Κάποτε ήταν βιβλιοθήκη...

Η οθωμανική βιβλιοθήκη είναι ένα από τα μνημεία εκείνα της πόλης που είναι σχετικά άγνωστα στο ευρύ κοινό. Για τους περισσότερους είναι ένα εγκαταλειμμένο, παλιό κτίριο μέσα στο Κάστρο των Ιωαννίνων, μπροστά από την ακρόπολη του Τζαμιού του Ασλάν πασά, αγνώστων λοιπών στοιχείων.

Το μνημείο αυτό έχει μια μοναδική ευκαιρία να βρει τη θέση του στην ιστορία και στον πολιτισμό της πόλης μέσω του πάρκου πολιτισμού που έχει σχεδιάσει ο Δήμος Ιωαννιτών από το 2016. Την περασμένη εβδομάδα, το δημοτικό συμβούλιο ενέκρινε την υπογραφή προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου, της Περιφέρειας Ηπείρου και του υπουργείου Πολιτισμού, με τον πρώτο να αναλαμβάνει τις μελέτες για τη στερέωση-αποκατάσταση του Τζαμιού Ασλάν πασά, του μεντρεσέ και της οθωμανικής βιβλιοθήκης. Στο πάρκο πολιτισμού «συμμετέχουν» και το χαμάμ (το οποίο έχει μελέτη προ πολλού, οπότε δεν περιλαμβάνεται στη σύμβαση) και το έργο της ενοποίησης κοινόχρηστων χώρων στην εν λόγω περιοχή, το οποίο οδεύει ήδη προς ένταξη στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ήπειρος 2014-2020».  

Για την οθωμανική βιβλιοθήκη, υπάρχει μια προμελέτη αποκατάστασης και χρήσης της ως πληροφοριακού κέντρου για τα μνημεία της πόλης με χρήση ψηφιακών πολυμέσων, εγκεκριμένη από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων από το 2016. Το μεγάλο στοίχημα είναι πια η εκπόνηση των απαραίτητων μελετών (της οριστικής μελέτης και της μελέτης εφαρμογής). Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της προγραμματικής σύμβασης, η μελέτη αυτή, προϋπολογισμού 30.000 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ) θα είναι έτοιμη την άνοιξη του 2021, με την εκτίμηση ότι θα ενταχθεί στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ήπειρος 2014-2020» τον Ιούνιο του 2021. Η σκέψη δε, είναι ότι το έργο θα εκτελεστεί από την Εφορεία Αρχαιοτήτων με αυτεπιστασία. Είναι προφανές ότι τα χρονικά περιθώρια είναι στενά, δεδομένου ότι το ΕΣΠΑ πρέπει να κλείσει το πολύ μέχρι το 2023 (η χρονική αυτή πίεση ισχύει βέβαια και για τις υπόλοιπες μελέτες του τζαμιού και του μεντρεσέ).

Ιστορικά, η βιβλιοθήκη είχε άμεση λειτουργική σχέση με τον μεντρεσέ και το τζαμί. Για το μνημείο αυτό, δεν είναι γνωστά πολλά στοιχεία. Ο Σωτήρης Ζούμπος, λόγιος, γυμνασιάρχης της Ζωσιμαίας Σχολής και επιμελητής του Δημοτικού Μουσείου Ιωαννίνων τη δεκαετία του ’30, γράφει στην εργασία του «Οι τούρκικαι επιγραφαί Ιωαννίνων» (Ηπειρωτικά Χρονικά, τ. 8, 1933), ότι η βιβλιοθήκη περιείχε σπουδαία έγγραφα αλλά και σημειώσεις και ενθυμήσεις που αναφέρονταν στην ιστορία της πόλης. Σημειώνει δε ότι «… το δε μολυβοσκέπαστον κτίριον ταύτης αξιόλογον έργον αρχιτεκτονικόν, μετά την αφαίρεσιν και πώλησιν της μοναδικής εις την Ήπειρον μολυβδίνου στέγης του βαίνει εις παντελή ερείπωσιν και καταστροφήν χωρίς κανείς να συγκινηθή, διότι δυστυχώς οι επιτετραμένοι είχον την γνώμην, ότι πόλις θα είπη δρόμοι ασφαλτοστρωμένοι και δενδροστοιχίαι».

Λίγα χρόνια νωρίτερα, ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος δημοσίευσε στα «Ηπειρωτικά Χρονικά» μια ιδιαίτερη φωτογραφία της οθωμανικής βιβλιοθήκης, της περίφραξης και της πέτρινης αυλόπορτας που υπήρχε. Το 2016, ο γιαννιώτη αρχιτέκτονας Θανάσης Ζυγούρης στην εργασία του «2+1 άγνωστα χαμένα μνημεία των Ιωαννίνων» προσδιορίζει, βάσει της φωτογραφίας που συμπληρώνει την εικόνα της οθωμανικής βιβλιοθήκης, την ακριβή θέση της αυλόπορτας στη νοτιοδυτική γωνία του περιβόλου. Το πότε ακριβώς γκρεμίστηκε η αυλόπορτα αυτή επί της οδού Γλυκήδων παραμένει άγνωστο.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70, οι αρχαιολογικές υπηρεσίες προσπάθησαν να διασώσουν το μνημείο. Αντιμετώπισαν τις ρηγματώσεις στην τοιχοποιία, ενώ αντικατέστησαν τη θολωτή στέγη. Το 2009, έγιναν εργασίες αποκατάστασης του στεγάστρου. Σήμερα, το πιο σημαντικό πρόβλημα του μνημείου, είναι αυτό της στατικότητας, με μια πινακίδα να προειδοποιεί «απαγορεύεται η είσοδος λόγω επικινδυνότητας». Βέβαια, η κεντρική θύρα του κτιρίου είναι διάπλατα ανοιχτή, με έναν σωρό από πεταμένα χαρτιά (στο κτίριο στεγάζονταν κάποτε σωματεία και σύλλογοι του Κάστρου) να «καλωσορίζουν» τους περίεργους επισκέπτες…