Ιωάννινα-Κακαβιά: Τα «πονεμένα» 70 χλμ.

Πάνω από 20 χρόνια έχουν περάσει από τότε που σχεδιαζόταν ο αποκαλούμενος Δυτικός Άξονας που θα ένωνε την Καλαμάτα με την Τεργέστη, και που κατ’ επέκταση θα αποτελούσε τη δυτική σύνδεση των Βαλκανίων με την υπόλοιπη Ευρώπη. Από το μεγάλο αυτό όραμα, έγινε πραγματικότητα, επί ελληνικού εδάφους, μόνο το μεσαίο τμήμα, η Ιόνια οδός (όπως και πρόσφατα το οδικό τμήμα Πάτρα-Πύργος).

Τους τελευταίους μήνες, το βόρειο κομμάτι του άξονα, βλέπει προοπτικές στο Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ., μέσα από το οποίο η Ελλάδα διεκδικεί συνολικά 32 δις ευρώ (επιχορηγήσεις αλλά και δάνεια). Το βόρειο αυτό κομμάτι είναι αυτό που αποκαλούμε «επέκταση της Ιόνιας οδού μέχρι Κακαβιά» ή «οδική σύνδεση Ιωαννίνων-Κακαβιάς». Πριν από 10-15 χρόνια, το οδικό αυτό τμήμα αναφερόταν ως «ορφανό» κομμάτι της Ιόνιας οδού τόσο στον πολιτικό όσο και στον δημοσιογραφικό λόγο. 

Ήταν ο τρόπος με τον οποίο καταγράφηκε η μεγάλη απογοήτευση των Ηπειρωτών, και δη των Γιαννιωτών, για το γεγονός ότι το «Ιωάννινα-Κακαβιά» των 70 χλμ. έμεινε εκτός της σύμβασης παραχώρησης του αυτοκινητόδρομου της Ιόνιας οδού.

Η «ορφάνια» της Ιόνιας οδού που επισφραγίστηκε το 2005, αποδόθηκε στον τότε υπουργό ΠΕΧΩΔΕ Γιώργο Σουφλιά, ο οποίος είπε το «όχι» του μετά τις αντιδράσεις της τότε δημοτικής αρχής Ιωαννίνων με τον Νίκο Γκόντα αλλά και άλλων φορέων με το «πέρασμα» της Ιόνιας μέσα από το λεκανοπέδιο. Βέβαια, το υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ δεν ήταν ένθερμο έτσι κι αλλιώς στο να φτάσει ο αυτοκινητόδρομος μέχρι την Κακαβιά, καθώς η εκτίμησή του ήταν ότι ο ακριβός αυτός δρόμος δεν θα «έβγαζε τα λεφτά του» λόγω του όχι ιδιαίτερα μεγάλου κυκλοφοριακού φόρτου για κανέναν παραχωρησιούχο. Η εκτίμηση αυτή ισχύει ακόμα και σήμερα στο υπουργείο Υποδομών, σε μεγάλο βαθμό...

Οι αντιδράσεις των τοπικών φορέων, μεταξύ άλλων, οδήγησαν το υπουργείο στην απόφαση να προχωρήσει κατά μόνας το υπόλοιπο «ορφανό» κομμάτι, το οποίο εντάχθηκε και στο Διευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταφορών. Το 2007, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε το πράσινο φως για τη χρηματοδότηση της μελέτης της επέκτασης της Ιόνιας οδού μέχρι την Κακαβιά. Σε σχετικό έγγραφο, αναφέρεται ότι ο προϋπολογισμός της μελέτης των 5,7 εκατ. ευρώ αφορά τον σχεδιασμό ενός τετράιχνου δρόμου μέχρι το Καλπάκι και τη βελτίωση του δίιχνου δρόμου από το Καλπάκι μέχρι τον μεθοριακό σταθμό της Κακαβιάς. Από τότε λοιπόν, ήταν σαφές ότι η Ιόνια οδός δεν θα έφτανε μέχρι την Κακαβιά ως… αυτοκινητόδρομος.

Το 2012 ακολούθησε και νέα μελέτη, με προϋπολογισμό 3,9 εκατ. ευρώ και με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η μελέτη αυτή ολοκληρώθηκε το 2015. Μετά από τόσα χρόνια μελετών, η όλη υπόθεση κατέληξε σε ένα «ώριμο» έργο μέχρι περίπου το Καλπάκι, με εγκεκριμένη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και με έτοιμα τεύχη δημοπράτησης. Από το Καλπάκι και μετά, έγιναν κάποιες πρώτες μελέτες με το σκεπτικό πάντα της βελτίωσης του δρόμου, και από την τότε κρατική Περιφέρεια Ηπείρου. Η βελτίωση του εν λόγω οδικού τμήματος αφορούσε επί της ουσίας έναν δίιχνο, με μεγαλύτερο πλάτος, δρόμο.

Παρά τις όποιες προθέσεις χρηματοδότησης του οδικού έργου, τουλάχιστον του τμήματος μέχρι το Καλπάκι, από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ή από το ΕΣΠΑ 2007-2013, τελικά δεν έγινε τίποτα. Το 2013, ο τότε υπουργός Υποδομών Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ανέφερε στη Βουλή ότι έχει κινηθεί η διαδικασία ένταξης του τμήματος του έργου από τον ανισόπεδο κόμβο της Ιόνιας οδού με την Εγνατία έως τον ανισόπεδο κόμβο Καρυών σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα. Το 2017, η πρώην αντιπεριφερειάρχης Ιωαννίνων Τατιάνα Καλογιάννη είχε αιτηθεί στο υπουργείο Οικονομίας την ένταξη του έργου στον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» (CEF). Η τότε ηγεσία του υπουργείου Υποδομών με επικεφαλής τον Χρήστο Σπίρτζη κινούνταν όμως προς την κατεύθυνση της συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Χωρίς κανένα αποτέλεσμα και πάλι.

Από το 2007 στο 2019

Τον Απρίλιο 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήταν σαφής προς την απάντησή της μετά από ερώτηση που κατέθεσε ευρωβουλευτής: 1^ον Η χρηματοδότηση του εν λόγω έργου δεν συγκαταλέγεται στις προτεραιότητες των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ) στην Ελλάδα για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020. 2^ον Δεν έχει υποβληθεί αίτημα χρηματοδότησης για την ολοκλήρωση της εν λόγω σύνδεσης αυτοκινητοδρόμου στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» ή των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, το δε έργο δεν περιλαμβάνεται στα μεγάλα έργα που έχουν συμφωνηθεί για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 των ΕΔΕΤ.

«Είναι εύλογο να αναμένεται ότι όλα τα μελλοντικά έργα στην Ελλάδα θα πρέπει να συνάδουν με το Στρατηγικό Σχέδιο της χώρας. Για να εξεταστεί το ενδεχόμενο χρηματοδότησης της κατασκευής αυτοκινητοδρόμου στο συγκεκριμένο τμήμα θα ήταν αναγκαίο να διενεργηθεί ενδελεχής αξιολόγηση του δυναμικού κυκλοφορίας και των αναμενόμενων κοινωνικοοικονομικών οφελών. Υπάρχει ήδη σύνδεση αυτοκινητοδρόμου με την Αλβανία μέσω του σημείου διέλευσης των συνόρων της Κρυσταλλοπηγής» ανέφερε ακόμα, δείχνοντας έναν εναλλακτικό δρόμο…

Στα τέλη του 2019, έγινε γνωστό ότι το υπουργείο Υποδομών (μετά απάντηση σε αναφορά του βουλευτή Ιωαννίνων της ΝΔ Γιώργου Αμυρά) συντάσσει νέα πρόταση για νέα μελέτη του οδικού άξονα με δίιχνη διατομή σε όλο το μήκος, με σκοπό να προκύψει μικρότερος προϋπολογισμός. Το υψηλό κόστος του οδικού έργου (340 εκατ. ευρώ μέχρι το Καλπάκι) ήταν ανέκαθεν ένας αποτρεπτικός παράγοντας. Το υπουργείο Υποδομών είχε εγγράψει μάλιστα στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και πίστωση 1,5 εκατ. ευρώ για τη νέα μελέτη.

Οι τοπικοί φορείς αντέδρασαν και τον Ιανουάριο του 2020 έγινε σύσκεψη με τον υπουργό Υποδομών όχι στο γραφείο του τελευταίου, αλλά στο γραφείο του Προέδρου της Βουλής Κώστα Τασούλα. Από τη σύσκεψη αυτή, στην οποία συμμετείχαν όλοι οι βουλευτές Ιωαννίνων και δήμαρχοι, προέκυψε μια συμφωνία υλοποίησης του έργου μέσω σύμβασης παραχώρησης, παρά τον υψηλό προϋπολογισμό και η εκπόνηση των συμπληρωματικών μελετών από το υπουργείο Υποδομών για το τμήμα «Καλπάκι-Κακαβιά» με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα «Συνδέοντας την Ευρώπη». Στην ανακοίνωση που βγήκε από την Περιφέρεια Ηπείρου εκείνες τις ημέρες, για πρώτη φορά καταγράφηκε και ο αδόκιμος όρος «τρίιχνος δρόμος».

Και ξαφνικά λίγους μήνες μετά, έγινε γνωστό ότι το υπουργείο Υποδομών μένει εκτός… της επέκτασης της Ιόνιας οδού. Ο υπουργός Κώστας Καραμανλής μεταβίβασε την αρμοδιότητα για το έργο αυτό στην Περιφέρεια Ηπείρου, μετά από αίτημα που είχε καταθέσει τον Μάιο ο περιφερειάρχης Αλέκος Καχριμάνης!

Η Περιφέρεια Ηπείρου ήταν λοιπόν αυτή που ανέλαβε να υλοποιήσει τον οδικό άξονα «ωριμάζοντας» παράλληλα το υπόλοιπο έργο από το Καλπάκι μέχρι την Κακαβιά, με το υπουργείο Υποδομών να… απεμπλέκεται από μια δύσκολη κατάσταση. Στην απόφαση Καραμανλή για την αιτιολόγηση της μεταβίβασης της αρμοδιότητας γίνεται αναφορά και στη μελέτη-κόστους του συνολικού έργου, σύμφωνα με την οποία το έργο «κρίνεται οριακά σκόπιμο». Και κάπως έτσι η Περιφέρεια Ηπείρου ανέλαβε να υλοποιήσει ένα «οριακό σκόπιμο έργο», ένα έργο του οποίου ο προϋπολογισμός για όλον τον οδικό άξονα ξεπερνάει τα 400 εκατ. ευρώ. Με την πρωτοβουλία αυτή της περιφερειακής αρχής, ο βουλευτής Ιωαννίνων της ΝΔ Σταύρος Καλογιάννης εξέφρασε εξαρχής τον εύλογο προβληματισμό του.

Με τη μεταβίβαση της αρμοδιότητας δε, έγινε και αυτοδίκαιη ανάκληση της πράξης της Διεύθυνσης Οδικών Υποδομών του υπουργείου για τη χρηματοδότηση των αναγκαίων μελετών, ερευνητικών εργασιών και την ωρίμανση υφιστάμενων μελετών του υποτμήματος του έργου «Καλπάκι-Κακαβιά», μήκους 23,38 χλμ., όπως αναφέρεται σε απάντηση του κ. Καραμανλή στη Βουλή στις 20 Ιουλίου, μετά από ερώτηση ηπειρωτών βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, της Μερόπης Τζούφη, της Όλγας Γεροβασίλη και του Μάριου Κάτσιου.

Και μετά προέκυψε το Ταμείο Ανάκαμψης της Ε.Ε., για το οποίο η συμφωνία σε ευρωπαϊκό επίπεδο επήλθε στις 21 Ιουλίου. Και το έργο «Ιωάννινα-Κακαβιά» άρχισε να εμφανίζεται ως υποψήφιο έργο προς ένταξη στο Ταμείο Ανάκαμψης, με την Περιφέρεια Ηπείρου να ετοιμάζει τον φάκελο και να δηλώνει ότι το δεύτερο τμήμα από Καλπάκι μέχρι Κακαβιά «θα είναι τρίιχνο [sic], με τη μια λωρίδα (ΛΕΑ) να προσαρμόζεται ανάλογα των γεωμετρικών χαρακτηριστικών, ήτοι σε τμήματα του ενός ή του άλλου ρεύματος κυκλοφορίας»… Προφανώς, ένας δρόμος «μισός αυτοκινητόδρομος» δεν είναι ό,τι καλύτερο.

Όπως ήρθαν λοιπόν τα πράγματα, η Περιφέρεια Ηπείρου ευελπιστεί στο Ταμείο Ανάκαμψης για να «βγει» προς την Ευρώπη μέσω της Αδριατικής οδού. Βέβαια, στην υπόλοιπη Αδριατική οδό, αρκετά οδικά τμήματα υπολείπονται ακόμα, ιδίως σε Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη και Μαυροβούνιο.

Η αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει. Μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου, θα είναι έτοιμη η τελική λίστα της κυβέρνησης με τα έργα που θα είναι «ώριμα» προς χρηματοδότηση. Οπότε σε δύο μήνες, θα φανεί αν το «Ιωάννινα-Κακαβιά» ως έχει, θα χαρακτηριστεί «ώριμο»… 

Οι οδικοί άξονες της Ηπείρου, όμως, και το μέλλον τους, δεν μπορούν να αποτελούν συνεχώς ζήτημα συγκυριών.