Η Χούντα, τα οδωνύμια και ο ποιητής Γ. Κοτζιούλας

Τα οδωνύμια μιας πόλης δεν είναι και τόσο αυτονόητα όσο μπορεί να μοιάζουν σήμερα. Για πολλά από αυτά έχουν δοθεί μεγάλες ιδεολογικές και πολιτικές μάχες, ενώ οι δρόμοι, ως δημόσιοι χώροι, έχουν αποτελέσει πεδίο εφαρμογής διάφορων επιδιώξεων εκ μέρους όσων διαχειρίζονται την εξουσία.

Κατά την περίοδο της χούντας, τα Γιάννενα βίωσαν κι αυτά, σε έντονο μάλιστα βαθμό, τη μάχη των οδωνυμίων. Το διορισμένο δημοτικό συμβούλιο θέλησε να αφήσει κι αυτό το στίγμα του στους δρόμους και να υπογραμμίσει την εξουσία του στο νέο κοινωνικό πλαίσιο που είχε διαμορφωθεί από την 21^η Απριλίου του 1967. 

Στα πρακτικά των αποφάσεων του δημοτικού συμβουλίου εκείνης της περιόδου, υπάρχουν μια σειρά από αποφάσεις για μετονομασία ή ονομασία δρόμων. Με ονόματα αρχαίων, όπως του Ομήρου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και ηρώων του ’21, όπως του Τζαβέλλα, βαπτίστηκαν πολλοί δρόμοι και πλατείες. Ονόματα που παρέμειναν και κατά την επαναφορά του κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα. Δεν συνέβη βέβαια το ίδιο με τα βασιλικά ονόματα, όπως της Όλγας και του Παύλου, τα οποία σήμερα δεν υπάρχουν. Το ίδιο συνέβη και με τον δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά. Ο Μεταξάς είχε «φιλοξενηθεί» στην ανώνυμη τότε οδό, η οποία σήμερα ονομάζεται Αρχ. Μακαρίου.

Η πιο «επικίνδυνη» ονοματοθεσία όμως είχε να κάνει με πολιτικά πρόσωπα. Επί χούντας, ονόματα πολιτικών όπως του λογοτέχνη και πολιτικού Λουκή Ακρίτα ή του δημάρχου Ιωαννίνων Γιώργου Μελανίδη «ξηλώθηκαν» (επέστρεψαν με τη μεταπολίτευση).

Το όνομα, το πρόσωπο, όμως το οποίο προκάλεσε όσο κανένα άλλο το δημοτικό συμβούλιο επί Χούντας ήταν του ηπειρώτη ποιητή, θεατρικού συγγραφέα και πεζογράφου, με σημαντική συνεισφορά στην Εθνική Αντίσταση ως αντάρτης του ΕΛΑΣ, Γιώργου Κοτζιούλα (1909-1956). Ενώ σχεδόν όλες οι αποφάσεις  για τη μετονομασία των οδών δεν καταλαμβάνουν παρά μόνο λίγες σειρές, για τον σημαντικό αυτόν ποιητή με καταγωγή από την Πλατανούσα Τζουμέρκων αφιερώθηκαν πολλές λέξεις και πολλά αναθέματα. Και αυτό επειδή ο «κομμουνιστής ποιητής» είχε γνωρίσει από πολύ κοντά τον Άρη Βελουχιώτη στα βουνά της Ηπείρου και είχε γράψει βιβλία για τον ηγέτη του ΕΛΑΣ.

Τον Ιούνιο του 1967, λοιπόν, το δημοτικό συμβούλιο παίρνει την πρώτη του απόφαση για μετονομασία οδών. Πρώτος πρώτος ο Γ. Κοτζιούλας το όνομα του οποίου είχε δοθεί σε οδό της πόλης το 1965.

Σε εκείνη τη συνεδρίαση, ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Κ. Μητροκώστας ανέλαβε τον αντικομμουνιστικό αγώνα. «Διαπίστωσα ότι πράγματι δεν ειτμήθησαν πρόσωπα άξια λόγω κύρους ή πρόσωπα που πρόσφεραν υπηρεσίες εις την πόλιν και γενικώτερον εις την Ήπειρον και το έθνος ή που διέπρεψαν εις εθνικούς αγώνας ή εις τας τέχνας και τας επιστήμας, αλλά ετιμήθησαν κατωτέρας ή μηδαμινής αξίας πρόσωπα και εθνικώς διαβλητέα τοιούτα, λόγω των κομμουνιστικών των πεποιθήσεων» ανέφερε.

Και ο λόγος του συνεχίστηκε κατά του Κοτζιούλα αλλά και της δημοτικής αρχής που τον είχε τιμήσει δίνοντας το όνομά του σε κάποιον δρόμο: «Πρόκειται περί του επισήμου υμνητού του ειδεχθούς σφαγέως του ελληνικού λαού επί κατοχής Αθανασίου Κλάρα ή Μιζέρια, γενικού καπετάνιου του ΕΛΑΣ, γνωστού υπό το ψευδώνυμον Άρη Βελουχιώτη. Πολλοί εξ ημών είσθε νέοι και δεν γνωρίζετε τον κακούργον τούτον τύραννον επί κατοχής του ελληνικού λαού τον κομμουνιστήν αρχηγόν του ΕΛΑΣ… Πρόκειται περί αθλίων πράξεων δημοτικών συμβούλων αγνοούντων την ιστορίαν του τόπου ή φανατικών στελεχών του Κομμουνισμού ως ήσαν ο τελευταίος δήμαρχος της πόλης Σόφης, ο αντιδήμαρχος Παπούλιας και ο πρόεδρος του Δημ. Συμβουλίου Σωμάκος».

Στη συνέχεια, ο κ. Μητροκώστας επέδειξε στο δημοτικό συμβούλιο ένα βιβλίο του ποιητή για τον Άρη Βελουχιώτη. «Ιδού κ. σύμβουλοι ποίον άνθρωπον ετίμησεν η προηγούμενη δημοτική αρχή, οι κομμουνισταί δηλαδή δημοτικοί σύμβουλοι και οι συνεργάται των Κεντροαριστεροί» κατέληξε…

Μία ακόμη πράξη υπενθύμισης της δικτατορίας στα Γιάννενα, ήταν η μετονομασία τμήματος της οδού Δωδώνης σε οδό 21^ης Απριλίου 1967. Επρόκειτο για το τμήμα από τη Στρατολογία μέχρι τον κόμβο Δωδώνης και Δομπόλη. Μια ενέργεια για να… θυμίζει στους πολίτες «την ημέραν της εθνοσωτηρίου επεμβάσεως του εθνικού στρατού ήτις έσωσε την χώραν από τον κομμουνισμόν», όπως αναφέρεται σε σχετική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου.