Η (πρώην) Σταρίτσιανη και η σχέση της με τα… Εξάρχεια

Σε απόσταση 25 χλμ. από την Κόνιτσα, σε υψόμετρο 900 μ., στις βορειοδυτικές πλαγιές του Σμόλικα, ανάμεσα σε δάση δρυός και μαύρης πεύκης, βρίσκεται η Πουρνιά.

Η παλιά ονομασία της Πουρνιάς, ήταν Σταρίτσιανη. Μια ονομασία που διατήρησε μέχρι το 1927, την περίοδο που υπήρχε μια μαζική εκστρατεία μετονομασίας τοπωνυμίων από το υπουργείο Εσωτερικών σε όλη τη χώρα.

Η παράδοση θέλει το τοπωνύμιο «Σταρίτσιανη» να προέρχεται από αυτό του συνοικισμού «Σταρίτσα» και τα σιταροχώρια που απλώνονταν γύρω του. Οι ερευνητές προσδίδουν στο τοπωνύμιο σλάβικη προέλευση.

Ο ρωσογερμανός γλωσσολόγος Μαξ Βάσμερ (1886-1962), που είχε ασχοληθεί ενδελεχώς με τα σλάβικα τοπωνύμια στην Ελλάδα, θεωρεί ότι πρόκειται για υδρωνύμιο που δηλώνει την «παλιά, ξηραμένη κοίτη ποταμού». Ο καθηγητής Γλωσσολογίας Κώστας Ευ. Οικονόμου, στη μελέτη του «Τα οικωνύμια του νομού Ιωαννίνων-Γλωσσολογική Εξέταση», κάνει αναφορά, μεταξύ άλλων, στον λόγιο του 19^ου αιώνα Ιωάννη Λαμπρίδη ο οποίος είχε καταθέσει την άποψη ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από τη σλάβικη λέξη που σημαίνει «αρχαίος, παλαιός». Ο Οικονόμου προσθέτει, σε αυτό το σημείο, ότι «της ίδιας ετυμολογικής αρχής πρέπει να θεωρηθεί και το επώνυμο Στάρας».

Η νέα ονομασία, Πουρνιά, φέρεται να έχει προέλθει από την ονομασία ομώνυμης τοποθεσίας στο χωριό.

Από τα σημαντικά πολιτιστικά μνημεία της Πουρνιάς είναι το γεφύρι της Μαύρης Πέτρας, λίγο πριν την είσοδο του χωριού. Ένα γεφύρι, που χτίστηκε τον 19^ο αιώνα. Δίπλα από το γεφύρι, υπάρχει ένας μεγάλος βράχος στην κάτω επίπεδη επιφάνεια του οποίου έχει φιλοτεχνηθεί μια αγιογραφία του Παντοκράτορα. Ο δημιουργός παραμένει άγνωστος.

Η Πουρνιά έχει ιδιαίτερη σχέση με τα… Εξάρχεια της Αθήνας. Το τοπωνύμιο «Εξάρχεια» προέκυψε στις αρχές του 20^ου αιώνα (η προηγούμενη ονομασία της περιοχής ήταν «Πιθαράδικα»). Όπως λέγεται, το όνομα αυτό οφείλεται σε έναν έμπορο, τον Βασίλη Έξαρχο, που καταγόταν από τη Σταρίτσιανη Κόνιτσας.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1880, ο Έξαρχος διατηρούσε αρχικά ένα παντοπωλείο. Αργότερα έφτιαξε κι άλλα μαγαζιά. Οι επιχειρήσεις του Έξαρχου έγιναν ιδιαίτερα γνωστές για τα καλά και φθηνά προϊόντα τους.