλόδοξο, αναγκαίο, δύσκολο

Στις 14 Σεπτεμβρίου, ο δήμαρχος Ιωαννίνων Δημήτρης Παπαγεωργίου και ο αντιδήμαρχος Έργων Γιώργος Αρλέτος βρέθηκαν δίπλα στη λίμνη, στην πλατεία Μαβίλη, και με φόντο τον μικρό πλάτανο ανακοίνωσαν την επικείμενη υποβολή του κλιματικού συμφώνου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ένα καθοριστικό βήμα, ομολογουμένως, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Αποστολής για τις 100 Κλιματικά Ουδέτερες και Έξυπνες Πόλεις έως το 2030.

Μαζί τους η ειδική σύμβουλος του δημάρχου Κατερίνα Βίνη που ανέλαβε να εξηγήσει ενώπιον των καμερών πόσες μεγάλες ευκαιρίες έχουν τα Γιάννενα –θυμίζοντας ότι η ένταξη των Ιωαννίνων στις 100 πόλεις της Ε.Ε. έγινε τον Απρίλιο του 2022, όταν ζούσε ο Μωυσής Ελισάφ-, και ότι υπάρχει «στοιχειοθετημένο σχέδιο δράσεων» όπως και ότι το συνολικό κόστος για τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα για την πόλη αναμένεται να ξεπεράσει το 1 δις ευρώ.

Σημαντικό κομμάτι της όλης διαδικασίας ήταν και είναι η συμμετοχή φορέων και πολιτών. Σε επικοινωνιακό επίπεδο, η δημοτική αρχή Ιωαννίνων επέλεξε κάτι ατυχές: Να ανακοινώσει την υποβολή του κλιματικού συμφώνου στην Ε.Ε., μοναχικά… Χωρίς να έχει στο πλευρό της εκπροσώπους φορέων, χωρίς να υπογραμμίσει τη σημασία του «όλοι μαζί». Κάτι που δεν έκαναν άλλες πόλεις της Ελλάδας, όπως η Θεσσαλονίκη και η Καλαμάτα, με τις δημοτικές αρχές να πραγματοποιούν μεγάλες εκδηλώσεις, στις οποίες παρουσιάστηκε και το περιεχόμενο του κλιματικού συμφώνου.

Στην περίπτωση των Ιωαννίνων, η δημοτική αρχή επέλεξε να δώσει στη δημοσιότητα μόνο τους βασικούς άξονες του συμφώνου. Και γενικότερα υπάρχει έντονος προβληματισμός κατά πόσο η δημοτική αρχή έχει καταφέρει να κάνει διάχυση των στόχων και των δεσμεύσεων στη βάση της κοινωνίας αυτόν τον ενάμιση χρόνο. Στην επίσημη ιστοσελίδα του εγχειρήματος, υπάρχουν κάποιες επιστολές υποστήριξης από φορείς, που μένει να φανεί αν είναι τυπικές ή όχι, ενώ σε πιο προχωρημένο επίπεδο έχει ανακοινωθεί μόνο ένα μνημόνιο συνεργασίας με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ηπείρου.

Καταρχάς, ας δούμε πού αποσκοπεί η Αποστολή των 100 Κλιματικά Ουδέτερων και Έξυπνων Πόλεων έως το 2030: Στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου επιτυγχάνεται με την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα με φυσικό τρόπο, όπως είναι το έδαφος και τα δάση, και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε κάποιους τομείς.

Σύμφωνα με το κλιματικό σύμφωνο που υποβάλλεται στην Ε.Ε., ο Δήμος Ιωαννιτών παρουσιάζει ετησίως περίπου 377.000 τόνους ισοδύναμου CO2 ανά έτος (με έτος αναφοράς μετρήσεων το 2019). Ο σχεδιασμός αποσκοπεί στη μείωση κατά 80-90% των ανθρακικών εκπομπών έως το 2030 σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση του Δήμου Ιωαννιτών. O Δήμος Ιωαννιτών θα πρέπει δηλαδή να βρει αντιστάθμισμα για τουλάχιστον 300.000 τόνους ισοδύναμου CO2. *

Στο Σχέδιο Δράσης Βιώσιμης Ενέργειας (ΣΔΒΕ), το οποίο είχε εκπονηθεί από την προηγούμενη δημοτική αρχή του Θωμά Μπέγκα, με τη νυν και απερχόμενη δημοτική αρχή να το επικαιροποιεί τον Οκτώβριο του 2018, είχαν καταγραφεί 552.427 τόνοι CO2, με έτος αναφοράς το 2014. Όπως σημειώνεται στο ΣΔΒΕ, απογράφηκαν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (προσοχή: όχι ισοδύναμο του διοξειδίου του άνθρακα) λόγω κατανάλωσης ενέργειας (ηλεκτρισμός, πετρέλαιο θέρμανσης και κίνησης, βενζίνη, LPG, βιομάζα) εντός του Δήμου, βάσει των οδηγιών που ίσχυαν τότε.

Οι αποκλίσεις μεταξύ των δύο σχεδίων είναι ένα ζήτημα προς διερεύνηση.

Όσον αφορά στις προτεινόμενες δράσεις του κλιματικού συμφώνου, αυτές είναι πολλές. Και όχι, η καθεμία δεν είναι κοστολογημένη. Τουλάχιστον όχι σε αυτό το κλιματικό σύμφωνο που κατατέθηκε προς έγκριση στο Δημοτικό Συμβούλιο Ιωαννίνων στις 13 Σεπτεμβρίου.

«Η κοστολόγηση των δράσεων θα γίνει σε συνεργασία με την Ομάδα Μετάβασης στην Κλιματική Ουδετερότητα και το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Το συνολικό κόστος για την μετάβαση στην Κλιματική Ουδετερότητα για την πόλη των Ιωαννίνων αναμένεται να ξεπεράσει το 1 δις σε επενδύσεις από ιδιωτικούς και ευρωπαϊκούς/κρατικούς πόρους» επισημαίνεται στο σύμφωνο.

Ένα δις σημαίνει ότι ο Δήμος Ιωαννιτών μπορεί και πρέπει να απορροφήσει μέσα στα επόμενα επτά χρόνια κονδύλια που αντιστοιχούν σε δύο ΕΣΠΑ για την Ήπειρο! Ένα πραγματικό πολύ φιλόδοξο, οικονομικό πρότζεκτ, αν λάβει κανείς υπόψη ότι τα τελευταία επτά χρόνια ο Δήμος (μαζί με τα νομικά πρόσωπα και τις δημοτικές επιχειρήσεις) έχει υλοποιήσει ή υλοποιεί μέσω ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων έργα και δράσεις το πολύ 150 εκατ. ευρώ.

Αρκετές από τις προτεινόμενες δράσεις, υλοποιούνται ήδη ή έχουν εξασφαλίσει χρηματοδότηση από το τρέχον ΕΣΠΑ ή από το πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης», όπως είναι κάποια έργα της ΔΕΥΑΙ (παρακολούθηση δικτύου ύδρευσης, «έξυπνοι» μετρητές), η αναβάθμιση φωτεινών σηματοδοτών της πόλης, η οικιακή κομποστοποίηση, το «Πράσινο Σημείο», οι γωνιές ανακύκλωσης. Αρκετές πάλι συμμετέχουν στο Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης, μέσω του οποίου θα διεκδικηθούν πόροι από το ΕΣΠΑ, όπως είχε γίνει και με το προηγούμενο, ανάλογο Σχέδιο.

Διαβάστε: Ένας «οδικός χάρτης» για την κλιματικά ουδέτερη πόλη

Για τις αστικές μεταφορές, το κλιματικό σύμφωνο προτείνει ένα δίκτυο λιμναίων συγκοινωνιών με σκάφη που θα έχουν μηδενικές εκπομπές –μια παρόμοια απόπειρα της Περιφέρειας Ηπείρου, στο παρελθόν, κατέληξε στο… πουθενά, όπως, και με εταίρο το ΚΤΕΛ Ιωαννίνων, την αναβάθμιση του σημερινού στόλου των λεωφορείων και επαναδρομολόγηση λεωφορειακών γραμμών. Παρούσα και η πρόταση για δίκτυο τελεφερίκ που θα συνδέει το περιαστικό δάσος με το Κάστρο, το Νησί και τις παραλίμνιες διαδρομές.

Στα της εξοικονόμησης ενέργειας, γίνεται λόγο για τα led στον οδοφωτισμό (με τη 12ετή σύμβαση να «τρέχει» ήδη), για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κτιριακών υποδομών του Δήμου μέσω του προγράμματος «Ηλέκτρα» -στο οποίο, όμως, ο Δήμος δεν έχει καταθέσει τόσο καιρό ούτε μία πρόταση-, και στην ευαισθητοποίηση των πολιτών για να συμμετάσχουν σε διάφορα προγράμματα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι προτεινόμενες δράσεις που σχετίζονται με τη λίμνη. Το κλιματικό σύμφωνο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων πρόταση για επανα-οριοθέτηση της λίμνης, με στόχο να συμπεριληφθούν οι περιοδικά κατακλυζόμενες περιοχές της, με βάση ορθοφωτοχάρτες της δεκαετίας του 1960. Οι περιοχές δηλαδή που βρίσκονται πίσω από τα αναχώματα… Ένα ζήτημα που έχει αποτελέσει μήλον της έριδος επί τουλάχιστον δύο δεκαετίες στα Γιάννενα.

Τελευταία αλλά εξίσου σημαντική πρόταση είναι αυτή των δεντροφυτεύσεων (ο φυσικός τρόπος απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα).

Το κλιματικό σύμφωνο είναι δυναμικό. Μπορεί να αλλάζει και να τροποποιείται, αρκεί να μην ξεφεύγει από τους στόχους.

Το σίγουρο είναι ότι το κλιματικό σύμφωνο περιλαμβάνει μεγάλες προκλήσεις, οι οποίες προϋποθέτουν κάτι σημαντικό: Τη συναίνεση όλων.

Κι αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα: Είμαστε σίγουροι-ες ότι υπάρχει;

*Το «ισοδύναμο CO2» αφορά όλα τα αέρια θερμοκηπίου κι όχι μόνο το διοξείδιο του άνθρακα (αλλά και μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου κλπ).