Ένας «οδικός χάρτης» για την κλιματικά ουδέτερη πόλη

Τον Απρίλιο του 2022, τα Γιάννενα, όπως και άλλες πέντε ελληνικές πόλεις (Αθήνα, Καλαμάτα, Κοζάνη, Θεσσαλονίκη και Τρίκαλα), επιλέχθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα «100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες ευρωπαϊκές πόλεις έως το 2030». Ο στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να αποδείξει ότι η κλιματική ουδετερότητα μπορεί να επιτευχθεί νωρίτερα από το 2050 βάσει της «Πράσινης Συμφωνίας».

Ένα πολύ ενδιαφέρον και δύσκολο εγχείρημα, με πολλές προκλήσεις, οι οποίες δεν έχουν γίνει ακόμα κατανοητές από την κοινωνία των Ιωαννίνων. Μέχρι στιγμής, το εγχείρημα αυτό έχει «φορέσει» τα επίσημά του, συμμετέχει σε συναντήσεις στις Βρυξέλλες και σε παρουσιάσεις στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης και προσπαθεί να κάνει τα επόμενα βήματά του σε συνεργασία με το υπουργείο Περιβάλλοντος.

Τους μήνες πριν την ένταξη των Ιωαννίνων στο πρόγραμμα, κατά το στάδιο της προετοιμασίας της υποψηφιότητας και με την επιδίωξη της απαραίτητης κοινωνικής συμμαχίας, διάφοροι φορείς και επιχειρήσεις στήριξαν την προσπάθεια του Δήμου Ιωαννιτών. Υπήρξε δε και συμμετοχή από πολίτες μέσω της συμπλήρωσης ενός ερωτηματολογίου, διαδικτυακών συζητήσεων και εργαστηρίων.

Τι έχει όμως στα χέρια του αυτή τη στιγμή ο Δήμος Ιωαννιτών; Έναν οδικό χάρτη πορείας (road map), ένα πρώτο σχέδιο με κάποιες προτάσεις προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις: τον αστικό και πολεοδομικό ανασχεδιασμό, τη βελτίωση της βιώσιμης κινητικότητας, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την εφαρμογή αρχών κυκλικής οικονομίας.

Ο οδικός αυτός χάρτης προφανώς «συμμετείχε» στον φάκελο υποψηφιότητας τον οποίο δημιούργησε μια «διακεκριμένη ακαδημαϊκή ομάδα, συνοδοιπόρος του Δήμου Ιωαννιτών στην κατάρτιση της πρότασης», όπως αναφερόταν σε σχετικό δελτίο Τύπου, πριν από λίγους μήνες. Τον Ιούλιο του 2021, ο Δήμος Ιωαννιτών είχε προχωρήσει στη σύναψη προγραμματικής σύμβασης με το Πανεπιστήμιο Πατρών έναντι του ποσού των 24.800 ευρώ.

Το Κλιματικό Σύμφωνο Πόλεων

Το επόμενο και κρίσιμο βήμα είναι το Κλιματικό Σύμφωνο Πόλεων και η εκπόνηση ενός μάστερ πλαν από κάθε πόλη που συμμετέχει στο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Αποστολής για τις 100 κλιματικά ουδέτερες πόλεις έως το 2030. Το Κλιματικό Σύμφωνο Πόλεων θα αποτελέσει ένα μνημόνιο συνεργασίας που δεν θα είναι νομικά δεσμευτικό αλλά θα αποτελεί μια πολιτική δέσμευση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τους πολίτες.

Προς την κατεύθυνση αυτή, το υπουργείο Περιβάλλοντος μέσω του «Πράσινου Ταμείου» χρηματοδοτεί τις έξι ελληνικές πόλεις για την ανάθεση της υποστήριξής τους. Στις 6 Σεπτεμβρίου, η Οικονομική Επιτροπή του Δήμου Ιωαννιτών αποφάσισε τους όρους δημοπράτησης για την ανάθεση της επιστημονικής υπηρεσίας, με προϋπολογισμό 65.000 ευρώ. Σύμφωνα με την απόφαση, πρόκειται για τεχνική και νομική υποστήριξη για τον σχεδιασμό της υλοποίησης του road map. Ο επικεφαλής της ομάδας στην οποία θα ανατεθεί η υπηρεσία, πρέπει να είναι δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, ενώ στην ομάδα πρέπει να συμμετέχουν δύο δικηγόροι, δύο μηχανικοί, τρεις αρχιτέκτονες και ένας μηχανολόγος μηχανικός.

Τι λέει όμως το road map; Στον οδικό αυτόν χάρτη πορείας κατατίθενται νέες προτάσεις, ενώ ενσωματώνονται και πρακτικές και έργα που έχουν προγραμματιστεί ή έχουν σχεδιαστεί. Από την πρώτη μόνο ανάγνωση αυτού του road map, γίνεται σαφές ότι, αν υλοποιηθούν όλα όσα καταγράφονται για την κλιματικά ουδέτερη πόλη, τα Γιάννενα θα είναι μια διαφορετική πόλη. Κάτι που εξαρτάται όμως όχι μόνο από τον Δήμο, αλλά και από τις επιχειρήσεις και τους ίδιους τους πολίτες, καθώς ο όλος σχεδιασμός αλλάζει επί της ουσίας τον τρόπο οργάνωσης της ίδιας της πόλης και τις νοοτροπίες.

Ο οδικός χάρτης πορείας, λοιπόν, περιλαμβάνει πολλά πράγματα: από «πράσινες διαδρομές» εντός της πόλης, περιορισμό της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων και καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων μέχρι δημόσια ασανσέρ, φωτοβολταϊκά πάρκα, ακόμα και τελεφερίκ.

Το τελεφερίκ

Στον τομέα του αστικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, γίνεται λόγος για «πράσινες διαδρομές» που θα συνδέουν την πόλη με τη λίμνη (π.χ. Χατζηπελλερέν-Βαμβέτσου-πλατεία Καλούτσιανης-Κύργιου-ΚΕΠΑΒΙ και Γ. Παπανδρέου-Κουντουριώτου-Ελιγιά-πάρκο Κατσάρη), για δημόσιες σκάλες όπως η σκάλα πίσω από την «Όαση» που περιλαμβάνεται ήδη στο έργο ανάπλασης της κεντρικής πλατείας, για δημόσια ασανσέρ σε σημεία με υψομετρική διαφορά όπως στο Ιτς Καλέ και στα Λιθαρίτσια, για ανάπλαση των πάρκων Λιθαρίτσια και Πυρσινέλλα. Έμφαση δίνεται και στον παραλίμνιο ποδηλατόδρομο-πεζόδρομο, για τον οποίο υπάρχει και η κυβερνητική δέσμευση.

Στο κεφάλαιο «μεγάλης κλίμακας βιώσιμα δίκτυα αστικής συγκοινωνίας», ο οδικός χάρτης πορείας αναφέρεται σε δύο πράγματα. Το πρώτο αφορά την αντικατάσταση των πλοιαρίων της λιμναίας συγκοινωνίας με ηλεκτρικά πλοιάρια ή με πλοιάρια με φωτοβολταϊκά –μια ανάλογη προσπάθεια της Περιφέρειας Ηπείρου πριν από μερικά χρόνια απέτυχε. Η δεύτερη πρόταση περιλαμβάνει τελεφερίκ.

Συγκεκριμένα, προτείνεται η δημιουργία γραμμικού τελεφερίκ που θα συνδέει το περιαστικό δάσος, στην περιοχή του «Φρόντζου», τη βόρεια πλευρά του κάστρου στο επίπεδο του τεμένους Ασλάν Πασά, το Νησί, την περιοχή Ντραμπάτοβα και τις Λιγκιάδες. «Κατά αυτόν τον τρόπο, όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως ηλικίας και κινητικών ιδιαιτεροτήτων θα έχουν πρόσβαση σε όλα τα σημεία του λεκανοπεδίου ενώ θα ενεργοποιηθούν αφενός οι δραστηριότητες στο περιαστικό δάσος αφετέρου τα τουριστικά αξιοθέατα του Νησιού και του οικισμού Λιγκιάδες που προσφέρουν θέα στην πόλη και τη λίμνη. Το τελεφερίκ, ένα κινούμενο μέσον θέας (ένα κινούμενο «belvedere») προτείνεται να είναι ηλεκτρικό, ενεργειακά αυτόνομο» σημειώνεται.

Στον τομέα της βιώσιμης κινητικότητας, ο στόχος είναι «λιγότερα αυτοκίνητα» και παράλληλη προώθηση του περπατήματος και του ποδηλάτου με τη δημιουργία απαραίτητων υποδομών, διαπλάτυνση των πεζοδρομίων σε κεντρικές αρτηρίες, δημιουργία πεζόδρομων, μείωση των θέσεων στάθμευσης, βιοκλιματική λειτουργία των δρόμων (πράσινο, δηλαδή), καλύτερη διαχείριση της κίνησης των οχημάτων τροφοδοσίας κ.λπ.

Στο «κομμάτι» της διαχείρισης της περιοχής του φυσικού περιβάλλοντος, η λίμνη έχει κυρίαρχο ρόλο, με προτάσεις για αναβίωση των περιοδικά κατακλυζόμενων υγρολίβαδων και άρση των αυθαίρετων ανθρωπογενών παρεμβάσεων στις όχθες της λίμνης να κατατίθενται (διαχρονικά…).

Για τον ψηφιακό μετασχηματισμό, ο οδικός χάρτης πορείας αναφέρεται σε έργα και δράσεις που έχει σχεδιάσει ήδη ο Δήμος. Αρκετά από αυτά είναι ενταγμένα ήδη σε διάφορα χρηματοδοτικά εργαλεία.

Από το όλο πρότζεκτ, τα περί εξοικονόμησης ενέργειας δεν θα μπορούσαν να λείπουν. Φωτισμός led, φωτοβολταϊκά πάρκα, ενώ ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο υδατοδρόμιο και στα υδροπλάνα, τα οποία κρίνονται ως μια καλή εναλλακτική συγκοινωνιακή λύση. Προτείνεται ωστόσο η σταδιακή μετάβαση των υδροπλάνων στην ηλεκτροκίνηση ή/και στα βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα.

Τέλος, η καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων, με όρους κυκλικής οικονομίας, αποτελεί βασικό πυλώνα του road map με στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Ο σχεδιασμός μέχρι το 2030 για μια κλιματικά ουδέτερη πόλη προβλέπει λοιπόν πολλά πράγματα, αρκετά από τα οποία για να υλοποιηθούν, προϋποθέτουν μια σειρά από περίπλοκες διαδικασίες. Οι έξι ελληνικές πόλεις βρίσκονται συνεχώς σε συζητήσεις με το υπουργείο Περιβάλλοντος για την επίσπευση κάποιων διαδικασιών αλλά και για το υπόβαθρο πάνω στο οποίο θα «κινηθούν» οι χρηματοδοτήσεις τα επόμενα χρόνια.

*Σημείωση: Ο οδικός χάρτης πορείας (road map) δεν έχει παρουσιαστεί δημόσια από τον Δήμο Ιωαννιτών. Είναι ωστόσο αναρτημένος στην ιστοσελίδα 2030.ioannina.gr. Βάσει αυτού του road map, έγινε και η θετική αξιολόγηση της υποψηφιότητας των Ιωαννίνων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.